Πόσο δύσκολη είναι η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στο σχολείο το κατάλαβα προχθές που μου έκανε την τιμή το 5ο Δημοτικό σχολείο να προβάλει την ταινία μου «Εκείνο το Μάη – Παιδιά στο απόσπασμα».
Ο χώρος πάντα μου προκαλεί ευχάριστες αναμνήσεις. Πρώτα ήταν ο μεγάλος μας ποιητής Κώστας Απανωμεριτάκης που πέρασε από το σχολείο αυτό και άφησε εποχή. Στον τοίχο του γραφείου του διευθυντή υπάρχει πάντα το περίφημο ποίημά του «Απολογισμός».
Μετά ήταν ο Στέλιος Μπαγουράκης που είχε μεταβάλει το σχολείο σε πολιτιστική κυψέλη και τέτοιες μέρες το εμβατήριο από την «Ωδή στη Μάχη της Κρήτης» του Μπάμπη Πραματευτάκη σε ποίηση Δημήτρη Αετουδάκη ακουγόταν με παλμό από τη χορωδία του σχολείου.
Ο Νίκος Φωτάκης στη συνέχεια με τον οποίο κάναμε τόσα προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης το καλοκαίρι με το Παιδικό Πολιτιστικό Κέντρο απαλλάσσοντας τους γονείς με χαμηλό εισόδημα από το άγχος φύλαξης του παιδιού τους μήνες των διακοπών πρωτοστατεί σε μνήμες χαράς από κοινωνική προσφορά.
Ο Νίκος Δερεδάκης σήμερα γίνεται αφορμή των επισκέψεών μου στο σχολείο κάνοντάς μου τη μεγάλη τιμή να συνεργαζόμαστε σε ταινίες μου που προβάλλουν θεσμούς και ιστορία του Ρεθύμνου.
Με υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό τα «παιδιά» του, με τα οποία κάναμε τόσες παραγωγικές συνεργασίες. Ήταν οι μαθητές της Στ’ τάξης αλλά παρακολούθησαν την προβολή και όλα τα τμήματα της Τετάρτης τάξης.
Εκτός από την υποδιευθύντρια κα Γιούλη Βογιατζή παρέστησαν επίσης οι εκπαιδευτικοί κ.κ. Χαρούλα Βελονάκη, Στέλιος Ψυχουντάκης, Γιάννης Καράμπαλης, ενώ ο κ. Νίκος Δερεδάκης είχε αναλάβει να προλογίσει κάνοντας και μια αναφορά στα γεγονότα της Μάχης της Κρήτης.
Κι άρχισε η άτυπη εκδήλωση στο πλαίσιο μιας υποδειγματικής διδασκαλίας που θα κυκλοφορήσει σύντομα και σε βίντεο.
Εκεί κατάλαβα τι άθλο επιτελούν οι δάσκαλοι σήμερα για να μεταφέρουν στα παιδιά ιστορικά γεγονότα. Με δυσκολία το σημερινό παιδί θα καταλάβει πως αισθάνθηκαν τα παιδιά εκείνης της εποχής που δεν είχαν δει στη ζωή τους αεροπλάνο.
Και πώς να συνειδητοποιήσουν τον ηρωισμό κάποιων άλλων παιδιών όταν οι κίνδυνοι σήμερα στη δική τους συνείδηση ενσαρκώνονται από τερατόμορφους ήρωες από τηλεοπτικά και ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Σε πείσμα των καιρών ο Νίκος Δερεδάκης παλεύει να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών για την τοπική ιστορία. Και είδαμε το αποτέλεσμα.
«Ποιος ήταν ο συγγραφέας της Μάχης της Κρήτης»; η ερώτηση του δασκάλου.
«Ο Μάρκος Πολιουδάκης» η απάντηση από τους μαθητές εν χορώ.
«Με ποια αιτία;».
«Το θάνατο των δικών του ανθρώπων που σκότωσαν οι Γερμανοί».
Ο κ. Δερεδάκης προχώρησε και σε λεπτομέρειες που λίγο αργότερα στην ταινία θα επιβεβαιώσουν οι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων ηλικιωμένοι σήμερα, κάποιοι δεν ζουν πια.
Για μια ακόμα φορά ο δάσκαλος ήταν «διαβασμένος» και πολύ μάλιστα.
Κι άρχισε η ταινία.
Αυτή τη φορά είχαμε και τη φύση με το μέρος μας. Αλλιώς πώς να εντοπίσει ο πολύτιμος συνεργάτης Ιμπραήμ Ζαμπία την νεκρή πεταλούδα που έσερναν μυρμήγκια στη φωλιά τους; Ένας απίθανος συμβολισμός για την πεθαμένη άνοιξη από τις φλόγες του πολέμου αλλά και το πείσμα των έμβιων όντων για την αυτοσυντήρησή τους.
Στην ταινία ο κ. Νίκος Δερεδάκης εκφράζει τον προβληματισμό του για την ανάγκη να τιμάται η επέτειος της Μάχης της Κρήτης, όπως και αυτή του Αρκαδίου, καθώς είναι οι κορυφαίες ιστορικές στιγμές του νησιού και όχι μόνο.
Έπειτα ο διακεκριμένος λογοτέχνης και συγγραφέας κ. Δημήτρης Αετουδάκης, παιδί δέκα χρόνων τότε, εξιστορεί την έκπληξη των παιδιών του Ατσιποπούλου για το θέαμα που ερχόταν από «τη βορεινή πνοή του ανέμου» «με τα σιδερόφρακτα τέρατα με φτερά».
Οι βόμβες έπεφταν πάνω στο φρεσκοσκαμμένο χώμα θυμίζοντας «γουρούνες». Και τα παιδιά ανύποπτα για τον κίνδυνο θανάτου που τα απειλούσε πλησίαζαν να τις περιεργαστούν.
Ο κ. Αετουδάκης δεν θυμάται να αισθάνθηκε φόβο ή τρόμο κανένα παιδί. Κάποια μάλιστα έδειχναν εξαιρετικά εντυπωσιασμένα βλέποντας τους αλεξιπτωτιστές να πέφτουν από τον ουρανό. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Κι ήταν φυσικά αφού το παρακολουθούσαν από ψηλά και εκ του ασφαλούς να μη νιώσουν φόβο.
Έτσι σώθηκε ο ναός
Πιο ανατολικά… Στην Πηγή…
Ο εκλεκτός δάσκαλος κ. Κώστας Μυγιάκης, οκτάχρονο παιδί τότε, έζησε με τον πατέρα του τα γεγονότα των πρώτων ημερών της μάχης της Κρήτης και τόσο κοντά στο κέντρο των πολεμικών επιχειρήσεων.
Εκεί συνέβη και το μεγάλο θαύμα. Ενώ βομβαρδίστηκε όλη η περιοχή και μάλιστα από ανηλεές σφυροκόπημα θανάτου ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου δεν έπαθε το παραμικρό.
Η προφορική παράδοση θέλει αργότερα να έρχεται ο πιλότος του μοιραίου αεροπλάνου που είχε αναλάβει αυτή την αποστολή και να ομολογεί ότι κάποια αόρατη δύναμη είχε τραβήξει το χέρι του έτσι ώστε μόλις ο μοχλός αποδέσμευσε τις βόμβες αυτές να πέσουν περίπου 500 μέτρα πιο μακριά από την εκκλησία.
Έντονα είχε ζήσει τα γεγονότα και ο Γιάννης Χαλκιαδάκης, έφηβος τότε.
Ανύποπτος για τη φρίκη του πολέμου ακολουθώντας το ρεύμα κάποιων θαρραλέων που πήγαιναν να πολεμήσουν και χωρίς όπλα μάλιστα έζησε την κόλαση των βομβαρδισμών στη Βιό. Κοντά στην τότε κλινική «Δασκαλάκη» εντόπισε τη σορό μιας γυναίκα. Πλησίασε με τους συντρόφους του και την έθαψαν/ Ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσαν να κάνουν εκείνη τη στιγμή. Πιο πέρα είδαν να αποδεκατίζονται τα «χωροφυλακάκια» νεαρά παιδιά που πέρα από αγάπη για την πατρίδα δεν διέθεταν κανένα άλλο εφόδιο. Κι έζησαν τη φρίκη της λεηλασίας όταν από τους βομβαρδισμούς δεν έμεινε τίποτα όρθιο.
Γλαφυρές οι περιγραφές των πρώην προέδρων της Αρχαίας Ελεύθερνας, του Πρινέ Μυλοποτάμου κ.κ. Κώστα Παρασύρη, Γιάννη Ζαχαριουδάκη και Γιώργη Σταυρακάκη. Μικρά παιδιά κι εκείνοι αφηγούνται τις τραυματικές εμπειρίες τους, ιδιαίτερα όταν έφεραν στο χωριό τον πρώτο νεκρό. Τον ήρωα Ζαχαριουδάκη που σκοτώθηκε στη θέση του πρώτου του ξαδέλφου γιατί εκείνος δεν μπορούσε να αφήσει μόνη την γυναίκα του που ήταν έτοιμη να γεννήσει. Το θέαμα των αεροπλάνων ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Ο κ. Ζαχαριουδάκης μάλιστα νόμιζε ότι επρόκειτο για πουλιά τους γερανούς.
Άγνωστοι ήρωες
Άγνωστους ήρωες αναφέρουν στις αφηγήσεις τους ο κ. Δερεδάκης, όπως ήταν ο Ανωγειανός Γεώργιος Σκουλάς, ο Νικόλαος Μιαούλης που παρά το γεγονός ότι «ψηνόταν» στον πυρετό έσπευσε στη Μεγάλη Πόρτα και καλούσε όλους να πάνε στα Περβόλια να πολεμήσουν τους Γερμανούς.
Ο κ. Δημήτρης Αετουδάκης αναφέρθηκε στον ήρωα Μιχάλη Τζέληση που παρά την ηλικία και τις υποχρεώσεις του έτρεξε στη μάχη και μάλιστα μετά από σοβαρό τραυματισμό υποχρεώθηκαν οι γιατροί να τον ακρωτηριάσουν. Η απώλεια του χεριού του όμως δεν τον εμπόδισε να πει μόλις συνήλθε από το χειρουργείο: «Τι αξίζει ένας Τζέλησης μπροστά στην ελευθερία της πατρίδας…».
Παιδιά στο απόσπασμα
Το δεύτερο μέρος της ταινίας περιείχε συγκλονιστικές αφηγήσεις συμπολιτών που παιδιά τότε αντίκρισαν το απόσπασμα.
Γλαφυρότατος ο κ. Βασίλης Παπαδόπουλος αναφέρθηκε στον τραγικό χαμό της μητέρας, της γιαγιάς και της θείας του που μπροστά στα μάτια του, έπεσαν από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος. Ο ίδιος μικρό παιδί τότε σώθηκε από τύχη, γιατί οι ναζί βρέθηκαν σε δύσκολη θέση όταν άρχισαν να βάλουν οι Άγγλοι από τον Άγιο Γεώργιο και εγκατέλειψαν τα θύματά τους και τους ομήρους στην άμμο των Μισσιρίων για να τραπούν σε φυγή.
Συγκλονιστικές και οι μνήμες των Ευαγγελίας Μαρούλη, Μανόλη Μιχελιδάκη, Γιώργου Κονσολάκη και άλλων ενώ ο αείμνηστος Μάρκος Πολιουδάκης συγγραφέας της Μάχης της Κρήτης μιλά στην ταινία για τις δικές του τραυματικές εμπειρίες όταν έχασε μέσα σε τρεις μέρες πατέρα, γιαγιά και παππού από τις σφαίρες των Γερμανών εισβολέων.
Από τις απορίες των παιδιών και από την προσοχή τους σίγουρα θα αγάλλονται οι ψυχές των αθώων νεκρών της Μάχης της Κρήτης και θα τιμάται η γενναιοψυχία των υπερασπιστών της, που ήταν άμαχοι παιδιά, γυναίκες και γέροι. Γιατί μέσα από την υποδειγματική αυτή διδασκαλία δόθηκε στα παιδιά το μήνυμα της μεγάλης επετείου.
Ήταν όμως και μια ικανοποίηση για τους δημιουργούς της ταινίας που αποτελεί αρχειακό υλικό και σκοπό έχει να διατηρεί την ιστορική μνήμη ανέπαφη για να τη συναντήσουν οι επόμενες γενιές με τις δυνατότητες που δίνει η σύγχρονη τεχνολογία.