Το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας εγκαινιάστηκε την Κυριακή από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο. Μαζί του δεκάδες προσωπικότητες της τέχνης, του πολιτισμού, της πολιτικής, του επιχειρηματικού κόσμου, από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, βρέθηκαν στην Αρχαία Ελεύθερνα και βίωσαν τη μυσταγωγία του σπουδαίου πολιτιστικού γεγονότος, του κορυφαίου γεγονότος της χρονιάς στον τομέα του πολιτισμού.
Παρευρέθηκε και πλήθος κόσμου που δεν ήθελε να απουσιάζει από αυτό το σπουδαίο γεγονός.
Και όλοι τους, έμειναν έκπληκτοι. Όχι από το Μουσείο ως κτίριο, αλλά από το σύνολο του συμπλέγματος που το περιλαμβάνει: Ο αρχαιολογικός χώρος, οι αρχαιότητες της έκθεσης που φιλοξενεί πλέον το Μουσείο, το μοναδικό φυσικό τοπίο.
Η τελετή των εγκαινίων ήταν σχεδιασμένη έτσι ώστε να έρχεται σε απόλυτη αρμονία με τον περιβάλλοντα χώρο και την ιστορία του, με το καταπληκτικό τοπίο.
Ήταν μια τελετή ιδιαίτερη. Το σκηνικό που δημιουργήθηκε στην Αρχαία Ελεύθερνα, την ώρα της δύσης του ήλιου, προκάλεσε τον θαυμασμό όλων όσων είχαν την τύχη να βρεθούν στον τόπο όπου πλανάται η σκιά του Ομήρου.
Ως κιβωτό που αναδύεται από τη γη και είναι δεμένη τόσο αρμονικά με το περιβάλλον, χαρακτήρισε το Μουσείο ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος κατά την ομιλία του στην τελετή των εγκαινίων.
Τριάντα χρόνια ανασκαφικής έρευνας, τριάντα χρόνια ένα όραμα για να στεγαστούν οι ανεκτίμητες αρχαιότητες, που την Κυριακή ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε όχι στο Ρέθυμνο, όχι στην Κρήτη αλλά στον απανταχού ελληνισμό και στην παγκόσμια επιστημονική αλλά και πολιτιστική κοινότητα.
Μέρος των θησαυρών που η αρχαιολογική σκαπάνη ανακάλυψε, φιλοξενεί στην αγκαλιά του σήμερα πια το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας. Το πρώτο στην Κρήτη εντός αρχαιολογικού χώρου, το τέταρτο στη χώρα.
Στόχος του Μουσείου είναι να ταξιδέψει όλους τους επισκέπτες στην αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο, να τους δώσει την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά το πλήθος των ευρημάτων της μακροχρόνιας αρχαιολογικής ανασκαφής η οποία συνεχίζεται. Μέσα σε ένα αλώβητο, φυσικού κάλλους τοπίο, τόσο το αρχαιολογικό πάρκο όσο και το Μουσείο αποτελούν πόλο έλξης πολύμορφου τουρισμού από όλο τον κόσμο, όπως τόνισε και ο οραματιστής του έργου, ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης.
Οι εικόνες τόσο από την τελετή, όσο όμως και από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας, αλλά και μέσα από το Μουσείο, ταξιδεύουν ήδη στην οικουμένη, μέσω των άριστων εντυπώσεων των προσκεκλημένων που έφτασαν στους πρόποδες του Ψηλορείτη, στην καρδιά της Κρήτης, στην Αρχαία Ελεύθερνα, από την Ιταλία και την Αμερική, από την Ελβετία και την Ταϋλάνδη, από τη Γαλλία και το Ισραήλ.
Αναλυτικά…
Μια κυψέλη πολιτισμού, ιστορίας και γνώσης στην καρδιά της Κρήτης
ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΝΑΣ
• Π. Παυλόπουλος: «Κιβωτός που αναδύεται από τη γη, δεμένη αρμονικά με το περιβάλλον»
Το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας εγκαινιάστηκε την Κυριακή από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο και με την παρουσία προσωπικοτήτων της Ελλάδας και του εξωτερικού από τους χώρους των επιστημών, των τεχνών, της πολιτικής, της επιχειρηματικότητας. Αλλά και με προσέλευση πλήθους κόσμου που ήθελε να βρίσκεται κοντά στο μεγάλο αυτό γεγονός, το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς.
Δεν είναι υπερβολή αν πει κανείς ότι τα βλέμματα αρχαιολόγων και ιστορικών της διεθνούς σκηνής ήταν στραμμένα την Κυριακή στην Αρχαία Ελεύθερνα, στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, στο κέντρο της Κρήτης. Εκεί όπου ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης και οι συνεργάτες του, επί τριάντα και πλέον χρόνια ανασκαφικής έρευνας, ανακάλυψαν την αλήθεια των ομηρικών επών με αποτέλεσμα ν’ αποκτήσει ο πολιτισμός της Κρήτης το «δεύτερο πόδι» του και να στηρίζεται όχι μόνο στο μινωικό αλλά και στο ελληνικό του παρελθόν.
Μέρος των θησαυρών που η αρχαιολογική σκαπάνη ανακάλυψε, φιλοξενεί στην αγκαλιά του σήμερα πια το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας. Το πρώτο στην Κρήτη εντός αρχαιολογικού χώρου, το τέταρτο στη χώρα.
Στόχος του Μουσείου είναι να ταξιδέψει όλους τους επισκέπτες στην αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο, να τους δώσει την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά το πλήθος των ευρημάτων της μακροχρόνιας αρχαιολογικής ανασκαφής η οποία συνεχίζεται. Μέσα σε ένα αλώβητο, φυσικού κάλλους τοπίο τόσο το αρχαιολογικό πάρκο όσο και το Μουσείο αποτελούν πόλο έλξης πολύμορφου τουρισμού από όλο τον κόσμο.
Η υλοποίηση του Μουσείου έγινε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα 2007-2013» (ΕΣΠΑ) από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, οι οποίοι είναι και οι φορείς λειτουργίας του.
Η προσπάθεια ενισχύθηκε και από την ιδιωτική πρωτοβουλία, το Ίδρυμα Ωνάση – το οποίο στο πλαίσιο της ευρείας δράσης του στον τομέα της διάσωσης κι ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει στηρίξει με συνέπεια και διάρκεια το έργο στην Αρχαία Ελεύθερνα, προκειμένου ο πλούτος των ευρημάτων να περάσει στο προσκήνιο και να γίνει γνωστός και προσβάσιμος από το ελληνικό και το διεθνές κοινό, την Alpha Bank και τη Grecotel, (και οι τρεις οργανισμοί αποτελούν μαζί με άλλα φυσικά πρόσωπα τα Αριστίδην μέλη της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας), καθώς και από άλλους οργανισμούς, ιδρύματα, φορείς και φυσικά πρόσωπα. Χορηγοί των εγκαινίων ήταν η πρωτοπόρος, φιλόξενη Grecotel, ο Όμιλος Εταιριών ΟΤΕ, τα Ελληνικά Πετρέλαια, η Aegean Airlines, η Γραφοτεχνική, η W MARINE INC, την Περιφέρεια Κρήτης, το Kapsaliana Hotel Village, οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι Ελεύθερνας και Αρχαίας Ελεύθερνας, και ο Αναστάσιος Συριανόγλου. Χορηγοί επικοινωνίας, η ΕΡΤ και η Καθημερινή.
Π. Παυλόπουλος: «Κιβωτός που αναδύεται από τη γη, δεμένη αρμονικά με το περιβάλλον»
Ως κιβωτό που αναδύεται από τη γη και είναι δεμένη τόσο αρμονικά με το περιβάλλον χαρακτήρισε το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος κατά την ομιλία του στην τελετή των εγκαινίων.
O κ. Παυλόπουλος μίλησε με θερμά λόγια για το Μουσείο επισημαίνοντας ότι «κλείνει στα σπλάχνα του τα απομεινάρια της κραταιάς Αρχαίας Ελεύθερνας».
«Είναι για μένα πραγματικό προνόμιο να τελώ τα «θυρανοίξια» του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας. Το γιατί προκύπτει αβίαστα από την ιστορική διαδρομή της Ελεύθερνας, ιδίως όμως από την δομή και τη λειτουργικότητα του Μουσείου. Αυτής της «Κιβωτού που αναδύεται από τη γη» και είναι δεμένη τόσο αρμονικά με το περιβάλλον, ώστε να θυμίζει μια κάτασπρη, λαξεμένη, αναθηματική πέτρα στην κορυφή του λόφου, απολύτως αντάξια της «Όρθιας Πέτρας».
Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας σε μια κυρίως ιστορικού περιεχομένου ομιλία αναφέρθηκε στα εκθέματα του μουσείου χαρακτηρίζοντας τον χώρο που φιλοξενείται ως περιοχή που, όπως είπε, «πνίγεται σε μια απαράμιλλη σύνθεση αρωμάτων που αναδίδουν ο δίανθος, – το άνθος του Διός – η δάφνη, η λεβάντα, η μέντα, το φασκόμηλο, το φλισκούνι».
Ειδικότερα τόνισε: «Το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας είναι το τέταρτο μέρος της εμβληματικής τετραλογίας των μεγάλων μουσείων αρχαιολογικού χώρου στην Ελλάδα, μαζί μ’ εκείνα της Ολυμπίας, των Δελφών και της Βεργίνας. Και κλείνει στα σπλάχνα του τ’ απομεινάρια της κραταιάς Αρχαίας Ελεύθερνας, η οποία βρίσκεται στην καρδιά της Κρήτης και συνθέτει τη μία από τις κορυφές του αρχαίου «ρόμβου» που σχημάτιζε μαζί με την Κυδωνία δυτικά, την Κνωσό ανατολικά και τις Φαιστό και Γόρτυνα στον νότο.
Ο χώρος της Ελεύθερνας είναι μέρος του Φυσικού Πάρκου του Ψηλορείτη, από κοινού με το Ιδαίον Άντρον, τη Ζώμινθο και τη Μονή Αρκαδίου. Πάρκο το οποίο είναι, λόγω της σημασίας του, καταγεγραμμένο στον κατάλογο των παγκόσμιων γεωπάρκων της UNESCO. Κι ακόμη τούτο: Μετά την άρτια, από γεωπονικής πλευράς, διαμόρφωσή του ο περιβάλλων χώρος «πνίγεται» σε μιαν απαράμιλλη σύνθεση αρωμάτων που αναδίδουν ο δίανθος -το «άνθος του Διός»- η δάφνη, η λεβάντα, η μέντα, το φασκόμηλο, το φλισκούνι .. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας διανύει μιαν ανεπανάληπτη διαχρονία από το 3000 π.Χ ως το 14ο αιώνα μ.Χ., εντός της οποίας η αρχαιολογική σκαπάνη αποκαθιστά, μεσ’ από κτίσματα κι ανθρώπους, μικρές και μεγάλες στιγμές της ζωής που άνθισε στον τόπο τούτο. Κι ας μην ξεχνάμε ότι στο «ψηφιδωτό» που συνθέτει η κάθε αρχαιολογική έρευνα κάθε ψηφίδα, μεγάλη ή μικρή, έχει την σημασία της. Πολλές φορές μάλιστα μικρές ψηφίδες, όπως εκείνες που αποτυπώνουν μ’ ενάργεια την καθημερινότητα, λάμπουν περισσότερο, προσδίδοντας ξεχωριστή λάμψη στο σύνολο του αρχαιολογικού ψηφιδωτού.
Έμβλημα του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας η «Μέλισσα Θεά» που κρατάει στα χέρια της τα στήθη της, εκείνα που κατά τον μύθο έθρεψαν τον Δία. Απ’ όλα τα ευρήματα που φιλοξενεί στοργικά το Μουσείο δεσπόζουν αυτά, τα οποία αφορούν την περίοδο των «σκοτεινών χρόνων» μεταξύ 9ου και 6ου αιώνα π.Χ., όταν ανέτειλε η αυγή του ελληνικού πολιτισμού, όπως τη διηγείται ο Όμηρος στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια. Για του λόγου το ασφαλές, και μ’ όσα θα πω σύντομα στη συνέχεια, αξίζει να συγκρίνει κανείς τα ταφικά ευρήματα της Ελεύθερνας με την ομηρική διήγηση για το τελετουργικό της καύσης των νεκρών. Η ραψωδία Ψ της Ιλιάδας μαρτυρεί αψευδώς. Επιτρέψατε μου εφεξής να μείνω -εντελώς ενδεικτικά φυσικά και ας μου συγχωρηθεί αυτή η υποκειμενικότητα και η αντίστοιχη αυθαιρεσία- σε μερικά από τα ανεκτίμητα αρχαιολογικά «πετράδια» του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας και του περιβάλλοντος χώρου.
Στην κορυφή της ανασκαφής υψώνεται το αναστηλωμένο μνημείο, μάλλον ηρώο-ιερό, ουσιαστικώς δε το πρώτο «Μνημείο Άγνωστου Στρατιώτη» στην ιστορία της Ανθρωπότητας.
Στον χώρο του Μουσείου περίοπτη θέση κατέχει η Χάλκινη Ασπίδα, με την εξέχουσα λεοντοκεφαλή, η οποία προστάτευε τα καμένα οστά του νεκρού πολεμιστή που βρέθηκαν καλά φυλαγμένα σε τεφροδόχο αγγείο. Στον ίδιο χώρο δεν μπορεί κανείς να μην σταθεί στην τόσο τρυφερή και συγκινητική πιθοταφή του μικρού αγοριού, με τα οστά του σκύλου του κοντά, που μάλλον πέθανε από μαρασμό, μη μπορώντας ν’ αντέξει τον χαμό του αφεντικού του.
Πάντα στον χώρο του Μουσείου, συνομιλεί με τη «μικρή ιστορία» το αγγείο με το χταπόδι, που βρήκε τον θάνατο όταν το έβαλαν βιαίως μέσα του από μια τρύπα, κατά την πιθοταφή των «Πριγκιπισσών».
Και, τέλος, ένα τσαμπί σταφύλι, ηλικίας 2730 ετών, δείγμα της φύσης που αντιστέκεται στον κάθε είδους θάνατο, προκειμένου ν’ αφήνει την μαρτυρία της για μια μάταιη αιωνιότητα.
Το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας, που φέρει την άψογη αρχιτεκτονική σφραγίδα του κ. Δημήτρη Κουτσογιάννη, οφείλει τη δημιουργία του -τουλάχιστον κατά το μέγιστο μέρος- στον καθηγητή της κλασικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Νικόλαο Σταμπολίδη. Ήταν αυτός, με λίγους «πιστούς» συνεργάτες, που από το 1985, όταν από διαίσθηση διέκρινε την «ολόμαυρη ράχη» της Ελεύθερνας και συνήγαγε την εντεύθεν υποψία υπολειμμάτων αρχαίων νεκρικών πυρών, έκανε έργο ζωής την ανασκαφή του χώρου και την ανέγερση του Μουσείου. Και τα κατάφερε, όπως αποδεικνύει το γεγονός ότι είμαστε σήμερα εδώ. Σ’ αυτό συνέβαλε η ανέφελη και παραγωγική, μακροχρόνια, συνεργασία του πανεπιστημίου Κρήτης με το υπουργείο Πολιτισμού, καθώς και η γενναιόδωρη συμβολή διακεκριμένων πλην όμως, όπως τους ταιριάζει, σεμνών χορηγών. Πρέπει να σημειώσει κανείς ότι το όλο έργο συνιστά υπόδειγμα ορθολογικής και άκρως διαφανούς διαχείρισης πόρων».
Απευθυνόμενος στον κ. Σταμπολιδη είπε: «Για την τελική δικαίωση του καθηγητή κ. Νικολάου Σταμπολίδη: Του εύχομαι ολόψυχα -και σ’ αυτό θα έχει την αμέριστη συμπαράστασή μου- να δει τα οστά των αρχαίων νεκρών της Ελεύθερνας εκτός Μουσείου, σε μια ειδική κατασκευή στο χώρο της Νεκρόπολης, προκειμένου οι ψυχές τους να συνεχίσουν εν ειρήνη τον αιώνιο ύπνο τους, που «τάραξε» ο ήχος της αρχαιολογικής σκαπάνης».
Ελεύθερνα: Ο Τόπος – Ο Χρόνος – Τα Ευρήματα
Ο τεράστιος αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο βρίσκονται ανάμεσα στα χωριά Ελεύθερνα και Αρχαία Ελεύθερνα (Πρινές) του Δήμου Ρεθύμνης, της Περιφέρειας Κρήτης. Η αρχαία πόλη έλαβε το όνομά της από τον μεγάλο Κουρήτη Ελευθήρα, και η ιστορία της ξεκινά χιλιάδες χρόνια πριν. Σε υψόμετρο περίπου 380 μ., στους πρόποδες του Ψηλορείτη, η πόλη ευνοήθηκε πολλαπλά λόγω της γεωγραφικής της θέσης στην καρδιά της Κρήτης, καθώς και της σχέσης της με τη θάλασσα, παράγοντες που αποτέλεσαν τις αιτίες της δομής μιας ανοιχτής κοινωνίας που ήκμασε κατά την αρχαιότητα.
Οι έρευνες στην περιοχή, ανασκαφικές και άλλες, ξεκίνησαν από το Πανεπιστήμιο Κρήτης το 1985 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα από τον Καθηγητή Νικόλαο Χρ. Σταμπολίδη, τους συνεργάτες και τους φοιτητές του, τόσο από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τα Πανεπιστήμια της Ελλάδας όσον και του εξωτερικού (Ευρώπης, ΗΠΑ, Ασίας, Αφρικής, Αυστραλίας), καθώς και ανθρώπους από τα γύρω χωριά. Η ανασκαφή αποκαλύπτει σιγά-σιγά τα μυστικά της πόλης από το 3000 π.Χ. έως τον 14ο αι. μ.Χ.. Σπίτια, βίλλες, δρόμοι, δημόσια οικοδομήματα και λουτρά, δεξαμενές και στέρνες, αναλήμματα και τοίχοι, ιερά και εκκλησίες, κλίβανοι και εργαστήρια, και πάνω απ’ όλα η νεκρόπολη των πολεμιστών και των συγγενών τους στην αυγή της ελληνικής ιστορίας, ξεθάβονται μεθοδικά και συστηματικά. Από την ανασκαφή της νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα φαίνεται ότι η Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, κυρίως από το 900 έως και τα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., είναι η πιο σημαντική περίοδος της πόλης, που συνδέεται άμεσα με την Αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο (Ιλιάδα και Οδύσσεια). Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών και καθώς η αρχαία πόλη ξανάβλεπε το φως, η φήμη της βαθμιαία εξαπλώθηκε, μέσα από Διεθνή επιστημονικά συνέδρια και Συμπόσια, ημερίδες, επιστημονικές μελέτες, άρθρα στον ελληνικό και ξένο Τύπο, την τηλεόραση, τα social media.
Για τους παραπάνω λόγους δημιουργήθηκε στον ευρύτερο χώρο της αρχαίας πόλης, το Άλσος Ελευθερναίων, ένα αρχαιολογικό πάρκο με μονοπάτια, γεφύρι, σταθμούς-καθιστικά, επεξηγηματικές πινακίδες και δύο μεγάλα στέγαστρα για την προστασία της Νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα και της Βασιλικής του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει συνδυαστικά τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τις αρχαιότητες, σε ένα μαγευτικό τοπίο.
Το Μουσείο
Το 2012 ήρθε η μεγάλη στιγμή για την κατασκευή του Μουσείου. Είχε προηγηθεί ιδιαίτερη προετοιμασία ήδη από το 2008. Στο μουσείο στεγάζονται όλα τα κινητά ευρήματα και οι θησαυροί από την ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πρόκειται για το 4ο μεγαλύτερο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Ελλάδα μετά από αυτά της Ολυμπίας, των Δελφών και της Βεργίνας, πάνω στην επαρχιακή οδό, και εύκολα προσβάσιμο από τον επισκέπτη ετε έρχεται από τα Χανιά και το Ρέθυμνο δυτικά είτε ανατολικά από το Ηράκλειο. H ιστορική διαδρομή της Ελεύθερνας ξεδιπλώνεται σε τρεις συνεχόμενες αίθουσες, που φιλοξενούν όλη την ιστορία της πόλης από το 3000 π.Χ. έως το 1300 μ.Χ. – τεσσερισήμισι χιλιετίες με αντικείμενα καθημερινής ζωής και έργα τέχνης από την προϊστορία, τα γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά και πρωτοβυζαντινά και βυζαντινά χρόνια.
Η μεγαλύτερη σε μέγεθος Αίθουσα Α περιλαμβάνει εκθέματα που επελέγησαν για μια πρώτη παρουσίαση της διαχρονικής δημόσιας, πολιτικής, κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής της Ελεύθερνας, αλλά κυρίως αντικείμενα εισηγμένα από άλλες πόλεις της Κρήτης και περιοχές όπως η Αττική, η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η Μ. Ασία, η Κύπρος, η Φοινίκη και γενικότερα η συροπαλαιστινιακή ακτή, η Αίγυπτος…
Στη μέση της αίθουσας, το μαγικό άφθαρτο υλικό, ο χρυσός, υλικό περίτεχνων κοσμημάτων και της προβολής τους με ψηφιακές εφαρμογές (digital installation).
Στο βάθος υπάρχει, επίσης, αίθουσα προβολών, μικρών συνεδρίων ή περιοδικών εκθέσεων.
Στην Αίθουσα Β αναπτύσσεται η θρησκευτική και η λατρευτική ζωή στην Ελεύθερνα, από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και τα βυζαντινά χρόνια. Παρουσιάζεται, επίσης, το Μνημείο 4Α, ηρώο-ιερό, που ερμηνεύεται ως κενοτάφιο, αποτελώντας ένα από τα πρώτα μνημεία του «αγνώστου» στρατιώτη στην παγκόσμια ιστορία. Εδώ εκτίθεται και ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η «Κόρη της Ελεύθερνας», που συγγενεύει με το αριστουργηματικό δαιδαλικό άγαλμα, τη διάσημη «Κυρία της Ωσέρ», που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Η Αίθουσα Γ είναι αφιερωμένη στις νεκροπόλεις της Ελεύθερνας. Παρουσιάζονται εδώ μόνον ευρήματα από τις ανασκαφές στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, καθώς σε αυτήν εικονογραφούνται περιγραφές από τον κόσμο του Ομήρου, όπως π.χ. το τελετουργικό τυπικό των ταφικών πυρών (καύσεων), ανάλογων δηλαδή με την ταφική πυρά του Πατρόκλου που περιγράφεται στη ραψωδία ψ της Ιλιάδας – εδώ εκτίθεται η μοναδική ταφική πυρά με τον δειροτομηθέντα νεκρό, ένα εύρημα που έθεσε σε άλλη βάση την αλήθεια των στίχων του Ομήρου στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Επίσης, σκιαγραφείται μια κοινωνία πολεμιστών και πριγκιπισσών, μέσα από τα ευρήματα και τα πλούσια κοσμήματα, τα όπλα και τα εργαλεία επιφανών πολεμιστών, καθώς και από μια χάλκινη ασπίδα του τύπου του Ιδαίου Άντρου, που ξεχωρίζει ανάμεσά τους – ένα έργο εμβληματικό που εκτίθεται στην αρχή της έκθεσης του μουσείου.
Στην ίδια αίθουσα οι οπτασίες των αριστοκρατισσών ιερειών της Ελεύθερνας με όλον τον κτερισματικό πλούτο τους, λαμπρά, λεπτεπίλεπτης τέχνης κοσμήματα, υάλινα και φαγεντιανά, πήλινα και χάλκινα αγγεία, ειδώλια κ.ά.
Mια ακόμα καινοτομία του Μουσείου είναι η εκτεταμένη και δημιουργική χρήση άλλων μορφών καλλιτεχνικής δημιουργίας (π.χ. κινηματογραφικές ταινίες fiction) και νέων προηγμένων τεχνολογιών (π.χ. ψηφιακά universe) ώστε να προσεγγίζεται η σημασία των ευρημάτων, να αποκαλύπτονται τα κρυμμένα μυστικά τους, να λειτουργούν ως αφορμή για μάθηση και γνώση αλλά κυρίως για να εγείρουν συγκινησιακή φόρτιση και να καθιστούν την ιστορία των ευρημάτων μέρος της προσωπικής ιστορίας του επισκέπτη.
Οι τρεις αίθουσες μπορούν να φιλοξενήσουν με άνεση συγχρόνως τουλάχιστον 4 ομάδες 50 επισκεπτών η κάθε μία, ενώ η κάθε αίθουσα έχει τη δική της οθόνη στην οποία προβάλλονται ιστορίες που διηγούνται και σχετίζονται με τα πρωταγωνιστικά αντικείμενα της κάθε αίθουσας, ταινίες με αναφορές στον Όμηρο και τον Ηρόδοτο, ορισμένες από τις οποίες έχουν βραβευθεί σε διεθνή φεστιβάλ αρχαιολογικών ταινιών.
Στη Νότια Πτέρυγα του Μουσείου, υπάρχει το Ερευνητικό Κέντρο και το Κέντρο Μελέτης, με τη βιβλιοθήκη, τα γραφεία και το αρχείο των ανασκαφών. Πρόκειται για το μέρος όπου γίνεται όλη η έρευνα από Έλληνες και ξένους επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων, αρχαιολόγους, ανθρωπολόγους, αρχιτέκτονες, παλαιοβοτανολόγους, επιγραφολόγους κ.ά. καθώς και ερευνητές και σπουδαστές διαφόρων ειδικοτήτων από τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, των ΗΠΑ, της Ασίας και της Αυστραλίας. Εδώ προετοιμάζονται επίσης τα εκπαιδευτικά προγράμματα σε αγαστή συνεργασία του Πανεπιστημίου Κρήτης με την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Κρήτης και της Ελλάδας. Στον ισόγειο χώρο βρίσκονται οι αποθήκες και τα εργαστήρια συντήρησης, εξοπλισμένα με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, ενώ στη μεγάλη αυλή του Μουσείου δημιουργήθηκε ένα μικρό θέατρο για παραστάσεις, συνέδρια, συναυλίες και δρώμενα. Τέλος, για την εκπαίδευση των παιδιών το Μουσείο έχει σχεδιάσει και σχεδιάζει ειδικά προγράμματα σχολικών επισκέψεων, που θα δώσουν τη δυνατότητα στα παιδιά της Κρήτης αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας να γνωρίσουν από κοντά μια από τις σημαντικότερες ανασκαφές των τελευταίων χρόνων και της σύνδεσής της με τους μεγαλύτερους ποιητές και ιστορικούς της αρχαιότητας, όπως π.χ. ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος.
Οδυσσέας Ζώρας: «Το πανεπιστήμιο Κρήτης παραδίδει απλόχερα ένα πραγματικό δώρο στην κοινωνία του Ρεθύμνου, της Κρήτης και της χώρας»
Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Οδυσσέας Ζώρας στον χαιρετισμό του μίλησε για τη σημασία του μουσείου, που αποτελεί έργο του πανεπιστημίου ενώ τόνισε τις προσπάθειες που καταβάλλει καθημερινά το ΑΕΙ και το προσωπικό του για να συγκροτεί σημαντικούς πυρήνες αριστείας σε πολλούς τομείς. Ειδικότερα ανέφερε: «Ένα μουσείο είναι πράγματι ένας ναός του παρελθόντος αλλά και του παρόντος. Ο αέρας που αναπνέουμε στο εσωτερικό του είναι ιερός. Αγγίζει την καρδιά, τη σκέψη αλλά και το συναίσθημα. Σε κάθε μουσείο υπάρχει ένα απροσδιόριστο και αόρατο νήμα που μας οδηγεί από έργο σε έργο, από έκθεμα σε έκθεμα. Διασχίζουμε έτσι αιώνες και τόπους και τελικά μας φέρνουν στο σήμερα. Αλλά ταυτόχρονα προκαταβάλλουν το μέλλον. Όπως ένας χρησμός από το μαντείο μας αποκαλύπτει το αύριο έτσι και το μουσείο με τα εκθέματα του ξετυλίγει το κουβάρι της αλληλουχίας των ιστορικών γεγονότων και μας διαβεβαιώνει ότι σε κάθε εποχή ο άνθρωπος ήταν κυρίαρχος αυτών. Γι’ αυτό είναι πολύτιμη η δυνατότητα της οικειοποίησης των μεγάλων έργων της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της τέχνης όταν εκτίθενται σε ένα μουσείο. Εξασφαλίζει σε όλους, αλλά κυρίως στα παιδιά μας μια μακρά ενατένιση του μέλλοντος ως άλλος χρησμός. Το έργο ανήκει στο πανεπιστήμιο Κρήτης και θεμελιώθηκε πάνω στις αξίες της ακαδημαϊκής αριστείας και της προόδου. Σήμερα το πανεπιστήμιο Κρήτης έχει ωριμάσει. Έχει επιτύχει να συγκροτήσει σημαντικούς πυρήνες αριστείας σε πολλούς τομείς. Και έχει δημιουργήσει τη δική του διακριτή ερευνητική παράδοση με πρωτεύουσα θέση στο ακαδημαϊκό στερέωμα όχι μόνο το εθνικό αλλά και το διεθνές. Οι λόγοι που έκαναν εφικτή αυτή την πρωτεύουσα θέση του πανεπιστημίου Κρήτης ανάγονται στην επιμονή των ιδρυτικών του στελεχών στον στόχο της αριστείας. Έτσι σήμερα εμείς οι άνθρωποι του πανεπιστημίου Κρήτης μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για τα επιτεύγματα του συγκριτικά με αυτά άλλων πανεπιστημίων της ημεδαπής αλλά και της αλλοδαπής. Αυτό όμως δεν φτάνει. Ζούμε στην εποχή μεγάλων αναδιαρθρώσεων της ανώτατης παιδείας και έρευνας. Η αυτάρεσκη στασιμότητα είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για την παρακμή και την περιθωριοποίηση. Όλοι εμείς στο πανεπιστήμιο Κρήτης που έχει την τιμή και τη χαρά να σας φιλοξενεί δίνουμε καθημερινά μια μάχη για την αναβάθμιση του με τη συμμετοχή όλων των συντελεστών του αλλά και την κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων υλικών και ανθρώπινων πόρων. Τυπικό αλλά και ιδιαίτερο παράδειγμα αριστείας επιμονής και δυναμισμού είναι ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, ο οποίος στη θεωρία και την πράξη είναι ο ακαδημαϊκός πυλώνας παιδείας και πολιτισμού του πανεπιστημίου μας».
Ο κ. Ζώρας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο πρόσωπο του κ. Σταμπολίδη, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Ο φίλος Νίκος Σταμπολίδης αφιέρωσε τη ζωή του, την επιστημονική και την προσωπική στην επιστήμη της αρχαιολογίες και στο όραμα, όπως το ονομάζω της Αρχαίας Ελεύθερνας. Αναρωτιέμαι αν η χώρα διέθετε τέτοιους ανθρώπους σε κάθε επιστήμη που θα αφιέρωναν τη ζωή τους ο καθένας στην πραγματοποίηση ενός οράματος στην ιατρική, τη φυσική, την οικονομία, τη βιολογία πόσο διαφορετική θα ‘ταν η χώρα στην επόμενη γενιά. Ιδιαίτερα όταν εδώ πρόκειται για μια διαφορετική περίπτωση. Δεν πρόκειται για μια έρευνα, ένα πείραμα, μια δημοσίευση που εγκωμιάζει τον πρωταγωνιστή της. Πρόκειται για ένα πραγματικό δώρο που απλόχερα χαρίζει το πανεπιστήμιο στην ίδια την κοινωνία του νομού, του νησιού και τελικά της χώρας. Αν σκεφτεί κανείς ότι αυτό υφάνθηκε με πολύ υπομονή, αγάπη και μεράκι με αταλάντευτη προσήλωση στον στόχο και με υπερπήδηση κάθε φορά των όποιων δυσκολιών, τότε θα ήθελα δημόσια και από αυτή τη θέση να επαινέσω τον Νίκο Σταμπολίδη για τις αρετές και τις ικανότητες τους και μαζί να επαινέσω τους άξιους συνεργάτες του, τους φοιτητές, τους εργάτες, τους συναδέλφους, τους ανθρωπολόγους, αρχιτέκτονες, παλαιοβοτανολόγους και φυσικά την τεχνική υπηρεσία του πανεπιστημίου Κρήτης που τόσα έχει προσφέρει στην ανάπτυξη και την υποδομή αυτού του πανεπιστημίου αλλά και τέλος όλες τις πρυτανικές αρχές που μέχρι σήμερα έχουν διοικήσει το πανεπιστήμιο αυτό. Σε μια νέα κιβωτό πολιτισμού που ο καθηγητής Ν. Σταμπολίδης δημιούργησε μέσα σε ένα εξαιρετικό μουσειολογικό και μουσειογραφικό πρόγραμμα παρακολουθώντας όλα αυτά τα χρόνια τα επιτεύγματα της αρχαιολογίας στην Ελεύθερνα δεν θα ήθελα να λησμονήσω το εκπαιδευτικό κομμάτι αυτού του απαιτητικού έργου. Το εκπαιδευτικό κομμάτι αφορά ιδιαίτερα τις ασκήσεις στο πεδίο της ανασκαφής που χιλιάδες φοιτητές έχουν εκπαιδευτεί και έχουν λάβει γνώση της ανασκαφής και της έρευνας, διαδικασίες όχι μόνο από το πανεπιστήμιο Κρήτης αλλά και Ευρώπης, ΗΠΑ, Ασίας ακόμα και της Αυστραλίας. Απόδειξη ότι η πολυπολιτισμικότητα, οι ανοιχτοί ορίζοντες και η εξωστρέφεια είναι σήμα κατατεθέν για το πανεπιστήμιο μας. Ωστόσο εδώ και πολλά χρόνια η χώρα μας βρίσκεται στη δίνη μια οικονομικής και πολιτισμικής κρίσης. Όπως και ολόκληρη η Ευρώπη που μετά από τόσα χρόνια σύμπλευσης των κρατών μελών ψάχνει ακόμα την υπαρξιακή της ταυτότητα. Στην αναζήτηση αυτή ένας σπουδαίος Έλληνας, ο Οδυσσέας Ελύτης με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, 20 χρόνια φέτος από τον θάνατο του, έδωσε από νωρίς την απάντηση. Το 1987 όταν έλαβε από το πανεπιστήμιο της Ρώμης τον τίτλο του διδάκτορα είπε στην επίσημη ομιλία του: Η ένωση της Ευρώπης δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ ή δεν θα έχει σημαντική χρονική διάρκεια, αν στη σκέψη των Ευρωπαίων δεν γίνεται ενσυνείδητα αποδεκτή η κοινή βάση θεσμών αλλά κυρίως η κοινή κουλτούρα. Θα ήθελα να προσθέσω κουλτούρα χωρίς ιστορική μνήμη και εικόνες δηλαδή χωρίς μουσεία αυτής της ποιότητας και αυτής της κλίμακας δεν θα αποκτηθεί ποτέ. Ένα από τα χαρακτηριστικά των ευρημάτων της Αρχαίας Ελεύθερνας είναι ότι μέσω αυτών επιβεβαιώθηκαν οι ομηρικές πληροφορίες και διηγήσεις» και καλωσορίζοντας τον ΠτΔ ανέφερε: «Γι’ αυτό σας καλωσορίζω κύριε Πρόεδρε με την ομηρική φράση που ωστόσο ενθυμόμαστε ότι αντιπροσωπεύει πλήρως το πανεπιστήμιο Κρήτης: «Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων».
Στ. Αρναουτάκης: Η Περιφέρεια στηρίζει τον πολιτισμό και έχει χρηματοδοτήσει δράσεις σε όλη την Κρήτη άνω των 35 εκ. ευρώ
«Από τα προγράμματα της νέας περιόδου θα χρηματοδοτήσουμε όλες τις δράσεις που αφορούν τα μουσεία και για τα οποία οι μουσειολογικές μελέτες είναι στην τελική φάση, ενώ μέχρι σήμερα έχουμε ήδη προχωρήσει στη χρηματοδότηση έργων πολιτισμού συνολικού ύψους 35 εκ. ευρώ» τόνισε μεταξύ άλλων στην ομιλία του ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης στον χαιρετισμό του στην εκδήλωση εγκαινίων του Αρχαιολογικού Μουσείου Ελεύθερνας Ρεθύμνου.
Συγκεκριμένα ο Περιφερειάρχης Σταύρος Αρναουτάκης στην ομιλία του παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας, υπουργών-αρχών-φορέων τόνισε:
«Στην καρδιά της Κρήτης, στον χώρο της Αρχαίας Ελεύθερνας συντελείται σήμερα ένα μεγάλο πολιτιστικό γεγονός. Ένα γεγονός που λαμπρύνεται με την παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας. Πρόκειται για μια ημέρα ορόσημο για το Ρέθυμνο και την Κρήτη, καθώς ύστερα από τριάντα χρόνια ο αξιολογότατος Καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης παραδίδει στην ιστορία την ίδια την ιστορία αυτού του τόπου και μάλιστα την ιστορία των λεγόμενων «σκοτεινών χρόνων».
Κύριε Σταμπολίδη ξεκινήσατε την ανασκαφή γνωρίζοντας ότι τίποτα δεν πάει χαμένο και πως ακόμη και τα λάθη μπορούν να αξιοποιηθούν στο μέλλον. Το παρόν όμως σας δικαιώνει και το μέλλον έχει να αξιοποιήσει μόνο τους κόπους της δουλειάς σας, τους καρπούς της επιστημονικής σας συνέπειας. Μαζί με την επιστημονική σας ομάδα, μαζί με τους εκατοντάδες Έλληνες και ξένους φοιτητές της Αρχαιολογίας αντλώντας δύναμη από τη μυθική σπηλιά του Ψηλορείτη φέρατε στο φως μια πόλη που τα ίχνη της χάνονται στο 3000 π.Χ.
Η Περιφέρεια Κρήτης σας ευχαριστεί και σας συγχαίρει γιατί με τη στήριξη του πανεπιστημίου Κρήτης, του υπουργείου Πολιτισμού αλλά και σημαντικών φορέων του ιδιωτικού τομέα παραδίδετε στην Κρήτη το 4ο Μουσείο Αρχαιολογικού χώρου στην Ελλάδα, μετά τη Βεργίνα, τους Δελφούς και την Ολυμπία.
Εξοχότατε Πρόεδρε,
Το Μουσείο της Ελεύθερνας είναι ένα έργο της Κρήτης, για ολόκληρο τον κόσμο. Είναι κτήμα του Ελληνισμού όπου γης. Είναι προϊόν συνένωσης προσπαθειών, αυτό ακριβώς δηλαδή που συμβολίζει και η χρυσή μέλισσα το ένα από τα δύο σύμβολα του μουσείου. Είναι σύμβολο αυτοπεποίθησης και δύναμης, όπως αποτυπώνεται στην ασπίδα με το λιοντάρι, στο δεύτερο σύμβολο του Μουσείου. Είναι άλλη µια απόδειξη ότι ο Πολιτισμός και η Ιστορία ενώνουν την ελληνική κοινωνία, ως αστείρευτη πηγή έμπνευσης για το μέλλον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συνεχίζουμε να στηρίζουμε τη δουλειά που συντελείται στα Μουσεία της Κρήτης. Από τα προγράμματα της νέας περιόδου θα χρηματοδοτήσουμε όλες τις δράσεις που αφορούν τα μουσεία και για τα οποία οι μουσειολογικές μελέτες είναι στην τελική φάση, ενώ μέχρι σήμερα έχουμε ήδη προχωρήσει στη χρηματοδότηση έργων πολιτισμού συνολικού ύψους 35 εκ ευρώ. Θέλω επίσης να τονίσω, πως έργα σαν και αυτό που σήμερα εγκαινιάζουμε, δεν αποτελούν μόνο μια σπουδαία επένδυση στον πολιτισμό αυτού του τόπου. Αποτελούν ταυτόχρονα μια σπουδαία επένδυση και στον τουρισμό, καθώς τα μηνύματα και οι συμβολισμοί της Αρχαίας Ελεύθερνας, μεταφέρουν σε κάθε γωνιά του κόσμου τον πυρήνα του ελληνικού πολιτισμού. Είναι αυτά τα στοιχεία που αποκαλύπτονται σήμερα μέσα σε αυτό το λαμπρό μουσείο. Είναι η έννοια της γνώσης, της καθαρότητας, του καθημερινού αγώνα, της αγάπης για το ωραίο. Είναι αυτά τα στοιχεία που διατηρούν αναλλοίωτη την ταυτότητα των Κρητικών. Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω όλους όσοι εργάστηκαν, για την ολοκλήρωση αυτού του Μουσείου. Να συγχαρώ ξανά τον Καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη, όλους τους αρχαιολόγους, τους συντηρητές καθώς και αυτούς που δούλεψαν σε αυτόν εδώ το χώρο. Από τη δική μας πλευρά ως Περιφέρεια Κρήτης σας βεβαιώνω ότι θα συνεχίσουμε να βρισκόμαστε δίπλα σας, αρωγοί και συμπαραστάτες στο σημαντικό έργο που επιτελείτε. Η Κρήτη από σήμερα διαθέτει ένα νέο και σημαντικό πολιτιστικό κύτταρο, μια κυψέλη που ανατροφοδοτείται με την αυθεντικότητα των τόπων, των τοπίων και των ιδεών, μετατρέποντας το νησί μας σε ναυαρχίδα του πολιτισμού στην πολυκύμαντη Μεσόγειο».
Ο κ. Αρναουτάκης ευχαρίστησε και την παριστάμενη πρώην γενική γραμματέα Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη για την καθοριστική συμβολή της στο έργο.
Γ. Μαρινάκης: «Η μέλισσα της Ελεύθερνας μας καλεί να συμφιλιωθούμε με τη μεθοδικότητα, την εργατικότητα και τη συλλογικότητα και να απομονώσουμε τους Κηφήνες»
Στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Ρεθύμνου Γιώργος Μαρινάκης εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του σε όλους όσοι συνέβαλαν στην υλοποίηση του έργου του μουσείου που θα αποτελεί σημείο αναφοράς επιστημόνων και επισκεπτών τονίζοντας μεταξύ άλλων:
«Έντονα συναισθήματα βιώνουμε αυτή τη σπουδαία στιγμή που αξιωθήκαμε να ζήσουμε και σας ευχαριστούμε όλους εσάς που είστε μαζί μας και τα μοιραζόμαστε.
Το Μουσείο της Ελεύθερνας είναι γεγονός και μάλιστα στον τόπο που χιλιάδες χρόνια πριν οι πρόγονοι μας επέλεξαν να στεριώσουν και να μεγαλουργήσουν.
Ο Ελευθήρ είναι χαρούμενος και σήμερα δεν κτυπά την ασπίδα του μαζί με τους άλλους Κουρήτες για να μην ακούσει ο Κρόνος το κλάμα του Δία και τον καταβροχθίσει.
Πανηγυρίζει και εκείνος μαζί με μας γιατί επιτέλους ο θησαυρός που ήταν κρυμμένος στη γη του χάρη στην γνώση, την επιμονή, την εργατικότητα και τον ζήλο επώνυμων και ανώνυμων ανασκαφέων φυλάσσεται και προβάλλεται στο νέο μας Μουσείο.
Ενός μουσείου που αποτελεί τον τόπο συνάντησης επιστημόνων και επισκεπτών με τη φιλόξενη κοινωνία της Κρήτης και θα διαλαλεί το θαυμάσιο πολιτισμό που οι πρόγονοι μας δημιούργησαν.
Σ’ αυτόν τον χώρο πλέον θα ανανεώνεται καθημερινά, η συνάντηση με την Ιστορία μας. Μια Ιστορία που δεν γράψαμε εμείς, αποτελούμε όμως αναπόσπαστο μέρος της και ζώσα συνέχεια της και ως εκ τούτου, έχουμε ιερό καθήκον να τη γνωρίσουμε, να την προστατεύσουμε αλλά και να της αποδίδουμε τις πρέπουσες τιμές.
Είναι αλήθεια πως είναι δύσκολο να σηκώνει κανείς το βάρος μιας τέτοιας κληρονομιάς που ξεπερνά τη δύναμη της μονάδας και απαιτεί συλλογικές υπερβάσεις και υπεύθυνη στάση ζωής.
Αυτή ακριβώς λοιπόν τη συλλογική υπέρβαση ενσαρκώνει αυτό το Μουσείο γιατί οφείλει την ύπαρξη του στη σύμπραξη όλων των υγιών δυνάμεων του τόπου μας, θεσμικών και ιδιωτικών, που ενεργοποιήθηκαν και πέτυχαν τον στόχο τους.
Τους ευχαριστούμε όλους θερμά και τους ευγνωμονούμε για την προσφορά τους και για το ότι συμμερίστηκαν με πάθος ένα κοινό όραμα των ανθρώπων του πνεύματος αλλά και των κατοίκων της περιοχής.
Δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ, αν οι διακεκριμένοι καθηγητές του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου μας κ.κ. Καλπαζής Θανάσης, Θέμελης Πέτρος και Νίκος Σταμπολίδης δεν είχαν αφιερώσει την επιστήμη και τον χρόνο τους σ’ αυτή την ανασκαφή.
Όπως δεν θα εγκαινιάζαμε αυτό το Μουσείο, αν δεν ήταν το προσωπικό όραμα ζωής του ακούραστου εργάτη της Ελεύθερνας, Καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη που με πάθος διεκδίκησε, πάλεψε και ολοκλήρωσε.
Δεν μπορούμε όμως να μην αναφερθούμε και στους κατοίκους των δύο χωριών που με θέρμη αγκάλιασαν τους επιστήμονες και τους συνεργάτες τους και βοήθησαν με κάθε τρόπο στην ανασκαφή και προστασία του αρχαιολογικού τόπου. Έγκαιρα κατάλαβαν τη δύναμη και την αξία του εγχειρήματος και σήμερα νιώθουν κι εκείνοι δικαιωμένοι και χαρίζουν σε όλους μας την αγάπη και τη φιλοξενία τους.
Κάθε Μουσείο είναι μια κιβωτός γνώσης για την ανθρώπινη ύπαρξη και τη διαδρομή της στο χρόνο.
Για μας όμως τους Κρήτες έχει μια ιδιαίτερη αξία αυτές τις δύσκολες για την Πατρίδα μας στιγμές, αφού τα εκθέματα κι οι συμβολισμοί τους μας μαθαίνουν ποιοι είμαστε και ποιες υψηλές αξίες σμίλεψαν τη διαδρομή μας στον χρόνο.
Μας οδηγούν στη γνώση αλλά και την ενδοσκόπηση για την αναγκαία αυτοκριτική αλλά και την απόφαση να γίνουμε καλύτεροι.
Η μέλισσα της Ελεύθερνας, το σύμβολο του Μουσείου μας, μας καλεί να συμφιλιωθούμε με τη μεθοδικότητα, την εργατικότητα και τη συλλογικότητα και να απομονώσουμε τους Κηφήνες.
Με ισχυρή συγκινησιακή φόρτιση καταθέτουμε την ευγνωμοσύνη μας στους δημιουργούς του Μουσείου της Ελεύθερνας, που αγκαλιάζεται από την ασύλληπτη φυσική ομορφιά της κρητικής γης και τη ζεστασιά των ανθρώπων της και ως καράβι θα μας ταξιδεύει πλέον στην Ιστορία, τις Αξίες και την Πρόοδο του τόπου μας».
Αν. Τζιγκουνάκη: «Τα εγκαίνια του μουσείου της Ελεύθερνας αποτελούν πολιτιστικό ορόσημο για την ελληνική επικράτεια»
Η προϊσταμένη Εφορίας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου Αναστασία Τζιγκουνάκη στον χαιρετισμό της στην τελετή των εγκαινίων αναφέρθηκε στο μουσείο κάνοντας λόγο μια ένα πολιτιστικό ορόσημο για την ελληνική επικράτεια.
Αναφέρθηκε στους δυο φορείς λειτουργίας του μουσείου, το πανεπιστήμιο Κρήτης και το υπουργείο Πολιτισμού τονίζοντας ότι θα διασφαλιστεί η πολιτιστική ταυτότητα και η μνημειακή κληρονομιά του τόπου στις επόμενες γενιές.
Ειδικότερα ανέφερε: «Η σημερινή ημέρα είναι ένα πολιτιστικό ορόσημο για το νησί μας αλλά και για ολόκληρη την ελληνική επικράτεια για τον τρόπο πολιτιστικής ανάδειξης του αρχαιολογικού πλούτου και για τη λειτουργία και διαχείριση του από δυο πυλώνες της Ελληνικής Δημοκρατίας, την Αρχαιολογική Υπηρεσία φορέα προστασίας της ιστορικής μνήμης δια της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου και το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα που προετοιμάζει τους μελλοντικούς αρχαιολόγους, το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για την παιδεία, την επιστήμη και τον πολιτισμό, η Ουνέσκο αναφέρεται σε αύξηση του αριθμού των μουσείων διεθνώς από 22.000 το 1975 σε 55.000 σήμερα λόγω της ισχυρής αύξησης του πολιτιστικού τουρισμού με αποτέλεσμα τα μουσεία να μπορούν να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο στην ενίσχυση της δημιουργικής οικονομίας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο ισχυρής παρουσίας στην κοινωνική σφαίρα και να ενεργούν ως πλατφόρμες διαλόγου και συζήτησης αντιμετώπισης πολύπλοκων κοινωνικών ζητημάτων ενθάρρυνσης της συμμετοχής του κοινού και κοινωνικής συνοχής. Ανάμεσα στα 55.000 μουσεία παγκοσμίως το μουσείο αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας θα κατακτήσει μια από τις πρώτες θέσεις όχι μόνο για την εξαιρετική ποιότητα των εκθεμάτων του που αποκάλυψε η σκαπάνη του πανεπιστήμιου Κρήτης στην ιερή αυτή γη που σκιάζει μόνο ο Ψηλορείτης αλλά και για το ποιοτικό επίπεδο ενισχυμένης και ολιστικής ερμηνείας, διαχείρισης, ανάπτυξης της ιστορικής προσέγγισης για τις τοπικές κοινότητες και το διεθνές κοινό για τον διαπολιτισμικό διάλογο που θα αναπτύξει το Κέντρο Μελέτης του και αυτό το εγγυάται καταρχήν η εξαιρετική ποιότητα της επίπονης εργασίας ανασκαφικής διδακτικής και μουσειακής διαχείρισης του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη επί μεγάλη σειρά ετών. Μια νέα αφήγηση της βαθαίωνης ιστορίας μας ξεκινά από το 2016 στο Ρέθυμνο αλλάζοντας το πολιτιστικό τοπίο. Ένα δυναμικό εκθεσιακό δίκτυο που θα προσφέρει γνώσεις και θα δώσει ώθηση στην επισκεψιμότητα και την ευαισθητοποίηση. Το μουσείο του αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας σε ανθρώπινη κλίμακα συνεπικουρούμενο από την έκθεση κειμηλίων της Μονής Αρκαδίου μόλις 5 χλμ. από δω και την προσωρινή έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνης δυο έργα που πρόσφατα υλοποίησε η Εφορία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου δια του ΕΣΠΑ θα είναι οι αγγελιαφόροι της διαπολιτισμικής κατανόησης και της ειρήνης. Θα είναι οι πολιτισμικοί πρέσβεις του Ρεθύμνου προς τη διεθνή κοινότητα. Προσθέτοντας και την ψηφιακή έκθεση του κέντρου αρχαιολογικής πληροφόρησης του Γιάννη Σακελλαράκη και Έφης Σαπουνά-Σακελαράκη του δήμου Ανωγείων, όλες αυτές οι μουσειακές δομές και υπηρεσίες που αφορούν σε ένα ευρύτατο αρχαιολογικό και ιστορικό ορίζοντα δημιουργούν το ιστορικό υπόβαθρο για τη βαθύτερη κατανόηση του παρελθόντος που θα συμβάλλει ώστε να οδηγηθούμε σε ένα καλύτερο μέλλον. Το μέλλον που μας αξίζει. Η μεγάλη επισκεψιμότητα του αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας και του εξαιρετικού μουσείου του που θα ακολουθήσει θα έχει αντανάκλαση βεβαίως στην τοπική και ευρύτερη κοινότητα, η οποία καλείται και οφείλει να τη διαχειριστεί στο πλαίσιο του διαπολιτισμικού διαλόγου και της διαφορετικότητας με τρόπο ώστε να διασφαλιστεί η πολιτισμική της ταυτότητα, οι παραδόσεις, η άυλη κληρονομιά στον ίδιο βαθμό που όλοι μας -Εφορία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου -Πανεπιστήμιο Κρήτης και Ελεύθερνης Ρεθύμνης -θα διασφαλίσουμε τη μνημειακή κληρονομιά αυτού του τόπου, το μουσείο και τον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας για τις επόμενες γενιές στον ίδιο βαθμό που διασφαλίστηκε το όνομα της Ελεύθερνας και μεταδόθηκε μέσα στους αιώνες. Ευχαριστούμε το πανεπιστήμιο Κρήτης, ευχαριστούμε τον καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη που οραματίστηκε και δημιούργησε μαζί με τους συνεργάτες του το εξαιρετικό αυτό έργο και το μοιράστηκε με τον θεσμικό φορέα που είναι η Εφορία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου. Το πείραμα αυτό της συλλειτουργίας θα πετύχει γιατί είναι ένα ισχυροποιημένο μοντέλο, ιδίως οι λειτουργοί-η Εφορία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου και το πανεπιστήμιο Κρήτης -με τον θεσμικό τους ρόλο θα είναι η εγγύηση. Το αποτέλεσμα θα ανήκει σε όλους μας.
Ν. Σταμπολίδης: «Το να μην παρεκκλίνεις από τον στόχο για 31 συναπτά χρόνια είναι γιατί πραγματικά το όραμα αυτό αξίζει»
Εμφανώς συγκινημένος ο οραματιστής του έργου, καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκος Σταμπολίδης, μοιράστηκε με τους παρευρισκόμενους στην τελετή εγκαινίων τις εμπειρίες και τα προσωπικά του βιώματα στην Ελεύθερνα από τότε που για πρώτη φορά -πριν 31 χρόνια- επισκέφτηκε τον χώρο.
Ο κ. Σταμπολίδης ξεκίνησε την ομιλία του και όχι τυχαία όπως επεσήμανε, για να εκφράσει τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη του για όλους εκείνους φορείς, φυσικά πρόσωπα, οργανισμούς και ιδιώτες που στήριξαν το όραμα του, την προσπάθεια του αλλά και το ίδιο το έργο για να περατωθεί παρά τις δυσκολίες που προέκυψαν στην ώρα του, με αποτέλεσμα αυτό να παραδίδεται σήμερα στην κοινωνία της Κρήτης και να αποτελεί ένα κόσμημα για τον ελληνικό πολιτισμό.
Ειδικότερα ο κ. Σταμπολίδης κατά την ομιλία του ανέφερε: «Το να βιώνει κανείς από απόσταση τους αγώνες και την αγωνία του άλλου μπορεί πολλές φορές να του επιτρέπουν να είναι κριτής, σίγουρα όμως τον απογυμνώνουν από την ένταση και τη δύναμη της έμπνευσης και της δημιουργίας. Για την έμπνευση αυτή και τη μετάδοση τους στους συμπορευόμενους για την επιμονή και την υπομονή, την αφιέρωση των ανθρώπων που δούλεψαν πλάι μου και μου συμπαραστάθηκαν, θα κάνω μια σύντομη αναφορά από την αρχή γιατί ο έπαινος που γίνεται ενώπιον σας είναι ο πραγματικός δημόσιος έπαινος. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ανεξαιρέτως όλες τις πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και για το ΕΣΠΑ το υπουργείο Ανάπτυξης. Ο καθένας έθεσε με τον τρόπο του το λιθάρι του, μικρό ή μεγάλο στο οικοδόμημα αυτό. Ιδιαίτερη μνεία θα ήθελα να κάνω στην κρίση και τη διορατικότητα της Λίνας Μενδώνη και ιδιαίτερα σε όλες τις ηγεσίες του υπουργείου Πολιτισμού από το 2008 που ξεκίνησε η ιδέα του μουσείου έως και σήμερα. Σε όλους τους πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Κρήτης και ιδιαίτερα στον απελθόντα Χρήστο Νικολάου, τον παρόντα Γιάννη Παλλήκαρη και την τότε αντιπρύτανη Ιωάννα Γιατρομανωλάκη ειδικότερα στον πρώην πρύτανη Ευριπίδη Στεφάνου, τον πρύτανη Μιχάλη Ταρουδάκη και τον νυν πρύτανη Οδυσσέα Ζώρα, των οποίων τις υπογραφές φέρνουν η έναρξη, η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα, η ολοκλήρωση και η απόδοση του έργου στο κοινό. Στην τεχνική υπηρεσία του πανεπιστημίου Κρήτης, τον διευθυντή της κ. Κακλαμάνο και τους κ. Ουρανό, Δουλγεράκη και Μυγιάκη, οι οποίοι εκτός από τη συμπόρευση που είχαν με το αρχιτεκτονικό γραφείο των Κουτσογιάννη Σασσάνη είχαν και όλη την επίβλεψη του κτιριακού έργου. Τέλος όλους τους συναδέλφους των επιτροπών παράδοσης και παραλαβής όλων των επιμέρους υποέργων. Στην οικονομική υπηρεσία του πανεπιστημίου και ιδιαίτερα στις κυρίες Μπαρεδάκη, Καρνιαβούρα, Κορνιλάκη και στους κυρίους Φοβάκη και Μουτάφη, τη διευθύντρια της Εταιρίας Αξιοποίησης της πανεπιστημιακής περιουσίας την κ. Τζίκα και φυσικά όλους τους συνεργάτες μου στην ανασκαφή και στο έργο, τους εργάτες της ανασκαφής, προαπελθόντες και παρόντες, δυο ολόκληρες γενιές ωρίμων, ενηλίκων και εφήβων. Με αλφαβητική σειρά στους Αποστολάκηδες, τους Κανακάκηδες, τους Νικολουδάκηδες, τους Παρασύρηδες, τους Πετρακάκηδες, τους Τζανακάκηδες και τους Τζανιδάκηδες, γενεές ανθρώπων φίλων σταθερών και αγαπημένων. Ιδιαίτερη μνεία θα κάνω για τον φίλο προαπελθόντα Νίκο Τζανιδάκη, που δώρισε αυτό τον υπέροχο τόπο του μουσείου στο πανεπιστήμιο Κρήτης με απόφαση του τότε δημάρχου Αρκαδίου Εμμ. Μανωλακάκη και του περιφερειάρχη Κρήτης γιατί η μνημοσύνη είναι μητέρα των Μουσών, γιατί όσους και ότι θυμόμαστε ζει και ότι ξεχνούμε πεθαίνει. Τους φοιτητές μου όλους, πάνω από 2000 από το πανεπιστήμιο Κρήτης, τα πανεπιστήμια της Ελλάδας της Ευρώπης, της Ασίας, της Αυστραλίας και των ΗΠΑ. Πριν από λίγο έφτασαν οι πρώτοι για τη φετινή ανασκαφή, τους έφερε ο συνάδελφος ανθρωπολόγος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Αντελφάι της Νέας Υόρκης όπως κάθε χρόνο τα τελευταία 20 χρόνια ο καθηγητής Νότης Αγγελαράκης. Όλους αυτούς που σήμερα διαπρέπουν στην επιστήμη και τη ζωή, όλους αυτούς που αποτελούν μια τράπεζα φιλελληνισμού που έχει δημιουργήσει αυτή εδώ η ανασκαφή της Ελεύθερνας, αυτούς που ερωτεύτηκαν εδώ, που αγάπησαν εδώ αυτή τη χώρα. Ειδικότερα θα μνημονεύσω τα ονόματα όσων συμπορεύτηκαν μαζί μου και που τώρα υπηρετούν σε μουσεία, στην αρχαιολογική υπηρεσία, σε πανεπιστήμια, την Εύα Μιτάκη, τον Μανόλη Στεφανάκη, τον Γιώργο Τσσούλα, τον Γιάννη Λαγαμτζή, τον Νίκο Μαραγκουδάκη, τον Παναγιώτη Κουτή, τον Κώστα Κορακιανίτη και τις νέες γενιές τον Κωνσταντίνο Μάρκου και τον Θεμιστοκλή Λιανό ως επικεφαλής εκατοντάδων άλλων, τους συμπορευθέντες μέχρι ένα σημείο Θανάση Καλπαξή και Πέτρο Θέμελη. Και ακόμα πιο πρόσφατα τους συνεργάτες που συνέβαλαν στην ολοκλήρωση του έργου στη Μιμίκα Γιαννοπούλου, τον Παναγιώτη Κολοβό, τον Αντώνη Κιούκα, τον Τάσο Μπέλλα, τον Δημήτρη Αλεξάνδρου και τον Σταύρο Νικολουδάκη και φυσικά στις αρχές του νομού και του δήμου, την κ. Λιονή, τον δήμαρχο κ. Μαρινάκη. Όμως το έργο αυτό δεν θα είχε ευοδωθεί χωρίς τη χρηματοδότηση από το υπουργείο Ανάπτυξης, το γνωστό μας ΕΣΠΑ 2007-2013 στο πρόσωπο του προέδρου της Διαχειριστικής Αρχής κυρίου Παναγιώτη Νταή, ενός ανθρώπου εμπνευσμένου που εκπροσωπείται σήμερα από τον κ. Μυλωνά. Εκφράζω τις θερμές ευχαριστίες μου για την αγαστή μας συνεργασία. Όμως και εμείς με τη σειρά μας διαφυλάξαμε την χρηματοδότηση αυτή ως κόρη οφθαλμού από τον προϋπολογισμό των 3.800.000 ευρώ εμείς ξοδέψαμε 2.555.000. Ωστόσο η αδυναμία για λόγους γραφειοκρατικούς ή άλλους στους οποίους δεν θα αναφερθώ δεν θα άφηνε το έργο να ξεκινήσει ούτε όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να ολοκληρωθεί στη μορφή που αυτό εγκαινιάζεται σήμερα χωρίς την αμέριστη και ανιδιοτελή συνεισφορά φυσικών προσώπων, ιδρυμάτων και οργανισμών. Οι άνθρωποι αυτοί με την άψογη συμπεριφορά και τη διακριτικότητα που τους χαρακτηρίζει μού επέτρεψαν κατ’ εξαίρεση να αντιπελαργίσω -να κάνω δηλαδή αυτό που κάνει ο γιος πελαργός στον πατέρα του- να αναφερθώ δηλαδή σήμερα στο όνομα τους: το Ίδρυμα Ωνάση και ιδιαίτερα ο πρόεδρος του Αντώνης Παπαδημητρίου, η Alpha Bank και ιδιαίτερα ο διοικητής της Δήμος Ματζούνης, το institute aegean prehistory που το ξέρουμε όλοι οι αρχαιολόγοι και μας έχει βοηθήσει άπαντες στην Ελλάδα. Το ίδρυμα Λεβέντη και τα αριστίδην μέλη της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρίας, την πριγκίπισσα Αγαθάν, τη Μαρία Εμπειρίκου, τον Αλέκο και την Αλικη Γουλανδρή ,τη Σύλβια Ιωάννου τον Νικόλα και την Ειρήνη Λαιμού την Ειρήνη Μασχακλαϊδη και ακόμα τους ευγενικούς χορηγούς των εγκαινίων αυτών, την Περιφέρεια Κρήτης, ξανά και ξανά την Cosmote που εκτός από τη χορηγία της μας δώρισε απλόχερα την τεχνογνωσία της και ενέταξε και το μουσείο αυτό στα 19 υπόλοιπα μουσεία με wi-fi στη χώρα. Τα Ελληνικά Πετρέλαια που χαρίζουν το μεγάλο κομμάτι της ενέργειας στη χώρα, την WMARINE, τη Γραφοτεχνική Κρήτης για τον υπέροχο οδηγό και ιδιαιτέρως τον κ. Χαλκιαδάκη, ευχαριστώ από καρδιάς τον κ. Συριανόγλου και κυρίως τους πολιτιστικούς συλλόγους της Ελεύθερνας και της Αρχαίας Ελεύθερνας, την ηθοποιό Κατερίνα Διδασκάλου, τον αγαπημένο μουσικό της Κρήτης Βασίλη Σκουλά και τη χορευτική ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ανωγείων, τους χορηγούς επικοινωνίας, την ΕΡΤ και την Καθημερινή. Δανειζόμενος τους στίχους από τους ψαλμούς «Ο περιπατών επί πτερύγων ανέμων» θα ήθελα να πω ότι εμείς δυστυχώς δεν μπορούμε να περπατήσουμε επί πτερύγων ανέμων, μπορούμε όμως να πετάξουμε με τα φτερά της Aegean που είναι και αυτή χορηγός μας. Τον κύκλο θέλησα να κλείσει η αρχή και νομίζω θα συμφωνήσετε όλοι όσοι παλαιότερα ή πρόσφατα έχετε γευτεί την περιποίηση, την ψυχή και την καρδιά της φιλοξενίας αγαπημένων μοναδικών ανθρώπων. Να ευχαριστήσω τον Νίκο και τη Μάρη Δασκαλαντωνάκη, την ανεκτίμητη συμβολή των οποίων, τόσο στο έργο, όσο και στα εγκαίνια θα ήθελα από καρδιάς να μοιραστώ μαζί σας».
Ιδιαίτερα περιγραφικός ήταν ο κ. Σταμπολίδης σε ότι αφορά τις εμπειρίες του στον αρχαιολογικό χώρο πριν 31 χρόνια. Στον τρόπο που του συμπεριφέρθηκαν οι άνθρωποι της περιοχής, στο τοπίο, στους δρόμους και με τη ζωντάνια που τον διακατέχει αναφέρθηκε στην προσήλωση του στον στόχο για 31 συναπτά χρόνια και συγκεκριμένα ανέφερε: «Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η υψηλότερη από όλες τις τέχνες είναι η ποίηση, θα μου επιτρέψετε επομένως να ξεκινήσω με τους στίχους του ποιητή, που όλοι θεωρούμε ότι είναι ο Γιάννης Ρίτσος αλλά τελικά είναι ο Μίκης Θεοδωράκης. Λέει: «Σου είπαν ψέματα πολλά, ψέματα πάλι σου λένε ξανά και αύριο ψέματα ξανά θα σου πουν, ψέματα σου λένε οι εχθροί σου μα και οι φίλοι σου, σου κρύβουν την αλήθεια. Που πας με ψεύτικα όνειρα; Καιρός να σταματήσεις, καιρός να τραγουδήσεις, καιρός να κλάψεις και να πονέσεις, καιρός να δεις. Ο ποιητής δεν λέει να κοιτάξεις επιπόλαια. Λέει να δεις. Να δεις την αλήθεια, τη δική σου και των άλλων. Γιατί η αλήθεια είναι το ά στερητικό της λήθης. Και εμείς σήμερα θα πούμε μερικές αλήθειες. Όταν πρωτοήρθα εδώ πριν από 31 συναπτά χρόνια, νεαρός, μαζί με τον Πέτρο και τον Θανάση ένα λεωφορείο ερχόταν ασθμαίνοντας νωρίς το πρωί από δρόμους στενούς και δύσβατους, μόνο κάθε Τετάρτη και Παρασκευή. Δρόμος για την ανασκαφή της Ορθής Πέτρας ήταν μια διάνοιξη χωμάτινη από τον Πετρακάκη τον Ανδρέα και εμείς ακολουθούσαμε με τα πόδια το μονοπάτι. Διαμέναμε στα φιλόξενα σπίτια των κατοίκων της Ελεύθερνας και του Πρινέ που αργότερα ονομάστηκε Αρχαία Ελεύθερνα και κάναμε μπάνιο τις περισσότερες φορές με το λάστιχο ακόμα και στις αυλές ή στον δρόμο. Κι όμως ο τόπος αυτός, που δεν είχε κρατήσει εδώ τον Έβανς, μπόρεσε το 1899 και έφυγε ευτυχώς για την Κνωσό και τον μεγάλο Άγγλο αρχαιολόγο Humfry Payne, φαίνεται «ήθελε να ανασκαφτεί από ελληνικά χέρια». Όπως μου είπε χαρακτηριστικά η σύζυγος του τελευταίου, η περίφημη Βρετανή συγγραφέας Ντίμης Πάουελ. «Όλοι αναρωτιούνται τί ήταν αυτό που κράτησε έναν νεαρό καθηγητή τότε και τον κρατά ακόμα εδώ». Μα τι άλλο από το να ΔΕΙ. Για να δεις όμως χρειάζεσαι όχι μόνο τα κατάλληλα μάτια αλλά και τον στόχο προς τον οποίο αυτά ατενίζουν. Η λέξη αμαρτία πριν αποκτήσει τη σημερινή της χριστιανική της έννοια και χροιά σήμαινε στα αρχαία ελληνικά αστοχία και είναι φυσικό να μην θέλω να έχω αστοχίες, δηλαδή αμαρτίες. Το να μην παρεκκλίνει κανείς από τον στόχο του για 31 συναπτά χρόνια, ουσιαστικά να μην παρεκκλίνει από έναν στόχο ζωής είναι γιατί κάτι πραγματικά εδώ αξίζει. Και τι είναι αυτό που αξίζει εδώ; Είναι καταρχάς η ανασκαφική έρευνα του ειδέναι ορέγεσθαι φύσει ο άνθρωπος. Η γοητεία του αγνώστου, η κατάκτηση της γνώσης που έρχεται με την παρατήρηση, με τη λεπτομερή αποτύπωση, τη συντήρηση, την επιστημονική τεκμηρίωση, την προστασία κα τέλος με την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου με την εφαρμογή του αρχαιολογικού νόμου και έπειτα το επιστέγασμα της προηγούμενης αναφοράς: το μουσείο. Ποιο μουσείο όμως; Το κτίριο; Οι αίθουσες του, οι χώροι συντήρησης; Οι χώροι έρευνας και τεκμηρίωσης; Ή μήπως οι εκτιθέμενες αρχαιότητες του στιλβωμένες στις προθήκες με τις επεξηγηματικές πινακίδες τους και τα πολυμέσα και τις βοηθητικές προς την κατανόηση των επισκεπτών μικρές ταινίες; Η απάντηση η δική μου είναι όχι μόνο αυτά. Γιατί το μουσείο είναι οι άνθρωποι, οι γεννηθέντες, οι ανατραφέντες, οι κατοικούντες, οι παρεπιδημούντες, οι ντόπιοι, οι ξένοι, οι τότε και οι τώρα».
Το μουσείο της Ελεύθερνας αποτελεί μια παρακαταθήκη πολιτισμού για τις επόμενες γενιές, λέει ο Νίκος Σταμπολίδης για να σημειώσει για μια ακόμα φορά τόσο την εξαιρετική τοποθεσία του που συμβάλλει ταυτόχρονα στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού, όσο και τη σπουδαιότητα των ευρημάτων του, όπως αυτή περιγράφεται από τα λεγόμενα του Ομήρου, υπογραμμίζοντας πως το μουσείο θα ανανεώνεται διαρκώς με νέα ευρήματα με δεδομένο ότι η αρχαιολογική σκαπάνη είναι σε εξέλιξη.
«Από τη μια μεριά όλοι όσοι τράνωσαν την αρχαία πολιτεία και των οποίων τα έργα εγκαινιάζει ο ΠτΔ όχι όμως τέχνεργα ομορφιάς στα οποία συνηθίζουμε να παραδίδουμε την ψυχή μας στην αισθητική εποπτεία αλλά ως κομμάτια ζωής, ανθρώπων που ταξίδεψαν στον χώρο και τον χρόνο, άλλοι ενδεδυμένοι τον μανδύα του κέρδους, άλλοι τον μανδύα της περιπέτειας, τον μανδύα της εξουσίας ή του πλούτου μα οι πιο πολλοί ντυμένοι κατάσαρκα τον μανδύα της επιβίωσης. Τώρα όλοι όπως λέει ο ποιητής φαντάσματα και φάσματα φιλιά και χείλη πονεμένα με τα παραπετάσματα του χρόνου διάπλατα ανοιχτά για όποιον έχει τα μάτια και τα αφτιά να αφουγκραστεί αυτό που ονομάζουν οι αρχαιολόγοι το απτό, το χειροπιαστό, το ορατό μέρος της ιστορίας. Από την άλλη μεριά όλοι εμείς που προσπαθούμε να αφήσουμε το δικό μας σημάδι μέσα στον χρόνο με τη χαρά και την ψυχή όλο δύναμη ότι ακόμα και τα παιδιά των παιδιών μας θα δέχονται φιλόξενα σε αυτή την κιβωτό του πολιτισμού τους επισκέπτες του κόσμου δείχνοντας, λέγοντας, εξηγώντας το τότε και το τώρα. Το πως δημιουργήθηκε το αρχαιολογικό πάρκο, το πως διατηρήθηκε στις υπόρροιες της αετοκαθίστρας Ιδης, αλώβητος ο χώρος και η φύση εδώ που ο αρχαίος άνεμος ακόμα φυσά μυστικά ψιθυρίζοντας σε όποιον έχει ώτα να αφουγκραστεί και να αισθανθεί, να μιλούν για το όραμα που έγινε πραγματικότητα και που δεν μοιάζει με άλλα γιατί όπως εξήγησαν όλοι οι προλαλήσαντες είναι το μουσείο της αυγής του ελληνικού πολιτισμού και του Ομήρου. Είναι η αλήθεια του Ομήρου την οποία μας έλεγε από τον 4ο αιώνα ο Αριστοτέλης αλλά ο Πλάτωνας δεν το πίστευε. Αυτή που μιλά για τα ήθη και τα έθιμα, τις ταφικές συνήθειες, όπως για την αλήθεια του Πατρόκλου στο ψ της Ιλιάδας. Αυτό το μουσείο που γίνεται πυλώνας ανάπτυξης της ενδοχώρας της Κρήτης ευνοημένο από τη θέση του σε ίση απόσταση από τις δυο πρωτεύουσες πόλεις του νησιού, το Ηράκλειο και τα Χανιά, την Κυδωνία και την Κνωσό. Σε απόσταση αναπνοής από το θρησκευτικό και ιστορικό μοναστήρι του Αρκαδίου και τον βενετσιάνικο παραδοσιακό οικισμό των Μαργαριτών κορωνίδα στα ριζά του Ψηλορείτη, προορισμός όχι μόνο κλασικού τουρισμού μα και κυψέλη έρευνας, μάθησης και συνεδριακού τουρισμού, αυλή και χώρος της θεραπείας των Μουσών τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο. Βέβαια ένα μουσείο που μόλις γεννήθηκε είναι ένα μουσείο που μόλις αρχίζει να ζει. Μοιάζει με το παιδί που πρέπει να το αναθρέψεις, να το φροντίσεις, να το μεγαλώσεις, να το τρανώσεις αλλά με όλους εσάς σίγουρα δεν θα είναι δύσκολη η αυξητική διαδικασία. Όσο για μένα θα λέω και θα ξαναλέω τους στίχους του Σεφέρη «ησύχασε, τα αγάλματα είναι στο μουσείο». Και θα απαντώ: όχι σε κυνηγούν πώς δεν τα βλέπεις; Θέλω να πω με τα σπασμένα μέλη τους, με την αλλοτινή μορφή τους που δεν γνώρισες και όμως την ξέρεις» κατέληξε ο κ. Σταμπολίδης.
Μ. Βλαζάκη: «Μια κιβωτός πολιτισμού, καρπός του οράματος του Ν. Σταμπολίδη και αποτέλεσμα της αγαστής συνεργασίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΥπΠΟ»
Στη σπουδαιότητα των ευρημάτων που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη τα τελευταία 31 χρόνια αναφέρθηκε στην ομιλία της η Μαρία Ανδρεαδάκη Βλαζάκη, γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού που στην τελετή εγκαινίων εκπροσώπησε τον υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά. Ειδικότερα μεταξύ άλλων ανέφερε: «Με ξεχωριστή χαρά είμαι σήμερα εδώ ως γενική γραμματέας και εκπροσωπώντας τον υπουργό και το υπουργείο Πολιτισμού και αθλητισμού. Ταυτόχρονα όμως είμαι διπλά συγκινημένη διότι ένα μουσείο αρχαιολογικού χώρου και συνάμα ένα κέντρο μελέτης παραδίδεται στο κοινό, στην Κρήτη. Το νησί με το διάσημο μινωικό παρελθόν που κρατά καλά φυλαγμένα μυστικά και από άλλες εξίσου σημαντικές περιόδους της ελληνικής αρχαιότητας, όπως αυτή της αυγής του ελληνικού πολιτισμού, μια εποχή η οποία φαίνεται ότι συνεχίζει μια κοινωνία με ομηρικά χαρακτηριστικά. Αυτή είναι και η μεγάλη συμβολή των ανασκαφικών ανακαλύψεων στην Ελεύθερνα που εδώ και 30 χρόνια εκπονούνται από το πανεπιστήμιο Κρήτης. Μέσα από τις ανασκαφές των αρχαιολόγων καθηγητών του Π.Κ Πέτρου Θέμελη, Νίκου Σταμπολίδη, Θανάση Καλπαξή και πρόσφατα της Χριστίνας Τσιγωνάκη ξεδιπλώνεται μια μακροβιότατη αρχαία κρητική εγκατάσταση με αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία από τα προϊστορικά χρόνια, η οποία εξελίχτηκε σε σπουδαία πόλη με ζωή ως και την πρωτοβυζαντινή περίοδο, όπως καταδεικνύουν τα μοναδικά παλαιοχριστιανικά της ευρήματα και ιδιαίτερα η Βασιλική του Μιχαήλ Αρχαγγέλου που έχτισε ο Εφρατάς Επίσκοπος Ελεύθερνης. Ιδιαίτερη αναφορά θα ήθελα να κάνω στην ανασκαφή του εξαιρετικού συνάδελφου και συνεργάτη Νίκου Σταμπολίδη στη Νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας. Πρόκειται για μια Νεκρόπολη μοναδική στην Ελλάδα που σχετίζεται με τη γεωμετρική και αρχαϊκή φάση της Ελεύθερνας και αποκαλύπτει μια ακμάζουσα κοινωνία ηρώων πολεμιστών αρχοντισσών και ιερειών και γενικά ανθρώπων με ανοιχτούς ορίζοντες και επαφές με ανατολή και δύση».
Η κ. Βλαζάκη αναφέρθηκε στο όραμα του κ. Σταμπολιδη που είχε ως αποτέλεσμα ο πολύτιμος θησαυρός από τα «σπλάχνα» της Ελεύθερνας να φυλάσσεται στο πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου της Κρήτης τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Θέλω να υπογραμμίσω ότι το μουσείο του αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας είναι καρπός του οράματος του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη και της 30ετούς και πλέον σχέσης του με τον αρχαιολογικό χώρο. Το πρώτο μεγάλο μουσείο αρχαιολογικού χώρου για την Κρήτη είναι το αποτέλεσμα της αγαστής συνεργασίας του υπουργείου Πολιτισμού με το πανεπιστήμιο Κρήτης με μοναδικό αντίστοιχο παράδειγμα το μουσείο του Δίου στον Όλυμπο και με τη βοήθεια χορηγών, μια συνεργασία που αποτελεί μοντέλο λύσεων ανάμεσα σε θεσμούς, φορείς και πρόσωπα. Όπως άλλωστε διατυπώνεται τόσο στα τεχνικά δελτία του ΕΣΠΑ το έργο αυτό έχει δυο φορείς λειτουργίας. Η λειτουργία του μουσείου είναι εκ του νόμου ευθύνη του Υππο και της τοπικής Εφορίας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, η οποία το φυλάσσει, το προστατεύει και το αναδεικνύει. Από την άλλη η σύλληψη και η εκτέλεση του έργου ανήκουν στο πανεπιστήμιο Κρήτης που έχει την ερευνητική δραστηριότητα, όχι μόνο της ανασκαφής η οποία συνεχίζεται και μετά την ίδρυση του μουσείου αλλά και της μελέτης και της έρευνας καθώς και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο Κέντρο Μελέτη που συστεγάζεται στο μουσείο. Δεν εγκαινιάζουμε ένα ακόμα αρχαιολογικό μουσείο αλλά μια κιβωτό πολιτισμού. Ένα μουσειακό πυρήνα, όχι στατικό αλλά έτσι σχεδιασμένο ώστε να μπορεί να ανανεώνεται από τα ευρήματα των συνεχιζόμενων ανασκαφών, ένα μουσείο σχεδιασμένο και κατασκευασμένο σύμφωνα με τις επιταγές της μουσειολογικής και μουσειογραφικής πρακτικής των ημερών μας προσανατολισμένο και δομημένο γύρω από τον επισκέπτη και τις ανάγκες του με περιβάλλοντα χώρο για πολλαπλές εκδηλώσεις και υπέροχη θέα προς τη γενέτειρα του Διός το Ιδαίο Άντρον. Εφαρμόζοντας καινοτόμες μουσειογραφικές λύσεις πλαισιώνει τα μοναδικά αντικείμενα των συλλόγων που εκθέτει με εξαιρετικό και ευφάνταστο εποπτικό υλικό τόσο συμβατικό όσο και πολυμεσικό. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που φιλοδοξεί να ερμηνεύσει με εύληπτο τρόπο τα κατάλοιπα των αρχαίων ανθρώπινων κοινωνιών που άκμασαν σε αυτόν τον τόπο σε ένα κατανοητό κώδικα ο οποίος ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις τόσο του απλού επισκέπτη όσο και του ειδικού επιστήμονα, του Έλληνα όσο και του αλλοδαπού, του μαθητή όσο και του περιηγητή. Η εν λόγω έκθεση σέβεται τον επισκέπτη του και την ανάγκη του να μάθει και να προσλάβει με τον καλύτερο τρόπο μια σημαντική πτυχή της κρητικής ιστορίας άγνωστη στο ευρύ κοινό μια γνωριμία με τον Όμηρο στην Κρήτη, ένα πόλο ανάπτυξης για την περιοχή αλλά και ολόκληρο το νησί. Θερμά συγχαρητήρια και ευχαριστίες σε όλο το προσωπικό που μόχθησε γι’ αυτό το έργο. Προϊστάμενοι πολιτικοί και υπηρεσιακοί αρχαιολόγοι, μηχανικοί, μουσειολόγοι, τεχνίτες, επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό, μια πλειάδα συνεργατών που εργάστηκαν συστηματικά με επιμέλεια και υπομονή προκειμένου να παραδοθεί σήμερα αυτό το μουσείο και το Κέντρο Μελέτης που ικανοποιεί ανάγκες και μας κάνει περήφανους. Γενικά το συνολικό έργο αποτελεί ένα μοντέλο γόνιμης και αγαστής συνεργασίας που κατέστησε δυνατή την έγκαιρη περάτωση του και ευελπιστούμε ότι θα καταστήσει δυνατή και την ομαλή λειτουργία του σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς για την πατρίδα μας».
Κλείνοντας η κ. Βλαζάκη έκανε ειδική αναφορά στους κατοίκους της Ελεύθερνας τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Σε ότι αφορά την τοπική κοινωνία της Ελεύθερνας γιατί θεωρώ τους κατοίκους της άμεσα γειτνιάζουσας περιοχής το σημαντικότερο στοιχείο στην επιτυχία ή αποτυχία κάθε διεργασίας με κοινωνικό πρόσημο. Οι άνθρωποι αυτοί του τόπου αυτών των γειτονικών χωριών με την πλούσια παράδοση και τον δημιουργικό οίστρο είναι αυτοί που θα έχουν ουσιαστικά στα χέρια τους αυτόν τον χώρο μόλις εμείς γιορτάσουμε την ολοκλήρωση του και επιστρέψουμε στην καθημερινότητα μας. Αυτοί θα κρίνουν και θα αξιολογήσουν πρώτοι και καλύτερα από όλους τις θετικές και αρνητικές συνέπειες εργασιών με επίπτωση στη δική τους καθημερινή ζωή. Οι συνηθισμένες ενέργειες τους και η δίψα τους για εξέλιξη είναι που θα καταστήσουν το μουσείο ένα ακόμα πόλο έλξης και βελτίωσης της κοινότητας. Ο σεβασμός στην ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη και η ανάλογη δραστηριοποίηση τους είναι που θα καταξιώσουν τους δικούς μας αγώνες και τις αγωνίες μας. Αγαπητοί συντοπίτες με υπερηφάνεια και ταπεινότητα συνάμα σας παραδίδουμε σήμερα αυτό το μουσείο και το Κέντρο Μελέτης και ελπίζουμε στη δική σας ενεργή και συμμετοχή συνεργασία».
Εντυπωσιασμένοι αποχώρησαν από την Αρχαία Ελεύθερνα οι προσκεκλημένοι
ΔΕΚΑΔΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Δεκάδες προσωπικότητες της τέχνης, του πολιτισμού, της πολιτικής, του επιχειρηματικού κόσμου. Ήρθαν στην Αρχαία Ελεύθερνα και βίωσαν τη μυσταγωγία του σπουδαίου πολιτιστικού γεγονότος, του κορυφαίου γεγονότος της χρονιάς στον τομέα του πολιτισμού.
Και όλοι τους, έμειναν έκπληκτοι. Όχι από το Μουσείο ως κτίριο, αλλά από το σύνολο του συμπλέγματος που το περιλαμβάνει: Ο αρχαιολογικός χώρος, οι αρχαιότητες της έκθεσης που φιλοξενεί πλέον το Μουσείο, το μοναδικό φυσικό τοπίο.
Κι ήταν εκείνη η υπέροχη αρμονία, της τελετής των εγκαινίων με τον περιβάλλοντα χώρο, που έκανε ξεχωριστή την στιγμή.
Η καταπληκτική φωνή της Κατερίνας Διδασκάλου γέμισε την ατμόσφαιρα την ώρα που απήγγειλε αποσπάσματα από την τραγωδία του Ευριπίδη «Κρήτες».
Κι ύστερα, τα βήματα των χορευτών του Πολιτιστικού Συλλόγου Ανωγείων, στον χορό των Κουρητών, αντήχησαν ως τις κορφές του Ψηλορείτη.
Ο ήχος από τη βροντόλυρα του Βασίλη Σκουλά, σκόρπισε στον αέρα, ξεπέρασε τις κορφές του Ψηλορείτη κι έγινε τραγούδι που έφτασε ως τον ουρανό.
Ήταν μια τελετή ιδιαίτερη. Είχε το πνεύμα και τη φιλοσοφία, την σφραγίδα με λίγα λόγια, του δημιουργού του έργου αυτού. Του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη. Ο οποίος σχεδίασε με τους στενούς του συνεργάτες μια γιορτή αντάξια της ιστορικότητας του χώρου. Χωρίς υπερβολές, χωρίς περιττά φτιασιδώματα για εντυπωσιασμό.
Όλο αυτό το σκηνικό που δημιουργήθηκε στην Αρχαία Ελεύθερνα, την ώρα της δύσης του ήλιου, προκάλεσε τον θαυμασμό όλων όσων είχαν την τύχη να βρεθούν στον τόπο όπου πλανάται η σκιά του Ομήρου.
Οι εικόνες τόσο από την τελετή, όσο όμως και από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας, αλλά και μέσα από το Μουσείο, ταξιδεύουν ήδη στην Οικουμένη, μέσω των άριστων εντυπώσεων των προσκεκλημένων που έφτασαν στους πρόποδες του Ψηλορείτη, στην καρδιά της Κρήτης, στην Αρχαία Ελεύθερνα, από την Ιταλία και την Αμερική, από την Ελβετία και την Ταϋλάνδη, από την Γαλλία και το Ισραήλ.
Στην τελετή των εγκαινίων εκτός του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, τον οποίο συνόδευε η σύζυγός του Σίσσυ Παυλοπούλου, παρευρέθηκαν οι:
–Μαρία Βλαζάκη, γενική γραμματέας ΥΠΠΟΑ
–Οδυσσέας Ιωάννη Ζώρας πρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης
–Αναστασία Τζιγκουνάκη, προϊσταμένη Εφορείας Ρεθύμνου
–Αλίκη Γουλανδρή, εφοπλίστρια Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Carlos Picon, διευθυντής Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης
–Μαρία Εμπειρίκου, εφοπλίστρια Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Μοσχακλαΐδη Ειρήνη, Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Δασκαλαντωνάκης Νίκος, Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Δασκαλαντωνάκη Μάρι, Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Τσιότσιου Έφη, διευθύντρια Ίδρυμα Ωνάση/Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Χηνιάδου Σοφία, Δημόσιες Σχέσεις Προέδρου Δημοκρατίας
-Κουρουμπλής Παναγιώτης, υπουργός Εσωτερικών
–Λεβέντης Βασίλης, πρόεδρος κόμματος αντιπολίτευσης «Ένωση Κεντρώων»
–Alain Pasquier, καθηγητής, τέως διευθυντής Μουσείου Λούβρου
–Pasquiero Sannibale, Δρ αρχαιολόγος επιμελητής μουσεία Βατικανό
– Nazan Olcer, διευθύντρια Sabbanci Museum Κωνσταντινούπολη
– Λίνα Μενδώνη, τέως γραμματέας ΥΠΠΟΑ
– Ανδρέας Ξανθός, υπουργός Υγείας
–Αρναουτάκης Σταύρος, περιφερειάρχης Κρήτης
-Γιώργος Μαρινάκης, δήμαρχος Ρεθύμνου
–Marras Luigi, πρέσβης Ιταλίας
–Manaschuang Η.E.MR.Joompol, πρέσβης Ταϋλάνδης
–Bartolozzi Paolo, Ιταλός Πρόξενος Ηρακλείου
–Bartolozzi Αlberto, τέως Ιταλός Πρόξενος Ηρακλείου
–Κική Ζανιά –ΟΤΕ (Χορηγός)
–Αποστολάκης Ευάγγελος, Αρχηγός ΓΕΕΘΑ
–Ανδρικόπουλος Αριστείδης, Αντιστράτηγος Γενικός Επιθεωρητής Νοτίου Ελλάδος
–Λάμπης Ταγματάρχης, πρόεδρος ΕΡΤ( Χορηγός)
–Σταυρακάκης Μάνος, Ελληνικά Πετρέλαια ( Χορηγός)
-Ματζούνης Δημήτρης, Alpha Bank Αριστίνδην μέλος ΜΑΕ
–Μητροπολίτης Ρεθύμνου, κ.κ. Ευγένιος
–Όλγα Κεφαλογιάννη, βουλευτής Ν.Δ.
–Ελένη Κεφαλογιάννη,
–Ιωάννης Κεφαλογιάννης, βουλευτής Ν.Δ.
–Γιώργος Βαρδινογιάννης, εφοπλιστής
-Μαρίνα Λαμπράκη -Πλάκα, διευθύντρια Εθνικής Πινακοθήκης
–Κράτσα Ροδόπη, πρόεδρος Ιδρύματος Καραμανλή
–Κριτσανίδου Μιμίκα, διευθύντρια δημοσίων σχέσεων του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα
-Νίκος Μυλωνάς, Διαχειριστική Αρχή
-Αυγενάκης Λευτέρης, βουλευτής ΝΔ
-Βαγιωνάκη Βάλια, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ
–Μπαλωμενάκης Αντώνης, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ
–Δανέλλης Σπύρος, βουλευτής Ποτάμι
–Τάσος Βάμβουκας, δήμαρχος Χανίων
–Βασίλης Λαμπρινός, δήμαρχος Ηρακλείου
-Μάνος Δομαζάκης, επιχειρηματίας
–Βαλυράκης Σήφης, τέως υπουργός
–Βαλυράκη Μίνα, ζωγράφος
–Νταλάρας Γιώργος, τραγουδιστής
–Νταλάρα Άννα, πρώην υπουργός
–Παπαδημητρίου Δημήτρης, συνθέτης
–Δάρρα Φωτεινή, τραγουδίστρια
–Σταυροπούλου Βίκυ, ηθοποιός
–Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, ηθοποιός