Το κείμενο που μόλις έχεις αρχίσει να διαβάζεις, αγαπητέ αναγνώστη, έχει γραφτεί από χαρά. Χαρά που θέλω να τη μοιραστώ, γιατί όπως λέγεται έτσι πολλαπλασιάζεται.
Λιγότερα από είκοσι χιλιόμετρα χωρίζουν το Ρέθυμνο από την Αμνάτο στο δρόμο για τη μονή Αρκαδίου. Είκοσι χιλιόμετρα που τούτη την εποχή, της πρώιμης Άνοιξης, είναι καταπράσινα από ζωηρά χορτάρια και φρεσκοξυπνημένα φύλλα ή πρασινοκίτρινα από τις απέραντες ανθισμένες ξινίδες. Πανδαισία. Το σχολείο του χωριού έπαψε να λειτουργεί δεκαπέντε χρόνια περίπου. Έπαψε; Μπορεί τα παιδικά κεφάλια να μην διακρίνονται καθημερινά και οι φωνές να μην τρομάζουν τα ανέμελα πουλιά, όμως ένα όμορφο, φρεσκοβαμμένο, γεμάτο από αντικείμενα, τακτοποιημένο και με καθαρή αυλή σχολείο βρίσκεται στην ίδια ακριβώς θέση. Ακόμα και ο ιστός της σημαίας είναι εκεί και η γαλανόλευκη παίζει με τις ριπές του ανέμου.
Το γραφείο των δασκάλων, η μεγάλη αίθουσα με τα μεγάλα παράθυρα και μια μικρότερη είναι γεμάτα από αναμνήσεις, βιώματα, συναισθήματα, εμπειρίες, μυρωδιές, χρώματα πολλών δεκάδων χρόνων και πολλών χιλιάδων μαθητών. Αν είσαι ενήλικας επιστρέφεις στα τρυφερά χρόνια της αναζήτησης, του παιχνιδιού, του δέους για τον τρομερό δάσκαλο, της μυρωδιάς της γομολάστιχας ή ακόμα και της σινικής μελάνης. Αν είσαι παιδί, τωρινός μαθητής, καταβυθίζεσαι στο σχολικό παρελθόν και η μηχανή του χρόνου σε καθίζει σε ξύλινο θρανίο, σε ταΐζει πλιγούρι, σε ποτίζει γάλα κόνεως, σε κάνει να τρέμεις περιμένοντας με ανοιχτές τις παλάμες τα χτυπήματα της βέργας, σε πνίγει με το καπνό της ξυλόσομπας που γυρνάει πίσω λόγω του κόντρα αέρα.
Αχ, πως γίνεται να περνάει, από μπροστά σου, η σχολική ζωή του εικοστού αιώνα. Πως γίνεται σημαντικές στιγμές του νεοελληνικού βίου να περνάνε μπροστά από τα μάτια σου. Πως ανασυντίθενται εικόνες με χρώματα από αφίσες και χάρτες και πορτραίτα ηρώων. Πώς αναδημιουργείται η δική σου τάξη, έτσι όπως τη θυμάσαι, με τα θρανία στο πηχτό λαδί, τη σιδερένια έδρα της δασκάλας με ένα μπουκέτο αγριολούλουδα επάνω, με κάτασπρους ή ωχρούς τοίχους με χάρτες γεωφυσικούς, πολιτικούς, παγκόσμιους, τοπικούς και ιστορικούς. Πώς γίνεται να θυμάσαι τη στιγμή που έμαθες τη λέξη σταυροεπικονίαση και δικοτυλήδονα βλέποντας τις όμορφες απεικονίσεις των φυτών και φυτεύοντας φυντάνια λάχανο στο σχολικό κήπο. Πως να ξεχάσεις το κατόρθωμα των «μεγάλων», όταν έφεραν καμαρωτοί καμαρωτοί το σκοτωμένο φίδι για να το διατηρήσει ο δάσκαλος, στο άσπρο οινόπνευμα και να φυλάξει τη γυάλα στη ντουλάπα της φυσικής ιστορίας. Τι ανατριχίλα είναι αυτή στη ραχοκοκαλιά όταν ξαναζείς τη πρώτη μέρα στο σχολείο: η μάνα σου σε κρατάει από το χέρι, εσύ κλαις, οι τάξεις έχουν συνταχθεί σε δυάδες και χασκογελάνε, μόλις σκας μύτη σερνόμενος.
Ω, αξέχαστες μέρες των σχολικών εκδρομών με τα πόδια στα σώπατα των χωριών και των πόλεων με κανά σπασμένο κεφάλι στο τέλος της μέρας. Αυστηρέ δάσκαλε πως μας πάλευες μόνος εσύ και εμείς πενήντα σε έξι τάξεις. Πως μπορούσες να κάνεις μάθημα πρωί και απόγευμα.
Αυτά και άλλα σκέφτεσαι και νοιώθεις μέσα στο σχολικό μουσείο της Αμνάτου. Και ο κύριος Γιώργος Κανακάκης σε ξεναγεί στο παρελθόν της εκπαίδευσης με τη βοήθεια υπολογιστή και προβολέα -αφού πρώτα εντός του μουσείου έχεις δει ότι τεχνολογικό μέσο προϋπήρξε: χαρτί, προβολέας διαφανειών, κινηματογραφική μηχανή….-. Δεν θα ήθελε την αναφορά γιατί είναι ουσιαστικός και ταπεινόφρων, αλλά αποκλείεται να μην του αποδώσει κανείς το κεντρικό ρόλο, την οραματική πρωτοτυπία, την ακάματη ενεργοποίηση… Για το Χάρη Στρατιδάκη πρόκειται, ο οποίος μας έκανε τη χάρη να είναι παρών, να παίξει το ρόλο του παλαιού δασκάλου και να δώσει τόσες επεξηγήσεις και πληροφορίες με τη μειλίχια φωνή του.
Οι τάξεις του 10ου δημοτικού του Ρεθύμνου που συμμετείχαν στην επίσκεψη ένοιωθαν τυχερές και χαρούμενες. Πήραν ένα μάθημα ιστορίας χωρίς, καν, να ακούσουν τη λέξη ιστορία, έπαιξαν τόσο που χόρτασαν, αν και νόμιζαν ότι μπορούν να βαρεθούν και είπαν με τη καρδιά τους: ναι μας άρεσε. Το μικρό αντίτιμο που έδωσαν θα συντηρήσει τις δυνάμεις, μιας μεγάλης προσπάθειας.
* Ο Κώστας Βερβερίδης είναι εκπαιδευτικός φυσικής αγωγής