Η απόφαση του βρετανικού λαού μέσω του χθεσινού δημοψηφίσματος να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να προκαλέσει αλυσιδωτές εξελίξεις, πολιτικές και οικονομικές και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Όπως είναι φυσικό το Brexit της Βρετανίας δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη ούτε την Ελλάδα, καθώς εκτιμάται ότι θα υπάρξουν έμμεσες και άμεσες συνέπειες στην οικονομία της χώρας μας. Σε ότι αφορά τις άμεσες αυτές αφορούν τις επιπτώσεις στον τουριστικό τομέα (σελ. 5), στις εξαγωγές της Ελλάδας προς τη Βρετανία, στην αύξηση της συμμετοχής της Ελλάδας στον κοινοτικό προϋπολογισμό της Ε.Ε αλλά και η πίεση που θα δεχτούν οι αγορές ομολόγων και το χρηματιστήριο.
Ιδιαίτερα σημαντικό όμως είναι το ζήτημα του μνημονίου. Έλληνες αλλά και Ευρωπαίοι οικονομολόγοι εκφράζουν τους προβληματισμούς τους για το πως θα αντιδράσει το επόμενο διάστημα η Ευρώπη και πόσο το Brexit θα επηρεάσει τη στάση των δανειστών της Ελλάδας. Διερωτώνται, δηλαδή, αν η απόφαση του βρετανικού λαού να αποχωρήσει από την Ε.Ε θα «φοβίσει» τους δανειστές της Ελλάδας και θα τους οδηγήσει σε μια πιο ελαστική πολιτική σε σχέση με την εφαρμογή των μνημονιακών όρων ή αν θα χρησιμοποιήσουν την απόφαση των Βρετανών ως «παράδειγμα» και «απειλή» για το τι θα μπορούσε να γίνει σε περίπτωση που η χώρα μας δεν εφαρμόσει πιστά το μνημόνιο.
Σε τοπικό επίπεδο οι επιπτώσεις του Brexit φαίνεται να είναι άμεσες και να αφορούν τον τουριστικό κλάδο, καθώς τουριστικοί πράκτορες και ξενοδόχοι εκτιμούν ότι ναι μεν οι Βρετανοί που ήδη έχουν κλείσει πακέτα διακοπών στο Ρέθυμνο αλλά και στην Κρήτη γενικότερα, θα τις πραγματοποιήσουν κανονικά, ωστόσο η αγοραστική τους δύναμη θα είναι σε μεγάλο ποσοστό μειωμένη, εξαιτίας της πτώσης της ισοτιμίας της στερλίνας έναντι του ευρώ. Δεύτερη επίπτωση είναι ότι θα υπάρξουν απώλειες στον κλάδο από κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, που κάθε χρόνο τέτοια εποχή ένα μεγάλο ποσοστό των Άγγλων επέλεγε την Κρήτη για τις διακοπές του, ωστόσο η χθεσινή εξέλιξη λειτουργεί αποτρεπτικά για κάτι τέτοιο.
Οι παραπάνω επιπτώσεις δεν αφορούν τον κλάδο μόνο για το διάστημα της φετινής περιόδου, αλλά και για τις επόμενες χρονιές, αφού εκτιμάται ότι είναι δεδομένη η μείωση των αφίξεων Άγγλων επισκεπτών, οι οποίοι να σημειωθεί ότι αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά μετά τη Γερμανία για την Κρήτη.
ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΟ 15% ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Επιπτώσεις στον τουρισμό του νησιού λόγω Brexit
Σοβαρούς κλυδωνισμούς στον Τουρισμό της Κρήτης προκαλεί η απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι επιπτώσεις χαρακτηρίζονται απρόβλεπτες και αν και είναι πολύ νωρίς για να υπάρξουν ασφαλείς εκτιμήσεις, ωστόσο το μόνο βέβαιο είναι ότι σε περίπτωση που η πτώση της στερλίνας -χθες υποχώρησε κατά 10 μονάδες- συνεχιστεί τότε οι παρενέργειες θα είναι άμεσες για την τοπική οικονομία του νησιού.
Όπως εξηγούν οι επιχειρηματίες του τουρισμού, η χαμηλή ισοτιμία της στερλίνας έναντι του ευρώ δεν θα επηρεάσει τα τουριστικά πακέτα τα οποία στην πλειοψηφία τους έχουν κλειστεί και πληρωθεί για τους επόμενους δυο μήνες, ωστόσο οι συνέπειες θα έχουν να κάνουν με την αγοραστική δύναμη αυτών των επισκεπτών, η οποία εκτιμούν ότι θα μειωθεί σημαντικά λόγω της ακρίβειας. Με δεδομένο μάλιστα ότι η βρετανική αγορά αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη για το νησί της Κρήτης, η αγωνιά και η ανησυχία είναι τεράστια.
Παράλληλα, για τον ίδιο λόγο και με δεδομένο ότι το μέλλον της φετινής περιόδου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, εκτιμάται ότι θα υπάρξει σημαντική μείωση των εν δυνάμει Άγγλων επισκεπτών.
Βέβαιο πάντως είναι, σύμφωνα με πράκτορες και ξενοδόχους του νησιού, πως οι βρετανοί θα επιλέγουν κατά βάση στο εξής τουριστικούς προορισμούς εκτός ευρώ, οι οποίοι θα είναι περισσότερο ελκυστικοί οικονομικά.
Ωστόσο, η αποχώρηση της Αγγλίας από την Ε.Ε. είναι μια διαδικασία που θα κρατήσει τουλάχιστον δύο χρόνια, με βάση τη Συνθήκη της Λισσαβόνας και το τοπίο παραμένει θολό για την κατάσταση που θα δημιουργηθεί, αφού πολλά θα εξαρτηθούν και από τις σχετικές πολιτικές αποφάσεις. Οι επιχειρηματίες του Τουρισμού της Κρήτης, παρακολουθούν με ψυχραιμία τις εξελίξεις, χωρίς ωστόσο να κρύβουν την ανησυχία τους.
Μ. Βλατάκης: Πλήγμα για την τοπική οικονομία η πτώση της στερλίνας έναντι του ευρώ
Ο πρόεδρος των Τουριστικών Πρακτόρων Κρήτης Μιχάλης Βλατάκης, μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ανέφερε πως άμεση επίπτωση για το επόμενο δίμηνο δεν θα υπάρξει σε ό,τι αφορά τα τουριστικά πακέτα, τα οποία έχουν ήδη πληρωθεί, διευκρίνισε ωστόσο ότι αν συνεχιστεί η πτώση της στερλίνας έναντι του ευρώ τότε οι απώλειες για την τοπική οικονομία θα είναι μεγάλες, ενώ ισχυρό θα είναι το πλήγμα και για τις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, στις οποίες ποντάρουν οι Κρητικοί επιχειρηματίες, με δεδομένο ότι οι βρετανοί θα επιλέξουν φθηνότερους προορισμούς εκτός ευρώ.
Ειδικότερα ο κ. Μιχάλης Βλατάκης ανέφερε: «Άμεσα δεν προβλέπω καμία επίπτωση, τουλάχιστον για το δίμηνο Ιουλίου- Αυγούστου, διότι τα πακέτα έχουν ήδη κλειστεί και έχουν πληρωθεί. Σίγουρα όμως θα υπάρχει επίπτωση στην αγοραστική δύναμη, αυτών οι οποίοι θα ταξιδέψουν στην Κρήτη, διότι η στερλίνα έχει πάθει μεγάλη καθίζηση. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί που θα έρθουν θα ξοδέψουν λιγότερα. Μια πολύ χαμηλότερη και υποτιμημένη στερλίνα, σημαίνει ότι όταν αλλάζουν το νόμισμα σε ευρώ θα παίρνουν λιγότερα χρήματα από πριν, άρα θα ξοδέψουν λιγότερα. Όσον αφορά τη συνέχεια, για τη δεύτερη σε κίνηση αγορά όσον αφορά την Κρήτη, τους Βρετανούς, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, θα είναι λιγότεροι αυτοί που θα ταξιδέψουν στην Ελλάδα, διότι αυτόματα όλοι οι προορισμοί οι τουριστικοί του ευρώ, γίνονται ακριβότεροι για τους Βρετανούς. Όσο βέβαια συνεχίζεται η υποτίμηση της στερλίνας θα συνεχίζονται και τα προβλήματα σε αυτό τον τομέα, με αποτέλεσμα όσο κρατήσει αυτή η κατάσταση να έχουμε προβλήματα από αυτή την αγορά.
Η λογική λέει ότι οι βρετανοί θα αναζητήσουν προορισμούς εκτός ευρώ. Προορισμοί δηλαδή όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος, εφόσον λυθούν τα προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζουν ως προς την ασφάλεια, θα είναι οι πρώτοι που θα εισπράξουν τα επακόλουθα του Brexit στον τουρισμό;»
Άλλο πρόβλημα δεν βλέπουμε προς το παρόν, καθώς με βάση τη συμφωνία της Λισαβόνας, χρειάζονται δύο χρόνια το πολύ για να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες εξόδου από την ΕΕ, διάστημα το οποίο δεν αποκλείεται να παραταθεί. Άρα εμάς, μας ενδιαφέρει η αγοραστική δύναμη των Βρετανών τουριστών. Μειώνεται και η πίτα των κρατήσεων της τελευταίας στιγμής από τη βρετανική αγορά, που για μας είναι πολύ σημαντική. Ωστόσο εμείς αυτό που θα πούμε είναι ψυχραιμία, έχουμε αντιμετωπίσει και δυσκολότερες καταστάσεις και δη τα τελευταία χρόνια με όλα αυτά που περάσαμε. Η χώρα μας εξακολουθεί να είναι ένας ασφαλής προορισμός, ένας πανέμορφος προορισμός και θα πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι».
Ο ίδιος διευκρίνισε ότι δεν τίθεται θέμα προς το παρόν σε ό,τι αφορά τη χρήση βίζας από τους Άγγλους, καθώς οι μετακινήσεις τους μέσω απλής επίδειξης του διαβατηρίου έχει εξασφαλιστεί από σχετική διακρατική συμφωνία και όπως εξήγησε, οι Άγγλοι έρχονται στη χώρα μας σαν πολίτες εκτός συνθήκης Σένγκεν.
«Σε ό,τι αφορά τη βίζα αυτή αφορά μια διακρατική συμφωνία των δυο κρατών, υπάρχει μια σχέση διαφορετική από άλλες χώρες της Σένγκεν και έρχονται οι βρετανοί από τη μη Σένγκεν πλευρά μόνο με το διαβατήριο. Αυτό θα συνεχιστεί τώρα, θα είναι ανοησία η ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει βίζα από τους βρετανούς, είναι διακρατική συμφωνία δεν νομίζω να αλλάξει αυτό», είπε.
Σ. Μπερέτης: «Θα έχουμε απώλειες εάν συνεχιστεί η πτώση της ισοτιμίας»
Από την πλευρά του ο Στράτος Μπερέτης, πρόεδρος του Συλλόγου Τουριστικών Πρακτόρων του Ρεθύμνου, εμφανίστηκε ψύχραιμος, τονίζοντας ότι είναι πολύ νωρίς για προβλέψεις, ενώ εκτίμησε πως οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές αν υπάρξει μεγαλύτερη πτώση της ισοτιμίας της στερλίνας έναντι του ευρώ. Ειδικότερα, είπε: «Εάν η ισοτιμία της λίρας με το ευρώ πέσει πολύ περισσότερο από τις 10 μονάδες που ήταν χθες ως μια πρώτη αντίδραση των αγορών- τότε θα έχουμε επιπτώσεις και μάλιστα σοβαρές. Αν υπάρξει συμφωνία και από τους κρατούντες στη Μεγάλη Βρετανία και από τους κρατούντες της ΕΕ, θεωρώ ότι θα εξισορροπήσει το πράγμα, γιατί θα μπορούσε κάλλιστα η Μ. Βρετανία να κρατήσει μια σχέση με την Ευρωζώνη, όπως έχουν άλλες χώρες που πληρώνουν την Ε.Ε. για να έχουν μια ειδική σχέση και εμπορική και διακίνησης ανθρώπων -αν κρατηθεί μια τέτοια σχέση δεν θα μας επηρεάσει καθόλου. Αν ωστόσο καταγραφεί πτώση της λίρας θα έχουμε μεγάλο πρόβλημα. Υπάρχει μεγάλος προβληματισμός με δεδομένο ότι η βρετανική αγορά είναι παραδοσιακή αγορά της Κρήτης, αποτελώντας ένα 12-15%. Αισιοδοξώ ωστόσο ότι φέτος δεν θα χουμε σοβαρές επιπτώσεις».
Μ. Τσακαλάκης: Απώλειες στις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής
Σοβαρές θα είναι οι απώλειες από τις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής από την αγορά της Βρετανίας, επισημαίνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Ξενοδόχων Ρεθύμνου Μανόλης Τσακαλάκης. Όπως αναφέρει οι Βρετανοί το πρώτο τρίμηνο του έτους κατέγραψαν αύξηση στις κρατήσεις τους και η χτεσινή εξέλιξη διαλύει τα μέχρι σήμερα θετικά μηνύματα.
Ειδικότερα, είπε: «Εμείς περιμέναμε πολλά από τις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, ωστόσο με την πτώση της στερλίνας τα πακέτα εντός ευρωζώνης ακριβαίνουν, άρα οι βρετανοί δεν θα επιλέγουν αυτούς τους προορισμούς. Εμείς περιμέναμε πολλά από τους Άγγλους φέτος με κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, και με δεδομένο ότι το πρώτο τετράμηνο του έτους οι αφίξεις από την Αγγλία ήταν αυξημένες σε σχέση με πέρυσι, σε αντίθεση με τους Γερμανούς και τους Γάλλους. Όταν όμως ακριβαίνει ο προορισμός, λογικό είναι ότι στο εξής δεν θα ταξιδεύουν με την ίδια ευκολία σε ευρωπαϊκούς προορισμούς της Ευρωζώνης. Παράλληλα το Brexit θα επηρεάσει και τη ψυχολογία των Βρετανών. Η Αγγλία ήταν πάντα εκτός Ευρωζώνης και εκτός της συνθήκης Σένγκεν. Αν ωστόσο η Ευρωζώνη θελήσει να «τιμωρήσει» τους Άγγλους και τους επιβάλλει να χρειάζονται βίζα για να έρθουν στη χώρα μας, αυτό δεν το γνωρίζω, θα είναι όμως άλλος ένας ανασταλτικός παράγοντας που θα επηρεάσει αρνητικά τις κρατήσεις τουριστικών πακέτων. Είναι πολύ νωρίς ακόμα θα γίνουν πολλά, αφού η έξοδος από την Ευρωζώνη απαιτεί χρόνο. Σίγουρα υπάρχει ανησυχία και οδεύουμε σε μια κατάσταση με απρόβλεπτες συνέπειες. Σίγουρα θα υπάρχουν κλυδωνισμοί και οπωσδήποτε όλα αυτά θα επηρεάσουν εν δυνάμει πελάτες μας, ειλικρινά ελπίσουμε όχι σε μεγάλο βαθμό. Σίγουρα, δεν είναι ούτε η καταστροφή της Ευρωζώνης, ούτε η καταστροφή της Αγγλίας στο σύνολό της. Η Ευρωζώνη δέχεται ένα πλήγμα».
«Οι ακριβείς παρενέργειες είναι δύσκολο να προβλεφτούν αυτή τη στιγμή», λέει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), κ. Ανδρέας Ανδρεάδης.
Το βέβαιο -προσθέτει- είναι ότι θα υπάρχει μια παρατεταμένη πολιτική αβεβαιότητα και μεταβλητότητα στην ισοτιμία της στερλίνας, που θα επηρεάσει και τα ταξίδια των Βρετανών στο εξωτερικό.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ), κ. Γιάννης Ρέτσος προβλέπει σταδιακή μείωση των αφίξεων των Βρετανών τουριστών στην Ελλάδα, κυρίως λόγω της μείωσης της ισοτιμίας της στερλίνας έναντι του ευρώ, κάτι που θα κάνει όλους τους προορισμούς του ευρώ ακριβότερους για τους Βρετανούς.
Υπενθυμίζεται ότι κάθε χρόνο επισκέπτονται την Ελλάδα περίπου τρία εκατ. Βρετανοί τουρίστες, ενώ συνολικά οι Βρετανοί πραγματοποιούν πάνω από 29 εκατ. ταξίδια σε χώρες της Ε.Ε. Ο εξερχόμενος βρετανικός τουρισμός αντιστοιχεί στο 76% του συνόλου των ταξιδιών στην Ευρώπη. Επίσης, το 68% του συνόλου των επαγγελματικών ταξιδιών από το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιείται σε χώρες της Ε.Ε (περίπου 4,6 εκατ. είναι μόνο οι επισκέψεις των στελεχών επιχειρήσεων).
ΠΑΡΑΙΤΗΘΗΚΕ Ο ΚΑΜΕΡΟΝ
Κλυδωνισμοί εντός και εκτός ΕΕ από την ψήφο στο Brexit
Μουδιασμένη» παρακολουθεί η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα τις εξελίξεις στο Λονδίνο, μετά την απόφαση των Βρετανών να ψηφίσουν υπέρ της εξόδου της χώρας από την ΕΕ. Οι Βρυξέλλες ζητούν να ξεκινήσουν άμεσα οι διαπραγματεύσεις για το Brexit και να μην παραταθεί η αβεβαιότητα, ο επικεφαλής της εκστρατείας του Brexit Μπόρις Τζόνσον δηλώνει ότι «δεν υπάρχει βιασύνη».
Στο ιστορικό δημοψήφισμα για το μέλλον της Βρετανίας στην ΕΕ, οι Βρετανοί ψήφισαν Brexit με διαφορά λίγο παραπάνω από τρεις μονάδες -και οδηγώντας σε παραίτηση τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον.
Η χώρα γίνεται έτσι η πρώτη στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανοίγει την πόρτα της εξόδου, μπαίνοντας η ίδια μαζί με την ΕΕ σε μία περίοδο αναζήτησης και δύσκολων προκλήσεων.
Σύμφωνα με τα οριστικά αποτελέσματα του χθεσινού δημοψηφίσματος, το 51,9% των Βρετανών ψήφισε υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έναντι 48,1% που ψήφισε υπέρ της παραμονής της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Συγκεκριμένα 17,4 εκατομμύρια ψηφοφόροι ψήφισαν υπέρ του Brexit και 16,1 εκατομμύρια υπέρ της παραμονής στην Ένωση.
Στο δημοψήφισμα έδωσαν το «παρών» περισσότεροι από 30 εκατομμύρια Βρετανοί με το ποσοστό συμμετοχής να φτάνει το εντυπωσιακό 71,8%, το υψηλότερο μετά τις βρετανικές εκλογές του 1992.
Από αποτελέσματα προκύπτει πως το Λονδίνο, η Σκοτία και η Β. Ιρλανδία ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, εγείροντας μάλιστα αιτήματα παραμονής τους στην ΕΕ, ωστόσο το Brexit «σάρωσε» στη Βόρεια Αγγλία διαμορφώνοντας και το τελικό αποτέλεσμα.
Ειδικότερα:
Αγγλία: Leave 53.4% – Remain 46.6%
Β. Ιρλανδία: Leave 44.2% – Remain 55.8%
Σκοτία: Leave 38.0% – Remain 62.0%
Ήδη πριν από την ανακοίνωση του τελικού αποτελέσματος, το ενδεχόμενο αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ είχε προκαλέσει σεισμό στις διεθνείς αγορές με τη στερλίνα να φτάνει σε ναδίρ 30ετίας, ενώ μουδιασμένες, στην καλύτερη περίπτωση, ήταν και οι πρώτες αντιδράσεις των ανώτερων αξιωματούχων των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Brexit σε καμία περίπτωση δεν θα σημάνει τη διάλυση της ΕΕ, δήλωσε κατηγορηματικά ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ζητώντας από τη χώρα να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν τις διαδικασίες εξόδου.
Αντίθετα, «ημέρα ανεξαρτησίας» της Βρετανίας, χαρακτήρισε τη χθεσινή ο επικεφαλής του ακροδεξιού ευρωφοβικού κόμματος Ukip, Νάιτζελ Φάρατζ, ενώ αντίστοιχες δηλώσεις έκαναν η Γαλλίδα ακροδεξιά Μαρί Λεπέν και ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Μετά την ιστορική αυτή απόφαση, η Βρετανία αναμένεται να ξεκινήσει άμεσα τις διαδικασίες που προβλέπει το Άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχετικά με την έξοδο μιας χώρας – μέλους.
Την απόφασή του να καθοδηγήσει τη χώρα για τους επόμενους τρεις μήνες μέχρι την ανάδειξη του νέου πρωθυπουργού τον Οκτώβριο, στο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος, ανακοίνωσε χθες.
«Οι Βρετανοί έλαβαν μια σαφή απόφαση (…) και πιστεύω ότι η χώρα έχει ανάγκη έναν νέο ηγέτη για να πάρει αυτή την κατεύθυνση», δήλωσε ο Καμερον, ο οποίος είχε διαξαγάγει εκστρατεία υπέρ της παραμονής στην ΕΕ.
Ο Κάμερον διευκρίνισε πως θα παραμείνει στη θέση του μέχρι το φθινόπωρο και την ανάδειξη ενός νέου ηγέτη από το Συντηρητικό Κόμμα του στη διάρκεια του συνεδρίου που θα πραγματοποιήσει στις αρχές Οκτωβρίου, στην ομιλία που εκφώνησε μπροστά από την πρωθυπουργική κατοικία στον αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ.
Μολονότι η απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την ΕΕ προκάλεσε πανικό στις οικονομικές αγορές, με τη στερλίνα να κάνει βουτιά, όπως και τα χρηματιστήρια στην Ασία και την Ευρώπη, ο Κάμερον, ο οποίος είχε προβλέψει το χειρότερο πριν από το δημοψήφισμα σε περίπτωση εξόδου, επεδίωξε να φανεί καθησυχαστικός όσον αφορά την οικονομική υγεία της χώρας του.«Θα ήθελα να καθησυχάσω τις αγορές και τους επενδυτές ότι η βρετανική οικονομία είναι θεμελιωδώς σταθερή», δήλωσε.
«Θα ήθελα επίσης να καθησυχάσω τους Βρετανούς που ζουν σε ευρωπαϊκές χώρες και τους Ευρωπαίους πολίτες που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι δεν θα υπάρξει άμεση αλλαγή όσον αφορά την κατάστασή τους», πρόσθεσε.
«Δεν θα υπάρξει άμεση αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύει ο πληθυσμός μας, με τον οποίο κυκλοφορούν τα αγαθά μας και με τον οποίο πωλούνται οι υπηρεσίες μας», δήλωσε ακόμη, υπογραμμίζοντας πως οι συζητήσεις θα αρχίσουν με την ΕΕ για τη διαπραγμάτευση της εξόδου και την εφαρμογή του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, που πλαισιώνει τέτοιες διαπραγματεύσεις.
Ο Κάμερον αποφάσισε συνεπώς να αφήσει τις συνομιλίες αυτές στον μελλοντικό διάδοχό του στην ηγεσία των Συντηρητικών.
«Θα κάνω ό,τι μπορώ ως πρωθυπουργός για να εξακολουθήσει το πλοίο να πλέει τις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες, αλλά δεν θα ήταν σωστό να είμαι εγώ ο καπετάνιος που θα οδηγήσει τη χώρα στον επόμενο προορισμό της», πρόσθεσε.
Σύνοδος Κορυφής χωρίς τη Βρετανία την Τετάρτη
Με την Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά μετά την επικράτηση του «στρατοπέδου» του Brexit στο ιστορικό δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ συγκαλεί την προσεχή Τετάρτη την πρώτη Σύνοδο Κορυφής χωρίς την Βρετανία για συζητηθούν τα βήματα μετά την βρετανική ψήφο.
Η Σύνοδος Κορυφής είναι διήμερη, την Τρίτη και την Τετάρτη, δήλωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος που επικαλείται το πρακτορείο Reuters.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες ο Ντέιβιντ Κάμερον πρόκειται να παραστεί κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για να ενημερώσει τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με το δημοψήφισμα που οδηγεί τη χώρα του εκτός ΕΕ και τον ίδιο εκτός πρωθυπουργίας.
Εν συνεχεία ο Ντέιβιντ Κάμερον θα επιστρέψει στο Λονδίνο και θα συνέλθει για πρώτη φορά Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των «27» με αντικείμενο το Brexit.
Σε επίπεδο ηγεσιών επικρατεί «πυρετός» και αρχίζει μπαράζ επαφών εν όψει της Συνόδου Κορυφής.
Ο Ιταλός πρωθυπουργός μεταβαίνει σήμερα στο Παρίσι για συνομιλίες με τον Φρανσουά Ολάντ, ενώ τη Δευτέρα πραγματοποιείται στο Βερολίνο συνάντηση της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ με τους Ντόναλντ Τουσκ, Φρανσουά Ολάντ και Ματέο Ρέντσι.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιμένουν να τεθεί γρήγορα σε κίνηση η διαπραγματευτική διαδικασία για την έξοδο της Βρετανίας από την Ένωση, σημειώνοντας ότι η καθυστέρηση παρατείνει την αβεβαιότητα.
Οι διαπραγματεύσεις για την έξοδο πρέπει να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατόν, τόνισε ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στις πρώτες δηλώσεις του μετά την έκβαση-σοκ, δηλώνοντας παράλληλα κοφτά και ξεκάθαρα πως επαναδιαπραγμάτευση με την Βρετανία δεν πρόκειται να υπάρξει (απαντώντας σε φωνές που είχαν ακουστεί από το στρατόπεδο του Brexit προ της ψηφοφορίας για ενδεχόμενη νέα διαπραγμάτευση με την Ένωση).
«Η Ένωση των εναπομείναντων κρατών-μελών θα παραμείνει» τόνισε ο Γιούνκερ αφού είχε προηγηθεί έκτακτη σύσκεψη με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς και τον Μαρκ Ρούτε της προεδρεύουσας την τρέχουσας περίοδο στο Συμβούλιο Ολλανδίας.
Παράλληλα, επισήμανε ότι εναπόκειται στον νέο πρωθυπουργό της Βρετανίας (ο Ντ. Κάμερον παραιτείται επίσημα τον Οκτώβριο) να ζητήσει την ενεργοποίηση του Άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας που θα θέσει σε κίνηση την έως και διετή διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου.
Από γερμανικής πλευράς, η Άνγκελα Μέρκελ ξεκινά άμεσα επαφές για την επόμενη ημέρα με τους Ντόναλντ Τουσκ, Φρανσουά Ολάντ και Ματέο Ρέντσι να καταφθάνουν τη Δευτέρα στο Βερολίνο για συνομιλίες.
«Δεν υπάρχει τρόπος να το αποφύγουμε. Πρόκειται για ισχυρό πλήγμα στην ΕΕ» δήλωσε η Μέρκελ σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε μετά την βρετανική ψήφο, λέγοντας επίσης ότι η ΕΕ είναι αρκετά δύνατη ώστε να βρει «τις σωστές απαντήσεις» μετά τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος.
«Το τι θα σημάνουν οι συνέπειες αυτής της υποβάθμισης τις επόμενες ημέρες, εβδομάδες, μήνες και χρόνια, εξαρτάται από το εάν εμείς, τα άλλα 27 κράτη μέλη της ΕΕ είμαστε τώρα πρόθυμοι και ικανοί να μην βγάλουμε βιαστικά συμπεράσματα από το δημοψήφισμα, αλλά να λάβουμε από κοινού τις σωστές αποφάσεις έπειτα από διαβουλεύσεις, με ηρεμία και σύνεση» ανέφερε.
Και τόνισε ότι στόχος θα είναι μία «στενή» σχέση με τη Βρετανία στο μέλλον, ενώ επισήμανε ότι η Γερμανία έχει «ειδικό συμφέρον και ειδική ευθύνη» για να πετύχει η ευρωπαϊκή ενότητα.
Η εφημερίδα Handelsblatt δημοσίευσε στοιχεία ενός οκτασέλιδου γερμανικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση Brexit και σε αυτό αναφέρεται ότι το Βερολίνο θα προτείνει στο Λονδίνο «δημιουργικές διαπραγματεύσεις εξόδου», αλλά σημειώνει ότι οι διαδικασίες «διαζυγίου» θα είναι δύσκολες, ιδίως όσον αφορά τη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Μετά από περίοδο δύο ετών, η γερμανική κυβέρνηση στοχεύει σε μία «ειδική σχέση» για τη Βρετανία μία σχέση συνεργασίας που θα φέρει τη χώρα σε καθεστώς «συνεργαζόμενου εταίρου».
«Ελπίζαμε για ένα άλλο αποτέλεσμα, αλλά είμαστε προετοιμασμένοι» για κάθε ενδεχόμενο, δήλωσε ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών Μάρτιν Γιέγκερ, αναφερόμενος στο βρετανικό δημοψήφισμα, αρνήθηκε ωστόσο να σχολιάσει το δημοσίευμα της Handelsblatt περί «κρυφού Σχεδίου Σόιμπλε για το Brexit».
«Δεν δημοσιοποιήθηκε τέτοιο έγγραφο από το υπουργείο Οικονομικών, δεν γνωρίζω από πού προέρχεται» διευκρίνισε ο Γιέγκερ, τόνισε όμως ότι «είναι σαφές και αυτονόητο και έχει ήδη συζητηθεί ότι είχαμε λάβει εκ των προτέρων προληπτικά μέτρα», αλλά δεν συνδέονται με συγκεκριμένες και οριστικές αποφάσεις.
Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ δήλωσε την ίδια στιγμή ότι λυπάται για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, σημειώνοντας όμως ότι αποτελεί απόφαση του βρετανικού λαού.
Τόνισε ότι οι διαπραγματεύσεις για έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ πρέπει να γίνουν γρήγορα και αναγνώρισε ότι η ψήφος υπέρ του Brexit αποτελεί βαθύτατη πρόκληση για την Ευρώπη. Παράλληλα υπογράμμισε πως πρέπει να ενισχυθεί η ζώνη του ευρώ.
Ομπάμα: Σεβόμαστε την απόφαση του Βρετανικού λαού
«Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου μίλησαν και σεβόμαστε την απόφασή τους» δήλωσε ο Μπαράκ Ομπάμα, μερικές ώρες μετά από την ανακοίνωση του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος.«Η μοναδική σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και της Βρετανίας έχει αντέξει και η συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στο ΝΑΤΟ παραμένει ένας ζωτικός ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, της ασφάλειας και της οικονομικής πολιτικής» ανέφερε ο πρόεδρος των ΗΠΑ και συνέχισε: «Το ίδιο ισχύει και για τη σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που έχει κάνει πολλά για να προάγει τη σταθερότητα, να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη και να ευνοήσει τις αξίες και τα ιδανικά της δημοκρατίας τόσο στην ήπειρο όσο και παραπέρα».
Σε αυτή τη «μουδιασμένη» πρώτη αντίδραση, ο κ. Ομπάμα υπογραμμίζει ότι η Ε.Ε. και η Βρετανία θα παραμείνουν εταίροι των ΗΠΑ και καθώς θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για νέες σχέσεις που θα διασφαλίσουν την σταθερότητα, την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρώπης, της Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας.
Ισορροπίες κράτησε στη δήλωσή της μετά την απόφαση του βρετανικού λαού για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και Χίλαρι Κλίντον.
Η υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών δήλωσε ότι σέβεται την απόφαση του βρετανικού λαού και δεσμεύεται να διατηρήσει τις σχέσεις των ΗΠΑ τόσο με το Λονδίνο όσο και με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παρόλα αυτά, τόνισε ότι πρώτο μέλημά της είναι να διασφαλίσει ότι η οικονομική αβεβαιότητα που προκλήθηκε από αυτά τα γεγονότα δεν θα πλήξει τις εργαζόμενες οικογένειες στις ΗΠΑ.
Αντιδράσεις Α. Τσίπρα και πολιτικών αρχηγών
Την ανάγκη ενός νέου οράματος και ενός νέου ξεκινήματος για την Ευρώπη επισήμανε ο πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, σε δήλωσή του για το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος.
Δεν χρειαζόμαστε λιγότερη Ευρώπη, αλλά καλύτερη Ευρώπη, ανέφερε ο κ. Τσίπρας, και αναφέρθηκε σε μια Ευρώπη στην οποία οι λαοί θα έχουν τον τελικό και κυρίαρχο λόγο.
«Το βρετανικό δημοψήφισμα είτε θα είναι το ξυπνητήρι της αφύπνισης του υπνοβάτη που πορεύεται στο κενό, είτε θα είναι η αρχή μιας πολύ επικίνδυνης και ολισθηρής πορείας για τους λαούς μας.
Και είναι ακριβώς για αυτόν τον λόγο που χρειαζόμαστε άμεσα αλλαγή πορείας, βαθιές δημοκρατικές και προοδευτικές τομές στην Ευρώπη. Αλλαγές αντιλήψεων, νοοτροπιών και τελικά αλλαγές πολιτικών.
Για να υψώσουμε ένα φράγμα απέναντι στον ευρωσκεπτικισμό και την ακροδεξιά. Για να επαναθεμελιώσουμε την Ευρώπη στις αρχές της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης.
Χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ μια μεγάλη αντεπίθεση των προοδευτικών ευρωπαϊκών δυνάμεων για να σταματήσει η επέλαση της ακροδεξιάς και του εθνικισμού που βρίσκει γόνιμο έδαφος στις συνθήκες που δημιούργησαν η λιτότητα και η ασυδοσία των αγορών.
Χρειαζόμαστε μια μεγάλη προοδευτική συμμαχία για να ξαναβρεί η Ευρώπη τη χαμένη της ορμή και τις ιδρυτικές τις αξίες που την έκαναν ξεχωριστή μέσα στον κόσμο: Την προστασία της εργασίας, τη στήριξη του κοινωνικού κράτους, την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, την προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Γιατί αυτές τις μέρες αποδείχτηκε ότι ο υπεροπτικός και αλαζονικός λόγος των τεχνοκρατών όχι μόνο δεν συγκινεί αλλά αντίθετα εξοργίζει τους ευρωπαϊκούς λαούς.
Είναι λοιπόν ακριβώς για αυτό τον λόγο που χρειαζόμαστε επειγόντως ένα νέο όραμα και ένα νέο ξεκίνημα για την ενωμένη Ευρώπη. Ένα νέο όραμα όχι για λιγότερη Ευρώπη. Ούτε όμως για περισσότερο αυταρχική και περισσότερο συγκεντρωτική Ευρώπη.
Αλλά ένα νέο όραμα για μια καλύτερη Ευρώπη. Για μια Ευρώπη κοινωνική και δημοκρατική. Για μια Ευρώπη που η πολιτική θα ξαναπάρει τα πρωτεία από την οικονομία και τους τεχνοκράτες.
Για μια Ευρώπη που λαοί της θα έχουν το τελικό και τον κυρίαρχο λόγο. Και για αυτή την Ευρώπη αξίζει να αγωνιστούμε. Γιατί αξίζει να αγωνιστούμε και να παλέψουμε για το κοινό μας μέλλον» ανέφερε μεταξύ άλλων ο πρωθυπουργός.
«H Ευρώπη χρειάζεται μια νέα συμφωνία αλήθειας», επισημαίνει, σε δήλωσή του, ο αρχηγός της Ν.Δ. Κυριάκος Μητσοτάκης, τονίζοντας πως η απόφαση των Βρετανών η οποία, όπως λέει είναι σεβαστή, αποτελεί ένα πολύ ηχηρό μήνυμα για όλη την Ευρώπη.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού διασφάλισε για δεκαετίες την ειρήνη και τη σταθερότητα, οφείλει μια ειλικρινή και γενναία αυτοκριτική» τονίζει ο πρόεδρος της ΝΔ, υπογραμμίζοντας ότι «χρειάζεται ένα νέο ευρωπαϊκό σχέδιο που να εμπνεύσει τους λαούς και να τονώσει την πίστη τους στη χρησιμότητα της Ένωσης».
Ο κ. Μητσοτάκης ζητά να υπάρξει μια «μεγάλη συμφωνία αλήθειας ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη και τους λαούς, ξεπερνώντας ιδεολογικούς δογματισμούς, με συγκεκριμένες, άμεσες παρεμβάσεις που να βελτιώνουν τη ζωή των πολιτών, ιδιαίτερα όσων έχουν πληγεί από την κρίση». Για τον πρόεδρο της ΝΔ αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να μη ζήσει η γενιά μας την κατακερματισμένη Ευρώπη του παρελθόντος, των εθνικισμών και των συγκρούσεων.
«Αυτή είναι η πρόταση μας στον ελληνικό λαό: Με υπευθυνότητα, σοβαρότητα, ενότητα και αλληλεγγύη να συνεχίσει την πορεία του μαζί με όλους τους λαούς της Ευρώπης», καταλήγει στη δήλωσή του ο κ. Μητσοτάκης.
Ως μια ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη χαρακτήρισε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία με δήλωση της η προέδρος του ΠΑΣΟΚ και Επικεφαλής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, Φώφη Γεννηματά.
«Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι μια ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη για την πορεία της Ευρώπης.
Χάθηκε μια μάχη, αλλά δεν πρέπει να χαθεί ο πόλεμος. Το ρυρωπαϊκό οικοδόμημα, το κοινό μας σπίτι, είναι η μόνη ασφαλής προοπτική για όλους μας. Σαφώς πρέπει να προβληματιστούμε για το αποτέλεσμα και τα αίτιά του. Και να πάρουμε το ταχύτερο αποφάσεις για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν.
Εμείς οι σοσιαλιστές οφείλουμε να ηγηθούμε της προσπάθειας και να εγγυηθούμε μια νέα πορεία για την Ευρώπη και το μέλλον της» αναφέρει η κ. Γεννηματά.
Τη νίκη του λαϊκισμού κατέδειξε με ανακοίνωση του το Ποτάμι, μετά την επικράτηση του Brexit.
«Δυστυχώς ηττηθήκαμε. Οι λαϊκιστές, με όπλο τον φόβο, «κατέκτησαν» την Αγγλία και την Ουαλία.
Η Ευρώπη πρέπει να κάνει μια στάση και να σκεφτεί. Χρειάζονται γενναίες αλλαγές στις Βρυξέλλες, χρειάζεται τόλμη στην πολιτική. Η Ε.Ε. αυτoυπονομεύτηκε. Το (αριθμητικό) κόστος των πραγμάτων αναγορεύτηκε ως η μοναδική αξία, ως ο υπέρτατος κριτής. Σ’ αυτό το νέο μηδενισμό χρειάζονται πλέον απαντήσεις με πράξεις. Οι ευρωπαίοι πολίτες αντί για άμυνα πρέπει να επιλέξουν την αντεπίθεση. Να συγκρουστούν με τον ανισότητα, την γραφειοκρατία, τον ελιτισμό, τον λαϊκισμό, την διαφθορά. Να βγει στο προσκήνιο η «γενιά του Erasmus». Οι άνθρωποι του 21ου αιώνα βρίσκονται πιο στενά συνδεδεμένοι, πιο κοντά μεταξύ τους από ποτέ άλλοτε. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει ούτε με ένα εκατομμύριο ψήφους, ούτε με δύο εκατομμύρια. Η χώρα του Σαίξπηρ, του Ντίκενς, του Σέλλεϋ, του Κίπλινγκ, η χώρα της οποίας η γλώσσα είναι ο παγκόσμιος κόμβος επικοινωνίας, η χώρα που υιοθέτησε και υπερασπίστηκε παγκόσμιες αξίες, αυτή η χώρα δεν μπορεί να αλλάξει πορεία κατά 180 μοίρες.
Αυτό το σημερινό λάθος της ιστορίας ελπίζουμε πως η ίδια η ιστορία θα το διορθώσει το συντομότερο.»
Ο Ευρωπαϊκός Τύπος για το Brexit
The Guardian
«Ο σεισμός του Brexit έγινε, θα χρειαστεί χρόνια για να εκκαθαριστούν στα συντρίμμια», είναι ο τίτλος του πρωτοσέλιδου άρθρου του πολιτικού αναλυτή της εφημερίδας, Ράφαελ Μπερ.
Handelsblatt
«Η ευρωπαϊκή εκδοχή της συντέλειας του κόσμου γίνεται πραγματικότητα : Η Μ. Βρετανία αποφάσισε να τιμωρήσει τον ίδιο τον εαυτό της. Η χώρα θα εγκαταλείψει την Ε.Ε. μετά από πολύμηνη σφοδρή αντιευρωπαϊκή αλλεργία. Το 52% των ψηφοφόρων ψήφισε υπέρ της ρήξης με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και μόνο το 48% βλέπει το μέλλον της εντός της Ε.Ε., το οποίο τώρα πλέον δεν θα υπάρχει», σχολίασε για το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος ο εκδότης της οικονομικής εφημερίδας, Γκάμπορ Στάινγκαρτ.
Bild
«Είναι λοιπόν γεγονός: Eίναι τρελοί αυτοί οι Βρετανοί. Ψήφισαν υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε. και έτσι πυροβόλησαν από μόνοι τους το κεφάλι τους. Πρέπει κανείς να γελάσει από αμηχανία η να κλάψει, επειδή καμιά χώρα δεν θα αποφύγει τις συνέπειες; Μάλλον το δεύτερο, διότι είναι ξεκάθαρο ότι από σήμερα το πρωί το Brexit δεν είναι μόνο υπόθεση των Βρετανών. Είναι μια μαύρη μέρα για την Ευρώπη. Γιατί μια πλούσια χώρα η οποία διακρίνεται για τον πραγματισμό της επιστρέφει στον νησιωτικό απομονωτισμό της; Ολοι θα πρέπει να αναρωτηθούν. Απαντήσεις δεν έχει κανένας. Ούτε εμείς οι Γερμανοί. Μετά το Brexit προηγείται της επόμενης νίκης των λαϊκιστών. Είτε από τα αριστερά στην Ισπανία, είτε από τα δεξιά στην Γαλλία και , την Αυστρία και την Ολλανδία. Η Ευρώπη δεν ήταν καλά από πριν. Τώρα απειλείται θανάσιμα», σχολίασε ο επικεφαλής του πολιτικού τμήματος της εφημερίδας Bild Νικολαους Μπλόμε.
De Standaard
«Αυτό είναι όλο. Οι Βρετανοί ακολούθησαν τις καρδιές τους και αποφάσισαν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη διέρχεται τη χειρότερη κρίση στην ιστορία της. Η αποσύνθεση είναι γεγονός», γράφει η βελγική εφημερίδα.
Die Welt
«Το εκκωφαντικό φρενάρισμα της Ευρώπης» είναι ο τίτλος της Die Welt. Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα, η Ανγκελα Μέρκελ βρίσκεται μπροστά σε ένα σαφές μήνυμα της λαϊκής βούλησης και η έξοδος της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε είναι πιθανόν μόνο η αρχή.
Frankfurter Allgemeine Zeitung
«Η Βρετανία εγκαταλείπει τελικά όντως την Ε.Ε. Πίσω από αυτήν την απόφαση βρίσκεται ένα κατεπείγον θέμα, το οποίο αφορά όλες τις χώρες. Στο δυτικό κόσμο εξαπλώνεται μια νέα δυσπιστία» αναφέρει η εφημερίδα.
Suddeutsche Zeitung
«Οι Βρετανοί επέλεξαν την οπισθοχώρηση αντί της επιθετικής αλλαγής. Αυτή είναι μια απάντηση από λάθος αιώνα» σχολιάζει η εφημερίδα.
Die Presse
«Kαι τώρα τι;» αναρωτιέται η εφημερίδα στο πρωτοσέλιδο της.