Mια ξεχωριστή βραδιά απόλαυσαν η εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και αρκετοί πολιτιστικοί παράγοντες της πόλης το βράδυ της Παρασκευής στο Σπίτι του Πολιτισμού.
Ήταν ένα αφιέρωμα στο Νικία Σταυρουλάκη, μια από τις σημαντικότερες μορφές της επιστήμης των Μαθηματικών.
Η πρωτοβουλία που επαινέθηκε ιδιαίτερα ανήκει στα Πειραματικά Σχολεία, Γυμνάσιο και Λύκειο, που επιτελούν αθόρυβα ένα τόσο σημαντικό έργο στον τομέα της Εκπαίδευσης.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με χαιρετισμό του συντονιστή κ. Μανόλη Αναγνωστάκη που αναφέρθηκε στον σκοπό της διοργάνωσης, διάβασε μήνυμα του βουλευτή κ. Γιάννη Κεφαλογιάννη που δεν ήταν δυνατόν να παραστεί, λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων και έδωσε το λόγο στη συνέχεια στον γιατρό κ. Γιώργο Αγγελιδάκη, επιστήθιο φίλο του τιμωμένου επιστήμονα, που αναφέρθηκε στον συμμαθητή του το Νικία.
Μνήμες σε φόντο γλαφυρής αφήγησης
Γλαφυρός πάντα και μεστός στον λόγο του ο κ. Αγγελιδάκης γοήτευσε το ακροατήριό του, γυρίζοντας τον χρόνο πίσω και αναπολώντας στιγμές που έζησε με το Νικία Σταυρουλάκη.
Ήταν, όπως είπε, ένα φαινόμενο μαθητή. Είχε έρθει από το χωριό του και έμενε σε ένα υπόγειο παραδοσιακής οικίας στην οδό Κριτοβουλίδου που υπάρχει ακόμα στο ίδιο σημείο. Αν και αρχικά κανένας δεν έδινε σημασία στο απλό «χωριατόπαιδο», εκείνο γρήγορα ξεχώρισε με τις επιδόσεις του. Είχε το μοναδικό χάρισμα να αποκτά τη γνώση, ανατρέχοντας με μια ματιά τη σελίδα του βιβλίου στο μάθημα που έπρεπε να μελετήσει. Δεν υπήρχε μάθημα να υστερεί σε απόδοση. Ακόμα και στη Γυμναστική με ενεργό μάλιστα συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες.
Με το γιατρό είχαν αναπτύξει μια στενή φιλική σχέση, έχοντας κοινά ενδιαφέροντα και αργότερα κοινή πορεία στην αντίσταση.
Σαν άνθρωπος ο Νικίας ήταν απλός, καταδεκτικός, έτοιμος να προσφέρει τη βοήθειά του σε όποιον τη ζητούσε Ο ίδιος είχε -λόγω της επιστήμης του- καταλήξει να είναι άθεος. Γι’ αυτό και απέφευγε να ανταποκρίνεται σε προσκλήσεις για διαλέξεις. Είχε αποδείξει με την έρευνά του εκείνα που τον κάλυπταν σαν επιστήμονα, αλλά πέρα από αυτό δεν ήθελε να επιβάλει σε κανέναν τις απόψεις του.
Ο κ. Αγγελιδάκης θυμήθηκε όταν ο Νικίας έφερε να κηδέψει στον τόπο του τη Σαλώμη του, την αγαπημένη του σύζυγο, αντί να καθίσει μπροστά, όπως συνηθίζεται, προτίμησε μια θέση πίσω ανάμεσα στους φίλους του Γιώργο Αγγελιδάκη και Ανδρέα Κούνουπα. Ποτέ όμως δεν επέβαλε τις απόψεις του για τα θέματα που ο ίδιος είχε διαφορετική θέση.
Ο Νικίας επίσης, ποτέ δεν έδινε σημασία στις ανέσεις ούτε και τις επιδίωκε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα όταν τον έκρυβε ο γιατρός στο σπίτι του την εποχή των μεγάλων διώξεων, εκείνος κοιμόταν στο πάτωμα με δική του επιμονή.
Οφείλουμε να θυμίσουμε ότι ο κ. Αγγελιδάκης από χρόνια προσπαθεί να διατηρήσει τη μνήμη του παλιού του συμμαθητή και με δική του παρότρυνση είχαμε κάνει το 2011 ειδικό αφιέρωμα στα «Ρ.Ν» για το σπουδαίο επιστήμονα και άνθρωπο. Είχε προτείνει και τη βράβευσή του προοπτική που δεν ήθελε ούτε ν’ ακούσει ο Σταυρουλάκης.
Ένας ακόμα επιστήθιος φίλος θυμάται
Αμέσως μετά τις προφορικές μνήμες του γιατρού, η κόρη του αείμνηστου φαρμακοποιού και πολυσήμαντου Ρεθεμνιώτη Ανδρέα Κούνουπα η κυρί Ελεάννα, διάβασε αναμνήσεις του πατέρα της που αναφέρονταν στο Νικία, λέγοντας μεταξύ άλλων:
«Το 1932 στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου στο νεόκτιστο Γυμνάσιο στον Μασταμπά αρχίσαμε τη Μέση Εκπαίδευση. Ανάμεσα στα παιδιά που είχαν έλθει από χωριά ήταν και ένα ψηλόλιγνο και σκεπτικό παιδί που κάθισε στα τελευταία θρανία. Τα παιδιά της πόλης κάναμε φασαρία, απαντούσαμε χωρίς να μας ρωτήσουν και επισκιάζαμε τα χωριατάκια όσο καλά κι αν ήταν. Σιγά-σιγά όμως άρχισε να ξεχωρίζει. Απάντησε σε ερωτήσεις δύσκολες, βγήκε και είπε μάθημα με άριστο τρόπο και λεπτομέρειες, έλυσε άγνωστες ασκήσεις με ευχέρεια και μας έβγαλε νοκ άουτ. Σιγά σιγά αποδείχτηκε άριστος σε όλα τα μαθήματα χωρίς εξαίρεση θεωρητικά και θετικά.
Αρχίσαμε να τον κάνομε παρέα και τον αγαπήσαμε για την ταπεινότητά του, την οξυδέρκειά του, την καλοσύνη του, τις πολλές του γνώσεις, τη λογική του και τη σοβαρότητά του. Πριν έλθει στο Γυμνάσιο τον είχαν προετοιμάσει ο πατέρας του που ήταν δάσκαλος και ο αδερφός του ο Γιώργης, άριστος και αυτός μαθητής της πέμπτης Γυμνασίου. Τον κύριο βέβαια ρόλο τον έπαιξε η φυσική του εξυπνάδα, η μνήμη του, το ταλέντο στα γράμματα. Σπάνιος μαθητής και για το φημισμένο Γυμνάσιο Ρεθύμνου μοναδική περίπτωση.
Δηλώνω και καταθέτω, με τη γνώμη των συμμαθητών μας, ότι τέτοιος μαθητής ούτε πέρασε ούτε θα ξαναπεράσει ποτέ.
Στο μηνιαίο περιοδικό «Μαθηματικός Φάρος» με τις τριάντα δύσκολες ασκήσεις προς λύση, ο Νικίας ήταν ο μόνος σε όλη την Ελλάδα, που δημοσίευσε όλες τις λύσεις του.
Όταν κάποιος από τους συμμαθητές μας δυσκολευόταν σε κανένα πρόβλημα, πηγαίναμε στο δωμάτιό του, που έβλεπε σε μια αυλή με δέντρα. Ο Νικίας πάντα σε υποδεχόταν με καλή καρδιά και σε μάθαινε πως να λύνεις τα προβλήματα αυτού του είδους κι έφευγες πάνοπλος και καθυποχρεωμένος.
Απού φελά παντού φελά. Άριστος στην ιχνογραφία με τακτικό, θετικό σχέδιο. Άριστος στη γυμναστική, με ακρίβεια και όρεξη στις ασκήσεις, πρώτος στο γυμνάσιο στο άλμα άνευ φοράς. Σου έδινε το χέρι του και σου έλεγε σφίξε, έσφιγγες με όλη σου τη δύναμη μα το χαμόγελο δεν χανόταν από τα χείλη του. Να σφίξω κι εγώ; Σου έπιανε το χέρι μια σιδερένια τανάλια, δεν άντεχες 3-4 δευτερόλεπτα και έβαζες τις φωνές. Γελούσε καλοκάγαθα και σε χάιδευε.
Επειδή είχαμε στην τάξη το Νικία δεν μπορούσαμε να πάρουμε μεγάλους βαθμούς. Όμως δεν είχαμε παράπονο, τον αγαπούσαμε, τον θαυμάζαμε και κατάπληκτοι λέγαμε παντού τις καθημερινές απίθανες επιδόσεις του.
Τις τελευταίες τάξεις του γυμνασίου, τις κάναμε στη Δικτατορία του Μεταξά. Στην παράνομη μυστική αντιστασιακή κομμουνιστική νεολαία ήταν και ο έντιμος, περήφανος και δίκαιος Νικίας.
Στην έκτη τάξη περιμέναμε να δώσουν τη σημαία στο Νικία. Θα τον σηκώναμε στα χέρια, θα τον επευφημούσαμε και του κάναμε το γύρο το θριάμβου. Μεγάλη η απογοήτευσή μας που δεν του την έδωσαν λόγω φρονημάτων. Τελειώσαμε το γυμνάσιο. Ο Νικίας πήγε στο Πολυτεχνείο Αθηνών…
Στην κατοχή αγωνίστηκε για τη λευτεριά της πατρίδας μας στο ΕΑΜ και λίγο μετά την κατοχή, που συνεχιζόταν στα βουνά ο αγώνας για τη δημοκρατία και το δίκιο του εκμεταλλευόμενου λαού, συνελήφθη με μια ομάδα φοιτητών για στήριξη και έρανο των ανταρτών του βουνού.
Καταδικάστηκαν δέκα χρόνια. Ο Νικίας βγήκε στα 3-4 χρόνια. Ο διευθυντής των φυλακών όταν έμαθε την αξία του κρατουμένου του, του έβαλε ένα τραπεζάκι στο γραφείο του, όπου μελετούσε όλη τη μέρα.
Μπήκε στη φυλακή πολιτικός μηχανικός και βγήκε γαλλομαθής και τέλειος μαθηματικός και φυσικός επιστήμων».
Από το ύφος και τη διατύπωση καταλάβαινε ο ακροατής πόσο στενά συνδεδεμένος ήταν και ο Ανδρέας Κούνουπας με το Νικία. Σε κάποιο σημείο μάλιστα ο ίδιος αναφέρει πόσο επηρέασε την ιδεολογική του πορεία στη ζωή μια αδικία σε βάρος του χαρισματικού συμμαθητή του. Ήταν τότε που το καθεστώς Μεταξά παραγκώνισε τον άριστο των αρίστων Νικία Σταυρουλάκη και έδωσε τη σημαία σε μαθητή μέτριας απόδοσης, αλλά φιλικό με το καθεστώς.
Κυνηγημένος στον τόπο του, καταξιωμένος εκτός
Ο καθηγητής μαθηματικός κ. Ηλίας Λουλούδης, πήρε τον λόγο στη συνέχεια για να αναφερθεί στη ζωή και το έργο του τιμωμένου.
Με παράλληλη προβολή διαφανειών σκιαγράφησε με έντονα χρώματα την πληθωρική προσωπικότητα του σπουδαίου επιστήμονα, καθηλώνοντας το ακροατήριο που «κρεμόταν από τα χείλη του».
Όπως είπε, μεταξύ άλλων, επικαλούμενος αξιόπιστες πηγές, ο Νικίας Σταυρουλάκης, γεννήθηκε στο χωριό Θρόνος του νομού Ρεθύμνης, το έτος 1921. Από τα γυμνασιακά του χρόνια φάνηκε ότι είναι ξεχωριστός. «Ο Νικίας Σταυρουλάκης, εισήχθη στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών, το έτος 1938, όπου εσπούδασε πολιτικός μηχανικός.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε την ομαλή εξέλιξη των σπουδών του. Ενταγμένος στην Αντίσταση είδε το χάρο με τα μάτια του όταν τον συνέλαβαν. Γλίτωσε την εκτέλεση από τους ναζιστές για μόλις ολίγες ημέρες. Συνέχισε τις σπουδές του μετά το τέλος του πολέμου το 1945. Απεφοίτησε από το Πολυτεχνείο Αθηνών το έτος 1947.
Οι διωγμοί σε βάρος του συνεχίστηκαν για τα ιδεολογικά του πιστεύω.
Ήταν κρατούμενος επί 9 χρόνια.
Από το 1948 -1957 στις φυλακές Ιτζεδίν Κερκύρας, Κεφαλονιάς, Αλικαρνασσού και Χαλκίδας.
Στις φυλακές του Ιτζεδίν τιμωρήθηκε με κούρεμα και απομόνωση επειδή δημιούργησε τμήματα διδασκαλίας για αναλφάβητους κρατουμένους.
Στην Κεφαλονιά οι οδηγίες του που ευτυχώς εισακούστηκαν, απέτρεψαν τον θάνατο για δεκάδες κρατούμενους στον καταστρεπτικό σεισμό του ’53.
Αν και δεν είχε χαρτί έλυνε δύσκολες ασκήσεις νοερά και αργότερα όταν κατάφερε να έχει τα στοιχειώδη μετέφερε τις λύσεις στο χαρτί.
Από το 1957 μέχρι το 1962, εργάζεται ως πολιτικός μηχανικός στην Ελλάδα και παράλληλα αλληλογραφεί με τον μαθηματικό George Bouligand.
Το 1963 φτάνει στο Παρίσι και μένει μόνιμα στη Γαλλία.
Από το 1963-1970 εργάζεται ως μηχανικός σε γαλλικές κατασκευαστικές εταιρείες και σε δημόσια έργα.
Την ίδια περίοδο δουλεύει πάνω στην έρευνα, στα Μαθηματικά υπό τον καθηγητή Ehresmann.
Ο Σταυρουλάκης μετά την αποφυλάκισή του παντρεύτηκε τη Σαλώμη, αδελφή συμφοιτητών του και αντάξιά του.
Οι εργασίες που έγραψε και δημοσίευσε είναι επί των μαθηματικών κλάδων: Γεωμετρία, αλγεβρική τοπολογία, διαφορική γεωμετρία, βελτιστοποίηση, μαθηματική φυσική και γενική θεωρία της σχετικότητος.
Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην Ακαδημαϊκή του πορεία είναι:
*1966: Απόκτηση Διπλώματος Ανωτάτων Σπουδών στις Μαθηματικές Επιστήμες του τμήματος Επιστημών του Παρισιού
–1968 Εξουσιοδότηση για παρουσίαση διδακτορικής διατριβής με απόφαση του Γάλλου υπουργού Παιδείας1969. Υποστηρίζει τη διδακτορική του διατριβή και αποκτά ανώτατο διδακτορικό στον κλάδο των πειραματικών και φυσικών επιστημών
-1970: Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Limoges
-1972: Γαλλική Υπηκοότητα (διάταγμα 10 Μαΐου 1972)
-1974-1985: Ορίζεται υπεύθυνος των Μαθηματικών συνεδρίων του τμήματος Επιστημών του Πανεπιστημίου της Limoges
-Αφυπηρέτησε το έτος 1990
-Μέλος της Μαθηματικής Εταιρείας της Γαλλίας από το 1975.
-Μέλος της 1ης Διεθνούς Κοινότητας για την Γενική Σχετικότητα και Βαρύτητα από το 1982.
-Η ερευνητική του δραστηριότητα δεν περιορίστηκε σε προβλήματα της Διαφορικής Γεωμετρίας και της Τοπολογίας, αλλά επεκτάθηκε στη Θεωρητική Φυσική.
Όλοι υποκλίνονται στη σημαντικότητά του. Χαρακτηριστικό είναι ένα άρθρο που δημοσίευσε η εφημερίδα Le Monde
Σύμφωνα με τον Ι. Ρούσο :«Πάντοτε ερευνούσε την αλήθεια ·και ποτέ δεν φοβόταν να πει «αυτό δεν το γνωρίζομε μέχρις στιγμής», όταν κάτι ήταν άγνωστο, υπεκφεύγον και απλώς εικάσιμο.
Απαντήσεις σε άλυτα προβλήματα και ιδιομορφίες
Ενδιαφέρουσα ήταν και η εισήγηση του Πανεπιστημιακού κ. Διονυσίου Λάππα για τον Μαθηματικό Νικία Σταυρουλάκη.
Με όσο το δυνατόν πιο εύληπτο τρόπο για τους αδαείς ο κ. Λάππας, αναφέρθηκε στα σημεία εκείνα της Μαθηματικής Επιστήμης που ο Νικίας Σταυρουλάκης έδωσε λύσεις και απαντήσεις, κερδίζοντας τον σεβασμό κορυφαίων Μαθηματικών.
Ο ίδιος θυμάται τον Νικία Σταυρουλάκη έναν απλό ηλικιωμένο άνθρωπο με μακρύ παλτό που δεν έχανε κανένα σεμινάριο, μιλούσε ελάχιστα και απεχθανόταν οτιδήποτε, χωρίς να έχει νόημα και ουσία γινόταν αντικείμενο προβληματισμού.
Η συγκινητική, σεμνή τελετή, όπως άρμοζε στην προσωπικότητα του Νικία, τέλειωσε με χαιρετισμό από την οικογένειά του και απονομή πλακέτας.
Με άριστες εντυπώσεις απεχώρησε το πυκνό ακροατήριο που παρακολούθησε την εκδήλωση συγχαίροντας τους οργανωτές.
Ανάμεσά τους και ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, η αντιπεριφερειάρχης κυρία Μαρία Λιονή, οι αντιδήμαρχοι Ρεθύμνου κ.κ. Μίνως Αλεφαντινός και Βασίλης Θεοδωράκης, καθώς και εκπρόσωποι του δήμου Αμαρίου που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση.
Γεγονός είναι ότι το Ρέθυμνο έχει να παρουσιάσει μεγάλες μορφές και της επιστήμης. Μακάρι την πρωτοβουλία των Πειραματικών Σχολείων να μιμηθούν και άλλοι φορείς και να γνωρίσουμε καλύτερα τις μεγάλες αυτές μορφές που τίμησαν διεθνώς τον τόπο τους με τη ζωή και το έργο τους.