Είτε είσαι Κρητικός που ζεις στο νησί μας ή στη διασπορά. Είτε είσαι από κάποιο άλλο μέρος του κόσμου ή της Ελλάδας. Σίγουρα, θα έχεις ακούσει Κρητικούς περασμένων μα και σύγχρονων γενιών να λένε μαντινάδες ή να μιλούν για το ρόλο τους στην καθημερινή ζωή των Κρητικών και της Κρήτης.
Οι μαντινάδες, λοιπόν, η λαϊκή σοφία των Κρητικών, με τις οποίες περιέγραφαν πράγματα, καταστάσεις και συναισθήματα έχουν αειθαλή λογοτεχνική αξία ως αυθόρμητα ποιητικά δημιουργήματα. Και μέγιστη, όμως, είναι η συμβολή τους σε όποιον θέλει να γνωρίσει και τα ήθη (: χαρακτήρες) και τα έθιμα (:συνήθειες) αλλοτινών Κρητικών, καθώς αυτές αποτελούν το πιο σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, δείγμα της πλούσιας προφορικής πολιτιστικής παράδοσης του νησιού η οποία πάει από γενιά σε γενιά εδώ και αιώνες.
Και να, έρχονται να εμπλουτίσουν τη βιβλιογραφία με τις μαντινάδες «Οι Πρωτοθυγατέρες» του Γιώργη Μαρκάκη από τις εκδόσεις του Μουσείου «Λυχνοστάτης» Ηρακλείου! Εύγε και στο συγγραφέα, εύγε και στους εκδότες για το παρόν πόνημά τους!
Πρόκειται για μιαν καλαίσθητη και προσεγμένη έκδοση που προβάλλει για κάθε φιλομαθή και για κάθε φίλο της Κρητικής παράδοσης όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για τις μαντινάδες.
Το παρόν βιβλίο, πιστέψτε με, διαβάζεται ακούραστα και ευχάριστα μοναναπνιάς. Εντούτοις, χωρίζεται σε δυο μεγάλα μέρη: Στο πρώτο, ο κ. Μαρκάκης παρουσιάζει, μεταξύ άλλων, εκτενώς (σελ. 17 – 145 ή 41 κεφάλαια) με λόγο σαφή και προσιτό τα πάντα για τη μαντινάδα, τα γνωρίσματά της και προβάλλει την αξία της ως μέσο έκφρασης των σκοπών των μαντιναδολόγων. Τα 25 κεφάλαια του δευτέρου μέρους (σελ. 148 – 261) αφιερώνονται, και για το λόγο αυτό ας το διαβάσει προσεχτικά η σημερινή νεολαία των Κρητών, στη σχέση του Κρητικού με τη μαντινάδα και ο συγγραφέας μας αναφέρει συγκεκριμένα παραδείγματα γνωστών Κρητών μαντιναδολόγων καταγράφοντας και μαντινάδες τους και το χρόνο, τον τόπο και το λόγο που αυτές πρωτοειπώθηκαν. Σοφή η ιδέα του, γιατί γνωρίζοντας το χωροχρονικό περιβάλλον μιας μαντινάδας, εκτιμούμε καλύτερα εμείς οι μελετητές της την πηγαία έμπνευση του μαντιναδολόγου…
Τέλος, αφού σημειωθεί ότι όσες μαντινάδες έχουν καταγραφεί στο παρόν βιβλίο είναι μεταγραμμένες αυτούσιες, «ζωντανές και ομιλώσες», από τον προφορικό λόγο στο κατά τόπο κρητικό ιδίωμα (: αυτό μεγαλώνει την αξία του έργου του κ. Μαρκάκη, γιατί μας διασώζει έμμεσα και γλωσσικά «ίχνη» του παρελθόντος!), στο Παράρτημα ο αναγνώστης μπορεί να βρει, ανάμεσα στα άλλα, και μαντινάδες από σύγχρονους Κρητικούς μαντιναδολόγους ή συλλέκτες μαντινάδων που έσπευσαν να τις προσθέσουν σε όσες άλλων μαντιναδολόγων έχει στα δυο προηγούμενα μέρη ή σε εκείνες που με τον γενικό τίτλο «Πρωτοθυγατέρες» έχει παραθέσει στο Παράρτημα ο κ. Μαρκάκης.
Και πάλι, συγχαρητήρια, Γιώργη Μαρκάκη, και καλοτάξιδο το παρόν πόνημα! Γιατί, συν τοις άλλοις, μας θύμισες ξανά ότι έχουμε όλοι οι Κρήτες κάθε ηλικίας ένα μεγάλο χρέος, την Κρήτη και τον πολιτισμό της να αγαπούμε και να προστατεύουμε, την παράδοσή της να μην αφήσουμε μήτε να χαθεί, μήτε ν’ αλλοιωθεί…
*Γεώργιος Η. Ορφανός είναι φιλόλογος