Ένα σχολείο με πρωταγωνιστές τα παιδιά και όχι τους δασκάλους, στο οποίο ο μαθητής θα έχει κυρίαρχο ρόλο και η έννοια της δημοκρατίας και της συμμετοχικής διαδικασίας θα είναι ουσιαστική, αποτελεί την αρχή της ριζοσπαστικής παιδαγωγικής μεθόδου «Freinet», την οποία πλέον ακολουθούν πολλοί εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα.
Εκπαιδευτικοί του Ρεθύμνου επιμορφώθηκαν στις νεότερες μεθόδους διδασκαλίας και τον τρόπο με τον οποίο πλέον ο μαθητής θα είναι στο επίκεντρο της σχολικής τάξης και όχι ο δάσκαλος, όπως παλαιότερα.
Βασική ομιλήτρια του επιμορφωτικού σεμιναρίου που πραγματοποιήθηκε το πρωί το Σαββάτου στο Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας ήταν η Αναστασία Χατζηστεφάνου Βαφέα. Το θέμα της παιδαγωγικής ημερίδας ήταν: «Η τέχνη ως μεθοδολογικό εργαλείο της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης» και όπως η ίδια ανέφερε η έκφραση μέσα από την τέχνη είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στην εκπαιδευτική διαδικασία, αφού αποτελεί έναν δημιουργικό τρόπο έκφρασης των παιδιών και αποτελεί ταυτόχρονα το πρώτο βήμα για την αναζήτηση του αυτοσεβασμού τους.
Η κ. Χατζηστεφάνου-Βαφέα ήταν αυτή που το 1975 ίδρυσε μαζί με άλλους δασκάλους το πειραματικό αντιαυταρχικό ιδιωτικό σχολείο «Το Εργαστήρι». Κάνοντας τη σύγκριση του τότε με το του τώρα ανέφερε: «Εκείνη την εποχή ήταν πάρα πολύ δύσκολα τα πράγματα, γιατί είχαμε ένα υπουργείο Παιδείας εναντίον μας. Λειτουργούσαμε σε καθεστώς ημιπαρανομίας, -όχι παρανομίας-, αλλά στην ουσία κάναμε πράγματα τα οποία δεν ήταν αρεστά στο υπουργείο Παιδείας. Αυτή τη στιγμή αισθάνομαι και είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό, ότι υπάρχει ένα κίνημα, στον χώρο των εκπαιδευτικών, που θέλει μια δημοκρατική εκπαίδευση και υπάρχει και ένα υπουργείο που επίσης θέλει μια δημοκρατική εκπαίδευση με όλες τις ελλείψεις, με όλα τα προβλήματα που υπάρχουν, με όλες τις δυσκολίες που έχουμε και ο καθένας σαν άτομο. Γιατί είναι εύκολο να τα λέμε αυτά, αλλά δύσκολα τα εφαρμόζουμε στην πράξη, είτε είμαστε υπουργός, είτε είμαστε δάσκαλος, είτε γονιός. Τότε είχαμε τον όρο αντιαυταρχικό, γιατί ήταν πολύ αυταρχική η εκπαίδευσή μας. Πέρασαν πολλά χρόνια έκτοτε όμως το σχολείο μας δεν κατάφερε να γίνει παιδοκεντρικό. Παρέμεινε δασκαλοκεντρικό. Δεν έχει περάσει στα παιδιά την έννοια της δημοκρατίας σε βάθος» και πρόσθεσε ότι: «Δηλαδή τα παιδιά και στο σπίτι και στο σχολείο μπορεί να έχουν κάποια παράλογα δικαιώματα και να μην έχουν δικαιώματα βασικά που να ικανοποιούνται. Εκεί λοιπόν χρειάζεται ένας διαρκής αναστοχασμός του εκπαιδευτικού χώρου, του που βρισκόμαστε, τι κάνουμε, τι φταίει που δεν το κάνουμε σωστά, πως διαφοροποιούμε την πορεία μας. Αυτό το θέμα του σεβασμού».
Η κ. Χατζηστεφάνου έκανε ιδιαίτερη αναφορά στα μέσα ενημέρωσης και πως τα τηλεοπτικά προγράμματα επηρεάζουν τα παιδιά επισημαίνοντας τις αρνητικές συνέπειες στη διαπαιδαγώγηση τους και στη διαμόρφωση των προσωπικοτήτων τους: «Καταρχάς τα παιδιά όσες ώρες περνάνε στο σχολείο άλλες τόσες περνάνε και μπροστά από τα ΜΜΕ. Αν δείτε τα σίριαλ που βλέπουν τα παιδιά το μόνο που διδάσκονται είναι ο μη σεβασμός, ο μη σεβασμός του άντρα προς τη γυναίκα, της γυναίκας προς τον άντρα, των γονιών προς τα παιδιά και των παιδιών προς τους γονείς. Διαμορφώνονται συνειδήσεις με αυτό τον τρόπο και αυτό είναι το τρομακτικό. Αυτή τη στιγμή το σχολείο καλείται να ανατρέψει αυτή τη χιονοστιβάδα ανθρώπινης αναξιοπρέπειας και φασισμού, όπως εκπομπές σαν το survivor. Δηλαδή δεν είναι ένας αυταρχισμός που έρχεται από το υπουργείο, όπως στα χρόνια μας, αλλά είναι ένας φασισμός που έρχεται από τα ΜΜΕ».
Ιδιαίτερη μνεία στη διάρκεια του επιμορφωτικού σεμιναρίου με θέμα «Η τέχνη και ο ακτιβισμός στην παιδαγωγική για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού» που παρακολούθησαν εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σε σχολεία του νησιού, έκανε η κ. Χατζηστεφάνου στην τέχνη και πως αυτή μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργική έκφραση των παιδιών συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην κοινωνικοποίηση τους: «Ο αποκλεισμός οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και η τέχνη είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο για να αποκτήσουν τα παιδιά τα αποκλεισμένα καταρχάς τον αυτοσεβασμό τους. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για τα παιδιά ισχύει και για τους ενήλικες που ανήκουν σε περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Ο αυτοσεβασμός είναι κάτι που το κυνηγάμε σε όλη τη ζωή όλοι μας. Όλοι έχουμε περάσει κάποιες στιγμές που έχουμε νιώσει αποκλεισμένοι, αλλά είναι άλλο να νιώσεις κάποιες στιγμές αποκλεισμένος και άλλο είναι να είσαι διαρκώς αποκλεισμένος. Η τέχνη, λοιπόν, είναι ένας τρόπος που μπορείς και να εκφράσεις συναισθήματα και να εκτονώσεις με συμβολικό τρόπο αρνητικά συναισθήματα, θυμό, οργή, βία. Είναι ένας επιτρεπτός τρόπος η τέχνη. Εκτονώνεσαι συναισθηματικά, φέρνεις ένα αποτέλεσμα το οποίο είναι αποδεκτό από τους άλλους και έτσι ανακτάς τον αυτοσεβασμό σου. Αυτό είναι το πρώτο βήμα. Μετά βοηθάει στη συνεργασία, στην επικοινωνία σε πολλά πράγματα».
Αν και δύσκολο το στοίχημα για το δημοκρατικό σχολείο εν τούτοις μπορεί να επιτευχθεί σύμφωνα με την κ. Χατζηστεφάνου αρκεί οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί να έχουν την όρεξη το μεράκι και τον ζήλο για να ασχοληθούν πραγματικά με τα παιδιά. «Θέλει δουλειά πολύ. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που αγαπούν πολύ το επάγγελμα, που έχουν έναν προοδευτικό προσανατολισμό. Υπάρχουν όμως και εκπαιδευτικοί που βρέθηκαν στο επάγγελμα και πρέπει κάτι να τους ανακαινίσει, να τους συγκινήσει σε προσωπικό επίπεδο. Και αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα. Αυτή η ομάδα των εκπαιδευτικών. Η ομάδα των ανθρώπων που βρέθηκαν και δεν είναι ευτυχείς. Γιατί είναι ένα επάγγελμα που αν δεν το αγαπάς βαθιά, είναι δύσκολο κάθε μέρα να πηγαίνεις και να έχεις είκοσι παιδιά γύρω σου, με τη ζωηράδα τους, με τις ανάγκες τους, με τα αιτήματά τους και να πρέπει να τους μάθεις και γράμματα. Οπότε αυτό είναι το μεγαλύτερο στοίχημα αυτή τη στιγμή και πως το κομμάτι των συνειδητοποιημένων παιδαγωγών θα μπορέσει να παίξει ένα ρόλο λοκομοτίβας με την ευλογία του υπουργείου και πως το υπουργείο θα φτιάξει θεσμούς που να μην μπορεί κανείς εύκολο να τους εξαφανίσει. Αυτό είναι το στοίχημα σε πολιτικό επίπεδο» είπε.
Από την πλευρά της η Ασπασία Καλησώρα, εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και μέλος των παιδαγωγικών ομάδων «Το Σκασιαρχείο- πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας», καθώς και της παιδαγωγικής ομάδας του Ρεθύμνου, «Για ένα δημοκρατικό σχολείο» υπογράμμισε ότι βασικό μέλημα της εκπαιδευτικής κοινότητας δεν θα έπρεπε να είναι μόνο το μέλλον των μαθητών, αλλά και η κάλυψη των τωρινών, αναγκών και προβληματισμών τους, ώστε ως ολοκληρωμένοι άνθρωποι να διαχειριστούν το μέλλον τους.
Σε σχετικές δηλώσεις της υποστήριξε: «Δημιουργώντας αυτό το σχολείο η Χατζηστεφάνου ήρθε να εκπληρώσει τα δύο βασικά αιτήματα εκείνης της εποχής που ήταν μια νέα κοινωνία βασισμένη στη Δημοκρατία, καθώς και την ανάγκη των ανθρώπων για την ελευθερία της έκφρασης, η οποία γνωρίζουμε όλοι πόσο τα προηγούμενα χρόνια είχε καταπιεστεί. Σίγουρα απαιτείται μια πάρα πολύ καλή θεωρητική γνώση για τις πρακτικές που θα ακολουθήσουν στην τάξη. Απαιτείται σίγουρα ένα άλλο όραμα για την εκπαίδευση και πολύ βασικό είναι να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά ως πολίτες του τώρα και όχι ως πολίτες του αύριο, δηλαδή η ζωή των παιδιών πρέπει να είναι στο τώρα, τώρα πρέπει να τους δώσουμε εκείνα τα στοιχεία που χρειάζονται, ώστε να ανταποκριθούν αργότερα και στις μελλοντικές προσδοκίες του πλαισίου μέσα στο οποίο θα μεγαλώσουνε».
H ίδια πρόσθεσε ότι απαιτείται προσπάθεια από πάρα πολλές πλευρές τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των γονιών τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Χρειάζεται ενημέρωση όσον αφορά τον κλάδο των εκπαιδευτικών, χρειάζεται εμπλοκή των γονέων στη σχολική κοινότητα και ενημέρωση για αυτές τις «νέες» γιατί στην ουσία πρόκειται για παιδαγωγικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται από τις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά με μια σωστή ενημέρωση και εμπλοκή όλων των ανθρώπων της σχολικής κοινότητας, μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα. Υπάρχουν παραδείγματα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό και σύγχρονα παραδείγματα που τα αποτελέσματά τους πλέον έχουν εκτιμηθεί και στην ουσία επιβεβαιώνουνε τη θετική επίδραση που έχει αυτή του είδους η εκπαίδευση στο παιδί».