Θα μπορούσαν να είχαν γίνει σε διαφορετικές μέρες για να τις χαρεί περισσότερος κόσμος. Ακόμα κι έτσι όμως άφησαν το στίγμα τους στο πολιτιστικό γίγνεσθαι των ημερών.
Οι εκλεκτοί συνάδελφοι κάλυψαν επαρκέστατα την κάθε μια και μάλιστα καθένας έβαλε και τη δική του πινελιά ευαισθησίας.
Όταν εμπνέει το ίδιο το γεγονός είναι φυσικό να συμβαίνει και αυτό.
Ήθελα απλά να σταθώ σε τρία πρόσωπα που καθένα κυριάρχησε στις εκδηλώσεις αυτές, θεωρώ ότι καθένα τους αποτελεί μια απόδειξη ότι κάποτε η πόλη αυτή είχε σπουδαία πνευματική παράδοση.
Δεν κομίζω «γλαύκα εις τας Αθήνας». Σαν τρίτος άνθρωπος, ξένος στον τόπο, ήθελα να καταθέσω τα συναισθήματα της γνωριμίας, επαφής και συνεργασίας με αυτά.
Η κ. Φαλή Βογιατζάκη. Μια γυναίκα τόσο σεμνή παρά το γεγονός ότι συνδέεται το όνομά της με σημαντικά βήματα προόδου του Ρεθύμνου. Αν αναφέρομαι ιδιαίτερα σ’ αυτή είναι γιατί κατάφερε από πολύ νωρίς να μην είναι απλά η κόρη του μεγάλου Κρητικάρχη Γεωργίου Βογιατζάκη, που επί της εποχής του η Παγκρήτιος ήταν κι ένα μικρό υπουργείο κι ο λόγος του ασκούσε καταλυτικό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας.
Η Φαλή Βογιατζάκη είναι το παράδειγμα προς μίμηση μιας χαριτωμένης στην κυριολεξία γυναίκας, όσο και δυναμικής, που αξιοποίησε στο έπακρον την ευφυία και τα προσόντα της για να υπερασπιστεί κάθε της σκοπό. Κι ένας από τους μεγάλους ήταν το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο. Πριν αναλάβει πρωτοβουλία, κειμήλια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς προστάτευε ως κόρην οφθαλμού ο αείμνηστος θείος της ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης.
Εκείνη στάθηκε με πείσμα δέκα ανδρών στην ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου με προσωπική δαπάνη, σημαντική για την εποχή εκείνη, που εξασφάλισε την αγορά του αρχοντικού. Και μετά συνέχισε τα διαβήματα όπου μπορούσε να ενισχυθεί η αναπαλαίωση του κτηρίου. Μια πόρτα της έκλεινε δύο άνοιγε με τη δυναμική του λόγου της. Κι όλα τόσο αθόρυβα. Αξέχαστη η επωδός στα τηλεφωνήματά μας όταν ρωτούσαμε για την εξέλιξη του έργου.
«Παρακαλώ τίποτα περισσότερο για μένα. Αυτή την εξέλιξη είχαμε ας προσπαθήσουμε όλοι μαζί για το καλύτερο…».
Έτσι έγινε το Ιστορικό Λαογραφικό μας μουσείο που κατέχει μια εξαιρετική θέση διεθνώς ανάμεσα σε παρόμοιες δομές.
Και τι να πούμε για τη συμβολή της στη δημιουργία του Παλαιοντολογικού Μουσείου, αξιοποιώντας τη θερμή φιλία της με την κ. Νίκη Γουλανδρή.
Θα σταματήσουμε εδώ γιατί θα παρασυρθούμε και σε πλείστες άλλες δραστηριότητες και από τη θητεία της στο πηδάλιο της Παγκρητίου… Ας τ’ αφήσουμε για μια άλλη φορά. Γιατί αναφορές στην Φαλή Βογιατζάκη δεν μπορούν να περιοριστούν σε λίγες παραγράφους. Αυτή ήταν και η άποψη του ιδρυτή των «Ρ.Ν.» Γιάννη Χαλκιαδάκη. Και τι περίεργη σύμπτωση.
Μου το είπε στο γραφείο της, μέχρι να στηθούν οι κάμερες για τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στο Γιώργο Βογιατζάκη. Και το ίδιο βράδυ είχε το επεισόδιο που τον οδήγησε στον τάφο μερικές μέρες αργότερα.
Ένας δια βίου αγωνιστής
Ο γιατρός Γιώργος Αγγελιδάκης δεν θέλει παρουσίαση. Ήταν και παραμένει αγωνιστής. Ήταν και παραμένει ένας φλογερός Ρεθεμνιώτης. Ήταν και παραμένει από τις μεγάλες μορφές που κοσμούν αυτόν τον τόπο.
Η αναφορά μου θα περιοριστεί στη φιλία του με τον Παντελή Πρεβελάκη. Αυτό που πρέπει στις μέρες μας να τονιστεί, καθώς έχει αραιώσει αρκετά η παλιά φρουρά, είναι ότι ο μεγάλος μας λογοτέχνης και συγγραφέας, ξεχώριζε πάντα τον Γιώργη Αγγελιδάκη. Ήταν ο μόνος άνθρωπος που είχε θέση στο άβατο του μεγάλου δημιουργού. Επομένως ο πλέον αξιόπιστος να αναφερθεί από εμπειρία στον κορυφαίο μας λογοτέχνη και όχι απλά από επιστημονική γνώση.
Γι’ αυτό και θεωρώ τύχη που κυριαρχεί στο ντοκιμαντέρ μου «Θυμάμαι τον Παντελή Πρεβελάκη», καθώς αναφέρει λεπτομέρειες που βοηθούν να γνωρίσουμε καλύτερα το μεγάλο δημιουργό. Και είναι τύχη που μας γνώρισε άγνωστες πτυχές της Εθνικής Αντίστασης στην οποία και πρωταγωνίστησε.
Ο εκλεκτός συμπολίτης μας είχε πάντα ένα τρόπο να κερδίζει ευκαιρίες για τον τόπο του. Και κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την καθοριστικής σημασίας συμβολή του στην κατασκευή της νέας πτέρυγας του νοσοκομείου, καθώς είχε τον τρόπο να ευαισθητοποιεί ευπατρίδες του Ρεθύμνου με μεγάλη οικονομική επιφάνεια. Η ζωή του γεμάτη δράση έχει και τη μεγάλη δωρεά της εντιμότητας σε πράξεις και έργα. Γι’ αυτό και είναι τόσο ψηλά στην εκτίμησή μας.
Ένας σοφός που άξιζε καλύτερης τύχης
Ο δρ. Γιάννης Τσουδερός. Τι να σημειώσουμε για τον κορυφαίο γλωσσολόγο, ιστορικό, λαογράφο, ποιητή.
Μια πικρή παρατήρηση μόνο. Ήταν από τους άξιους να κατακτήσει μια θέση και στους Αθάνατους. Ποιος άλλος αξιότερος για έδρα ακαδημαϊκού από τον σεβαστό δάσκαλο;
Τι πακτωλός γνώσης κρύβεται στη σεβάσμια αυτή μορφή, που δείχνει αυστηρή μέχρι να σε αφοπλίσει το ζεστό της χαμόγελο;
Ευτύχησα να παρακολουθήσω ένα μάθημά του γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο. Θα μείνει αξέχαστο. Ο τρόπος που μετέδιδε τη γνώση στους μαθητές του μοναδικός. Γιατί δεν έλαβε όσα του άξιζαν; Ας είναι μια ακόμα τύψη στη συνείδηση όσων βρήκαν θώκους έτοιμους από τους πολιτικούς τους προστάτες και φρόντισαν με κάθε τρόπο να τις διατηρήσουν εξαφανίζοντας τις αυτόφωτες πνευματικές δυνάμεις.
Ο Γιάννης Τσουδερός σίγουρα δεν έλαβε ότι εδικαιούτο, επειδή δεν ήξερε τι σημαίνει συναλλαγή. Και προτίμησε μια απλή έδρα από την καταξίωση που προϋποθέτει κάποιο συμβιβασμό ιδεών.
Όταν κυκλοφορούσε συχνότερα στους δρόμους της πόλης σε κατακτούσε με την αγάπη του στα παιδιά. Το έδειχνε με κάθε τρόπο. Και σε κέρδιζε περισσότερο και σαν άνθρωπος πέρα από ένας σοφός δάσκαλος.
Να συγχαρώ με την ευκαιρία τον εξαίρετο συμπολίτη μας κ. Γιώργο Φρυγανάκη, από τους λόγιους του τόπου μας, που δεν ξέχασε στην τόσο μεστή εισήγησή του στη διάρκεια της τιμητικής εκδήλωσης να αναφερθεί και στη συμπάθεια που έτρεφε πάντα ο κ. Τσουδερός στο μικρασιατικό στοιχείο της πόλης. Αυτή η εκτίμησή του στους πρόσφυγες δείχνει και το μεγαλείο της γνώσης του, καθώς αναγνωρίζει από ποια σημαντικά χώματα ξεριζώθηκαν αυτές οι ψυχές.
Ας είναι πάντα καλά με την όμορφη οικογένειά του να μας χαρίζει το φως και της δικής του παρουσίας.