Είναι γνωστό ότι ο «Πρινές με τις γενειάδες» κατά τον αείμνηστο Διονύσιο Ψαρουδάκη τηρεί τις παραδόσεις.
Αναφερόμαστε βεβαίως στην Αρχαία Ελεύθερνα, τον πάλαι ποτέ Πρινέ Μυλοποτάμου και το γεγονός που προκάλεσε τη ρήση του περίφημου «ντουφεκόπαπα» ήταν η απόφαση των ανδρών του χωριού μετά την «αναχώρηση» του εφημερίου τους παπα-Κωνσταντή για τας αιωνίους μονάς να αφήσουν όλοι ανεξαιρέτως γενειάδα σε ένδειξη πένθους που τηρήθηκε με ευλάβεια και συνέπεια.
Εκεί λοιπόν αξιωθήκαμε προχθές να βιώσουμε με τους φιλόξενους πάντα κατοίκους ένα έθιμο που επαναλαμβάνεται κάθε Κυριακή του Θωμά.
Η λειτουργία τελείται στον κοιμητηριακό ναό και στη διάρκειά της μνημονεύονται όλα τα ονόματα των μακαριστών συγχωριανών από καταβολής του χωριού σε μια άκρως συγκινητική ατμόσφαιρα.
Έτσι και φέτος συγκεντρώθηκε το χωριό για το ιερό αυτό καθήκον. Ανάμεσά τους και φίλοι που σέβονται τις παραδόσεις.
Κι ενώ το εκκλησίασμα έχει παραδοθεί σε μνήμες ακούγοντας ονόματα αγαπημένων νεκρών εμείς περιεργαζόμαστε στο σπάνιο αυτό μνημείο τις φθορές που έχει προκαλέσει ο αμείλικτος χρόνος.
Ένα ετοιμόρροπο μνημείο
Ο ναός όμως αν και ετοιμόρροπος διατηρεί όλο το παλιό του μεγαλείο.
Το ένα κλίτος αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι Βυζαντινού ρυθμού μετά τρούλου. Όπως έχει αποφανθεί και η αρμόδια υπηρεσία φέρεται να έχει κτισθεί αρχές του 13ου αιώνα. Θα πρέπει να ήταν και κατάγραφος. Σήμερα όμως μόνο η επιβλητική μορφή του Παντοκράτορα, αν και ξεθωριασμένη, δεσπόζει στον τρούλο.
Το δεύτερο κλίτος, βασιλικού ρυθμού είναι μεταγενέστερο. Αυτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Στον ιστορικό αυτό ναό τελούνται τρεις συνολικά λειτουργίες τον χρόνο. Στις 6 Αυγούστου εορτή της Μεταμορφώσεως, στις 29 Αυγούστου που τιμάται ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και την Κυριακή του Θωμά ημέρα που αφιερώνεται στη μνήμη των νεκρών.
Υποστυλώματα δίνουν πρόχειρη λύση
Στο δεξιό κλίτος χρειάζεται η μεγάλη προσοχή του προσκυνητή, γιατί ο χώρος καταλαμβάνεται από υποστυλώματα. Φαίνεται να είναι από καιρό αλλά τα κοιτάζεις με ευγνωμοσύνη, καθώς βλέπεις να κρατούν την βαθιά ρυτιδωμένη από το χρόνο οροφή, όπου καιροφυλακτεί ο κίνδυνος της κατάρρευσης.
Ένα σπάνιο έκθεμα
Και κάτω από τα υποστηλώματα το «καθηλέτο».
Δεν θυμόμαστε να έχουμε δει σε άλλο ναό μέχρι σήμερα το μακάβριο αλλά τόσο απαραίτητο, άλλες εποχές, ξύλινο κατασκεύασμα όπου τοποθετούσαν τη σορό πριν την ταφή.
Το περίφημο καθελέτο ή καδιλέτο η καθιλέτο όπως θα μας εξηγήσει στη συνέχεια, ο πολύτιμος πάντα ξεναγός μας και σε ιστορικά οδοιπορικά κ. Βασίλης Αποστολάκης, αντιστράτηγος ε.α. της ΕΛ.ΑΣ., με την τεράστια περιουσία γνώσεων και την αξιοζήλευτη μνήμη. Αυτό μεταφερόταν από τους επιτρόπους της εκκλησίας στο σπίτι εκείνου που είχε κληθεί από τον Κύριο.
Τοποθετούσαν τη σορό που ήταν σε ένα σεντόνι πάνω στο καθελέτο και αμέσως μετά στην εκκλησία για την νεκρώσιμη ακολουθία. Η ταφή γινόταν με το σεντόνι και το καθελέτο επέστρεφε στη θέση του για την επόμενη θλιβερή αποστολή του.
Αυτή η διαδικασία, όπως μας λέει ο κ. Αποστολάκης γινόταν μέχρι και το 1950.
Μνήμη ενός μεγάλου ήρωα
Στο καθελέτο αυτό είχε τοποθετηθεί η σορός του Μανόλη Ζαχαράκη που είχε σπεύσει να πολεμήσει τους πρώτους αλεξιπτωτιστές στο Λατζιμά στη Μάχη της Κρήτης. Κι εκεί τον βρήκε ο ηρωικός του θάνατος.
Τον μετέφεραν με σεβασμό στο ναό πάνω στο καθελέτο αυτό, με το στήθος γεμάτο καρυδόφυλλα, όπως διηγούνται οι παλαιότεροι. Ήταν κι αυτά ένας τρόπος, για να κρύβονται οι φρικτές πληγές που έκοψαν το νήμα της ζωής ενός ήρωα. Ενός γενναίου που δεν δίστασε για την πατρίδα του να αφήσει ορφανό το δικό του παιδί παίρνοντας τη θέση συγγενούς του, ο οποίος όμως έπρεπε να μείνει πίσω επειδή η γυναίκα του ήταν «στις μέρες της» να γεννήσει.
Πράξεις ηρωισμού και ανθρωπιάς που όπως έλεγε και ο αξέχαστος αγωνιστής Ελπιδοφόρος Μανωλεσάκης, ο περίφημος καπετάν Ελπίς μόνο στον Πρινέ θα συναντούσες.
Σε μια κοινότητα ανθρώπων που δεν θα καταδεχόταν ποτέ, όπως έκαναν άλλοι σε άλλες περιοχές, να στερήσει της χήρας και των ορφανών τα δυο τρία έχνη, μοναδικό τους βιος και να καυχάται κι από πάνω. Σε μια κοινότητα που έπαιρνε τη μπουκιά από το στόμα και των παιδιών ακόμα για να μην πεινάσουν οι αντάρτες και οι κυνηγημένοι από τους ναζί, που στο χωριό αυτό εύρισκαν ασφαλές καταφύγιο όπως επαναλαμβάνει όταν ερωτηθεί και ο θρύλος της Αντίστασης γιατρός κ. Γιώργης Αγγελιδάκης.
Αξιέπαινη η προσπάθεια του συλλόγου
Ο κ. Αποστολάκης, αφού μας αναφέρει το χρονικό της εκκλησίας και τη σπουδαιότητά της, εκφράζει εκπροσωπώντας τους απόδημους Πρινιανούς, τα συγχαρητήριά του στον εφημέριο, στους επιτρόπους, στις τοπικές αρχές και κυρίως στον πολιτιστικό σύλλογο που φροντίζουν να είναι πάντα ο χώρος καθαρός. Μια ακόμα ένδειξη σεβασμού στους προγόνους που αναπαύονται στον ίσκιο της εκκλησίας.
Με τη σειρά του ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου κ. Μιχάλης Αποστολάκης εκφράζει την ευχή να βρεθεί κονδύλι για την αναστήλωση του ναού, που όπως έχει αποφανθεί και η Αρχαιολογική Υπηρεσία κινδυνεύει σε μια βαρυχειμωνιά να καταρρεύσει.
Τα υποστυλώματα που τοποθετήθηκαν, προ διετίας, είναι μια προσωρινή λύση αλλά για πόσο άραγε; Θα ισχύσει και για το ναό αυτό η κατάρα του τόπου μας το «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού;».
Για τον σημαντικό αυτό βυζαντινό μνημείο έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον του και ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος. Είχε μεταβεί και είχε διαπιστώσει την επικινδυνότητα κάνοντας από την πλευρά τους όποια ενέργεια του επέτρεπε η αρμοδιότητά του. Δει δη χρημάτων όμως και οι εποχές είναι δύσκολες πλέον και για πολιτιστικές ευαισθησίες, ας πρόκειται και για τον προγονικό μας πλούτο. Κανένας βέβαια, δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια και ποιος ξέρει; Κάποτε μπορεί να γίνει το θαύμα.
Προς το παρόν οι κάτοικοι περιορίζονται στον εξωραϊσμό του εξωτερικού χώρου που «λάμπει» από καθαριότητα και με την φύση που τον περιβάλλει αποτελεί χωρίς υπερβολή ένα ειδυλλιακό τοπίο.
Ένα ακόμα δείγμα πολιτισμού στο χωριό που τιμά τις παραδόσεις και η συμβολή του έχει ευτυχώς αναγνωριστεί από το επίσημο κράτος αν κρίνουμε από τα βραβεία και τις τιμητικές πλακέτες που κοσμούν την αίθουσα εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Συλλόγου. Και χωρίς τις διακρίσεις αυτές, όμως, ο σεβασμός και μόνο που τρέφουν οι κάτοικοι στους νεκρούς τους, επικυρώνει πολλά περισσότερα για το ήθος και τον πολιτισμό τους.