Το ιερό σύμβολο της Ελευθερίας και του πατριωτισμού, το Αρκάδι, όπως αυτό τιμήθηκε ήδη από το 1866 26 μέρες μετά το Ολοκαύτωμα μέχρι και την περίοδο μετά τη μεταπολίτευση, εξυμνείται μέσα από τις σελίδες του νέου βιβλίου του ρεθεμνιώτη δασκάλου και ερευνητή Νίκου Δερεδάκη, με τίτλο «Αρκάδι: 150 χρόνια εορτασμοί».
Ένα βιβλίο η έκδοση του οποίου συνέπεσε με την επέτειο εορτασμού 150 ετών από την αρκαδική εθελοθυσία και αποτελεί μια μορφή μνημόσυνου, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο προλογικό σημείωμά του ο μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, για όλους εκείνους που θυσιάστηκαν στο Αρκάδι αλλά και σε εκείνους που τους τίμησαν.
Ένα βιβλίο με σπάνιο φωτογραφικό υλικό και πολύτιμα στοιχεία και ιστορικά τεκμήρια που προέκυψαν από συστηματική έρευνα και καταγραφή του συγγραφέα, όπου περιγράφει τις εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα από τα πρώτα μνημόσυνα του 1866, μόλις 26 μέρες μετά το Ολοκαύτωμα, της εκδηλώσεις επί Τουρκοκρατίας, επί Κρητικής Πολιτείας, τελετές που έγιναν μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, με κορυφαία όπως εκτιμά ο συγγραφέας, εκείνη του 1930 παρουσία του τότε πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου, εκδηλώσεις μετά την κατοχή, εκδηλώσεις την περίοδο της Δικτατορίας, εκδηλώσεις κατά τη Μεταπολίτευση μέχρι και τους Αρκάδιους Αγώνες.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τετάρτης στο κατάμεστο από κόσμο Σπίτι του Πολιτισμού, από τον αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης Κώστα Σπανουδάκη, τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Νίκο Απαδάκη, τον Μάνο Γοργοράπτη θεολόγο, γραμματέα του Οργανισμού Διοίκησης Μοναστηριακής περιουσίας Ν. Ρεθύμνης. Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο δημοσιογράφος Μανούσος Κλάδος.
Ο Νίκος Δερεδάκης αναφερόμενος στο βιβλίο του, υποστηρίζοντας ότι αυτό αποτελεί προϊόν μιας συστηματικής έρευνας που ξεκίνησε με την προσωπική του απορία για τον τρόπο εορτασμού της Αρκαδικής Εθελοθυσίας τα προηγούμενα χρόνια. Όπως αναφέρει, και στην αρχή του βιβλίου του η περιήγησή του ξεκίνησε από τα μέσα του 19ου αιώνα, όπου τελέστηκε το πρώτο μνημόσυνο και στη συνέχεια συνεχίστηκε σε όλο τον 20ο αιώνα και έφτασε μέχρι το σήμερα.
«Από μπροστά μου πέρασαν όλες οι πολιτικές προσωπικότητες, που με τον τρόπο της η καθεμία έγραψε τη δική της σελίδα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ο Πρίγκιπας Γεώργιος, ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος, ο «Εθνικός Κυβερνήτης» Ιωάννης Μεταξάς, ο Τσολάκογλου ο «μαύρος καβαλάρης» Νικόλαος Πλαστήρας, ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ο στρατηγός Γρίβας «Διγενής», ο Εθνάρχης Μακάριος, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, οι Απλριλιανοί Παττακός και Μακαρέζος αλλά και τελευταίο ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Κωστής Στεφανόπουλος, ο Κάρολος Παπούλιας. Όλους αυτούς τους συνδέει στην ιστοριογραμμή το «Ηρωικό της Κρήτης Αρκάδι», μιας και όλοι παραβρέθηκαν για να το τιμήσουν σαν προεξάρχουσες πολιτικές προσωπικότητες της εποχής τους», τονίζει στο προλογικό του σημείωμα.
Γραπτές μαρτυρίες, ιστορικά τεκμήρια της έρευνας σε συνδυασμό με πολλές φωτογραφίες αποτυπώνουν το κλίμα της εποχής κοινωνικό, πολιτικό, αλλά και τους εορτασμούς.
Σε σχετικές δηλώσεις του ο Νίκος Δερεδάκης, ανέφερε: «Από μικρός, είχα πάντα την απορία πως γιορτάζονταν η επέτειος του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου. Αποφάσισα λοιπόν τώρα που ωρίμασα να ψάξω και να βρω, και πράγματι τα αποτελέσματα και τα ευρήματα της έρευνας ήταν εντυπωσιακά. Οι εορτασμοί ξεκίνησαν κιόλας από την 1η χρονιά της Ολοκαύτωσης από το 1866, 26 μόλις μέρες μετά το Αρκαδικό δράμα και συνεχίστηκαν και τα υπόλοιπα χρόνια.
Πράγματι δεν πίστευα ποτέ ότι ένα τόσο σημαντικό γεγονός θα συνέχιζε να εορτάζεται με τόσες λαμπρές γιορτές, όπως αυτές που περιγράφονται μέσα στο βιβλίο. Η ιδέα ξεκίνησε μέσα στο καλοκαίρι -για μένα δεν υπήρξαν διακοπές, από ‘κει και πέρα δούλεψα πραγματικά πολύ για να εκδοθεί το βιβλίο στον χρόνο που έπρεπε. Αυτό που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα ήταν ότι όσο πιο πίσω πηγαίναμε στον χρόνο τόσο πιο λαμπρές ήταν οι εκδηλώσεις. Δυστυχώς με το πέρασμα του χρόνου, όπως και όλα όσα έχουν σχέση με την εθνική μας ταυτότητα, έχουν αρχίσει και ξεφτίζουν, έτσι και οι εορτασμοί και του Αρκαδιού. Είχαμε παλιότερα λαμπρούς εορτασμούς, με κορυφαία ίσως αυτή του 1930 που ήρθε εδώ ο Ελ. Βενιζέλος και το εντυπωσιακό ήταν ότι έφερε μαζί ένα τάγμα από ευζώνους, όλη σχεδόν την προεδρική φρουρά, οι οποίοι παρέλασαν ακόμα και έφιπποι, ήρθε με το καταδρομικό «Έλλη», το οποίο βυθίστηκε μετά από 10 χρόνια από τους Ιταλούς στο λιμάνι της Τήνου, αλλά και τα επόμενα χρόνια όλες οι μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες και οι πρωθυπουργοί της χώρας πέρασαν από ‘δω.
Γενικά καταγράφεται εκτός από τους εορτασμούς και μια πολιτική καταγραφή-δεν ήταν στις προθέσεις, μου προέκυψε αναγκαστικά -με όλες τις προσωπικότητες του σύγχρονου ελληνικού κράτους», και κατέληξε λέγοντας: «Τον στόχο μου, που ήταν η έρευνα, τον πέτυχα. Από ‘κει και πέρα θα ‘μαι ευχαριστημένος όταν θα βρίσκω συμπολίτες που θα μου σφίγγουν το χέρι και θα μου λένε ότι έμαθαν πολλά πράγματα από το βιβλίο. Εγώ θεωρώ ότι το κάποιο πόνημα, το οποίο ποτέ δεν είναι συμπληρωμένο, πάντα υπάρχει κάτι άλλο να γραφεί, είναι μια παρακαταθήκη, βάζουμε μια άνω τελεία, σίγουρα κάποιος νεώτερος ερευνητής θα είχε να προσθέσει και άλλα στοιχεία για το βιβλίο».
«Επιστημονικό πόνημα με τεκμηρίωση των εορτασμών ανά τις εποχές»
Για ένα επιστημονικό πόνημα πλήρως τεκμηριωμένο έκανε λόγο κατά τη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασης ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Κώστας Σπανουδάκης, ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το βιβλίο του Ν. Δερεδάκη έχει όλα τα στοιχεία ενός επιστημονικού πονήματος, αποτελείται δηλαδή από πρόλογο, το κύριο σώμα που έχει όλη την τεκμηρίωση των εορτασμών για το Αρκάδι ανά τις εποχές, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ερμηνευτικές και επεξηγηματικές υποσημειώσεις. Είναι ένα βιβλίο που παρακολουθεί τους εορτασμούς για το Αρκάδι ανά τις εποχές, αλλά και τις μεταμορφώσεις του Αρκαδίου ανά τις εποχές. Το Αρκάδι δηλαδή από σύμβολο της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης και των εθνικών ιδεωδών μεταμορφώνεται σε ένα σύμβολο του Κυπριακού αγώνα, σε ένα σύμβολο των καθεστώτων είτε αυτό είναι το Μεταξικό καθεστώς ή το καθεστώς της 21ης Απριλίου και σήμερα το Αρκάδι είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ, την εποχή της μαζικής μετανάστευσης και της πολυπολιτισμικότητας. Μεταξύ των άλλων το βιβλίο καταγράφει με τρόπο αυθεντικό και μέσα από τις πηγές τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε το Αρκάδι από το πρώτο έτος μέχρι και πολύ πρόσφατα».
«Η ιστορική μνήμη πλαισιώνεται και αναπλαισιώνεται μέσα από το βιβλίο»
Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Νίκος Παπαδάκης, που ήταν ένας από τους ομιλητές στη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασης, αναφέρθηκε στην πολύτιμη συμβολή του βιβλίου στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Ένας τόμος που, όπως είπε, δεν εστιάζει στο ιστορικό γεγονός, αλλά μέσα από την έρευνα αποτυπώνει το κοινωνικό και το πολιτικό κλίμα των περιόδων που μεσολάβησαν από την Αρκαδική Εθελοθυσία μέχρι και σήμερα: «Μετείχα με πολλή χαρά στην παρουσίαση του βιβλίου «Αρκάδι:150 χρόνια εορτασμών», γιατί η μνήμη των ηρώων του Αρκαδίου και αναφέρομαι σε όλους όσοι ήταν στα Αρκάδια, αναφέρομαι στην ίδια την Εθελοθυσία, παραμένει άσβεστη. Στην πραγματικότητα, έχουμε ένα βιβλίο το οποίο δεν εστιάζει στο ίδιο το ιστορικό επεισόδιο της Εθελοθυσίας στο Αρκάδι, εστιάζει όμως σε μια επάλληλη διαδικασία, που είναι η διατήρηση της μνήμης. Η διατήρηση της μνήμης, η οποία εκ των πραγμάτων πέραν από το τελετουργικό, ο συγγραφέας καταφέρνει μέσα από μια αρκετά κοπιώδη δουλειά, να δώσει μια εμπράγματη περιοδολόγηση, αποτυπώνοντας το συγκείμενο, το πολιτικό πλαίσιο αποτυπώνοντας και μια σειρά από ζητήματα που αφορούσαν και αφορούν την τοπική κοινωνία ενός τόπου που μπορεί να είναι χωροταξικά και πληθυσμιακά μικρός, παράγει όμως μια μεγάλη ιστορία, το Ρέθυμνο.
Από αυτή την άποψη και από την άποψη ότι η διατήρηση της μνήμης διαμεσολαβεί ανάμεσα στο εξατομικευμένο και στο συλλογικό -αυτό σημαίνει ότι υπόκειται σε μεταβολές- πλαισιώνεται και αναπλαισιώνεται. Είναι πολύ πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι έχουμε μια αποτύπωση 150 χρόνων εορτασμών και συγχρόνως οτιδήποτε κινείται στην κατεύθυνση μιας ουσιώδους υπενθύμισης του δέους απέναντι στην εθελοθυσία, του σεβασμού είναι σημαντικό».
Σχολιάζοντας τις πολιτικές προσωπικότητες που αναφέρονται στο βιβλίο και οι οποίες συνδέονται με την ιστορική επέτειο, ο κ. Παπαδάκης, είπε: «Έχουμε εργαλειοποίηση της μνήμης, όπως τη Δικτατορία Μεταξά, η υποδοχή για παράδειγμα από την ΕΟΝ, στην ουσία από τη φάλαγγα, που δείχνει ξεκάθαρα την πρόθεση εργαλειοποίησης της μνήμης, μιας θυσίας που έγινε για την ελευθερία. Αυτό συμβαίνει με άλλους όρους βέβαια και με την Απριλιανή Δικτατορία. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η επισήμανση του συγγραφέα, ότι όσο απονευρώνεται τόσο αποκλιμακώνει και την εμφύσα που δίδει στις εκδηλώσεις για το Αρκάδι, η δικτατορία η οποία βέβαια έσπευσε εξαρχής να τις πλαισιώσει με πάρα πολλές στρατιωτικές επιδείξεις. Μέσα από την τακτική της εργαλειοποίησης βλέπουμε μια θεμελιώδη αντίφαση. Τιμούμε τη μνήμη ανθρώπων επαναστατών και γυναικόπαιδων που θυσιάστηκαν για την ελευθερία.
Το βιβλίο είναι ενδιαφέρον, αξίζει να το έχει κανείς στη βιβλιοθήκη του και αξίζει να διαβάσει τις σημειώσεις».
«Το βιβλίο φέρνει τον αναγνώστη δίπλα σε μεγάλες προσωπικότητες και καταφέρνει να τον κάνει να νιώσει το δέος τους μέσα στην πυριτιδαποθήκη»
Ο Μάνος Γοργοράπτης θεολόγος, κατά την τοποθέτησή του ανέφερε μεταξύ άλλων: «Ο συγγραφέας συνδέει τις περισσότερες φορές τους εορτασμούς με μεγάλα γεγονότα για το Ρέθυμνο, όπως τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Αγνώστου Στρατιώτη, τη θεμελίωση του λιμένος και τα εγκαίνια του περιφερειακού δρόμου της Φορτέτζας. Έτσι ο αναγνώστης δεν στέκεται μόνο στις δοξολογίες και τις παρελάσεις, που σίγουρα αποτελούν τον πυρήνα του πονήματός του, αλλά πληροφορείται και για όλα αυτά τα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την πόλη μας.
Ο συγγραφέας αποστασιοποιείται από τα πολιτικά γεγονότα, περιγράφοντάς τα αυτούσια. Δεν παραλείπει τις εκδηλώσεις της επταετίας, που μπορεί να αποτελεί μελανή σελίδα για την ιστορία μας, δε παύει όμως να είναι μέρος αυτής, άρα και οι εκδηλώσεις της. Οι πολιτικές εξελίξεις απαριθμούνται πάντοτε συνυφασμένες με τους εορτασμούς…
Καταφέρνει με επιτυχία να φέρει τον αναγνώστη, δίπλα σε μεγάλες προσωπικότητες, να νιώσει το δέος τους μέσα στην πυριτιδαποθήκη και τη συγκίνησή τους στο Καθολικό.
Συνοδεύει τις περιγραφές του με πλούσιο φωτογραφικό υλικό. 170 φωτογραφίες, πολλές απ’ αυτές ανέκδοτες, μεταφέρουν τον αναγνώστη στην ανάλογη εποχή, κάνοντας κατανοητή, εύληπτη και ευχάριστη την ανάγνωση του βιβλίου. Και δεν είναι μόνο τα πρόσωπα, αλλά η ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής που ξεπηδά από τις φωτογραφίες.
Τελικά το βιβλίο αυτό, εκτός του ότι μπαίνει στον μακρύ κατάλογο με τα σημαντικά πονήματα για την ιστορία του Ρεθύμνου και φυσικά του Αρκαδιού, κάνει και κάτι ακόμα… πετυχαίνει από τη μια να δώσει με κατανοητό τρόπο στους νεότερους αναγνώστες μέσα από τους εορτασμούς την ιστορία της πόλης και της Ελλάδας μετά τα γεγονότα του 1866 και από την άλλη να μετατρέψει το βιβλίο σε ad hoc οδηγό των μελετητών της Αρκαδικής Εθελοθυσίας».
Να σημειωθεί ότι το βιβλίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Καραγιαννάκη».