Από τους Ρεθεμνιώτες που πάντα ξεχώριζα ήταν ο κ. Λεωνίδας Καούνης. Νεαρή δημοσιογράφος είχα τις καλύτερες εντυπώσεις από εκείνο τον ευθυτενή και πάντα κομψό κύριο, αεικίνητο και γεμάτο ευγένεια που κοσμούσε με τον επίσης υπέροχο άνθρωπο Μανουήλ Φωτάκη το τμήμα δημοσίων σχέσεων της Νομαρχίας.
Κάποτε στον καιρό μου υπάλληλοι όπως ο κ. Καούνης σε έκαναν να προσεγγίζεις με δέος μια δημόσια υπηρεσία προσδίδοντας κύρος με την προσωπικότητά τους. Κι είχες πάντα την αίσθηση ότι θα αντιμετωπιστείς με συμπάθεια και προθυμία να εξυπηρετηθείς χωρίς να σε ταλαιπωρούν με ερμηνείες εγκυκλίων αντιφατικές συνήθως.
Ο κ. Λεωνίδας Καούνης εκτός των άλλων μας έχει προσφέρει ανεκτίμητες κοινωνικές υπηρεσίες. Όπως είχε υποσχεθεί στον πατέρα του αξέχαστο ευπατρίδη Εμμανουήλ Καούνη επέστρεψε με την απελευθέρωση στο Μουσείο Ρεθύμνου όλες τις αρχαιότητες που είχε εντοπίσει ο ίδιος με δικά του χρήματα και είχε διαφυλάξει στη διάρκεια της Κατοχής. Για να του ανταποδίδει το σημερινό κράτος τον άκρατο πατριωτισμό του με την περίεργη εξαφάνιση της φωτογραφίας του που άλλοτε κοσμούσε την αίθουσα του αρχαιολογικού μουσείου. Στα αζήτητα η φωτογραφία του ανθρώπου που έδωσε τα πάντα για τη διαφύλαξη του αρχαιολογικού μας πλούτου χωρίς ποτέ να ζητήσει κάτι.
Ειλικρινά θα χαιρόμουν αν το ζήτημα αυτό που χρόνια με απασχολεί είχε πλέον ρυθμιστεί. Μακάρι να φανώ ανενημέρωτη και να χρειαστεί να ζητήσω συγγνώμη. Θα το κάνω ευχαρίστως. Κουράστηκα όμως να περιμένω μια απάντηση για την τύχη αυτής της φωτογραφίας. Κύριος οίδε που έχει πεταχτεί. Θα ευχόμουν έστω και αργά να συνειδητοποιήσει η αρμόδια υπηρεσία το χρέος της και να αποκαταστήσει την αδικία. Ξέρω πως κανένα αυτί δεν θα «ιδρώσει» όπως γίνεται χρόνια τώρα. Τι χάνω όμως να επαναλάβω τα αυτονόητα;
Ο κ. Λεωνίδας Καούνης με τις θαυμάσιες διαλέξεις και τα άρθρα του στον τοπικό τύπο μας έχει διασώσει και πολλές μορφές που πρόσφεραν σημαντικές υπηρεσίες στην πόλη τους καθένας στον τομέα του.
Σκοπός της πρόσφατης επίσκεψής μας ήταν να μας γυρίσει χρόνια πίσω στις Απόκριες που εκείνος έζησε στα παιδικά του χρόνια.
Κι ήταν χάρμα ακούεσθαι η αναδρομή αυτή σε ένα παρελθόν τόσο άγνωστο και μακρινό.
Τον παλιό εκείνο τον καιρό.
Δεύτερη δεκαετία του 1900 και το Ρέθυμνο ζει έντονα την Αποκριά. Σε σημείο μάλιστα που να αναβάλλεται και συνεδρίαση σωματείου αφού δεν θα άφηνε ο άλλος τη διασκέδαση για να τρέχει σε συνεδριάσεις.
Σε όλη τη διάρκεια της Αποκριάς, είχαμε συγκεντρώσεις στα σπίτια που άνοιγαν για να δεχθούν φίλους και γνωστούς πέρα από συγγενικά πρόσωπα. Ο Καλομενόπουλος έχει αφιερώσει αμέτρητους στίχους στις χαρούμενες εκείνες συναθροίσεις που μέσα από το γλέντι μπορούσε ο καθένας να ξεχάσει τη μιζέρια και το αβέβαιο μέλλον του.
Όπως μας λέει ο κ. Καούνης κάθε οικογένεια μεγάλης οικονομικής επιφάνειας είχε στο σπίτι μια ενδυμασία, κάτι σαν ντόμινο που φορούσαν όταν ήθελαν να μεταμφιεστούν. Είχε λωρίδες λωρίδες ύφασμα σε δύο χρώματα και κάθε μια είχε κουδουνάκια. Με αυτό κυκλοφορούσαν και γλεντούσαν την απόκρια. Αυτό φορούσαν κάθε χρόνο.
– Όταν μεγάλωσα λίγο, συνεχίζει την αφήγησή του ο κ. Καούνης η μαμά μου με κάτι τζεβρέδες που είχαμε στο σπίτι με έντυσε μια φορά «βλάχα».
Έζησα όμως λαμπρές Απόκριες συνοδεύοντας τη θεία μου (Βαρβάρα Μαμαλάκη) στους χορούς επειδή έμενε μέχρι αργά για να κλείσουν ταμείο. Το θέαμα των κυριών με βαρύτιμες τουαλέτες και των κυρίων με φράκα ήταν κάτι το επιβλητικό.
Είσοδος στο χορό με προϋποθέσεις.
Μεγάλο το θέμα που άνοιξε ο εκλεκτός συμπολίτης μας. Εκείνη την εποχή οι χοροί ήταν το μεγάλο γεγονός του Ρεθύμνου, αλλά δεν μπορούσε να συμμετέχει ο καθένας. Μπορεί οι χοροί του Συλλόγου Κυριών και του Λυκείου των Ελληνίδων να άφηναν εποχή αλλά δεν ήταν εύκολο να μπει οποιοσδήποτε. Εκτός από τουαλέτα οι κυρίες και φράκο οι κύριοι έπρεπε να προέρχονται από γνωστή οικογένεια. Έτσι λοιπόν στους αποκριάτικους αυτούς χορούς έπαιρναν μέρος οι επιφανέστερες οικογένειες του τόπου.
Καιρό πριν οι κυρίες συγκεντρώνονταν να συζητήσουν για την τουαλέτα τους. Σε πυρετό και οι υφασματέμποροι του Ρεθύμνου Δερμιτζάκης, Μαμαλάκης, Σταυρουλάκης, και μετέπειτα Βουρλάκης και Σπανδάγος. Οι παραγγελίες των υφασμάτων έπρεπε να γίνουν στην ώρα τους. Αμέσως μετά έπιαναν δουλειά οι μοδίστρες της εποχής. Η Πηνελόπη, η Τσαγκαρουλάκη και η Πισκοπάκη. Η πάγια εντολή ήταν να διατηρηθεί το απόρρητο σχεδίου και χρώματος. Αλίμονο αν γινόταν παρασπονδία. Η μοδίστρα δεν θα είχε που να σταθεί. Έτσι λοιπόν με άκρα μυστικότητα δούλευαν νυχθημερόν οι μοδίστρες για να ετοιμάσουν την τουαλέτα στην ώρα της.
– Είναι γεγονός ότι έραβαν κάποιες κυρίες τουαλέτα στο Παρίσι;
– Ξέρω πως τα υφάσματα έρχονταν από την Αθήνα. Τώρα κάποιες κυρίες που είχαν βέβαια την οικονομική δυνατότητα θα μπορούσαν να παραγγείλουν το φόρεμά τους και στο εξωτερικό. Αυτό που δεν μπορώ να ξεχάσω ήταν το θέαμα. Η μια κυρία ωραιότερη από την άλλη. Ποια να ξεχωρίσεις; Καλλονές. Κι όπως έμπαιναν στην αίθουσα με την καλοραμμένη τους τουαλέτα με έναν αέρα αυτοπεποίθησης δεν ήξερες ποια να πρωτοκαμαρώσεις. Τις νέες από την οικογένεια Βαλαρή εξαιρετικής ομορφιάς; Τις δεσποινίδες Μοάτσου, Δερμιτζάκη, Παπαμιχελάκη, Γοβατζιδάκη Σταυρουλάκη για να θυμηθώ μερικές μόνο. Από αισθητικής πλευράς δεν υστερούσε και η διακόσμηση. Θυμάμαι κάποιον Δασκόπουλο πόσο καιρό προσπαθούσε να δημιουργήσει μια απίθανης ωραιότητας εικόνα τεμένους με τα πιο απλά υλικά. Δεν θα ξεχάσω την ομορφιά εκείνου του διάκοσμου. Ήταν το 37 νομίζω ή το 38.
Ο Θεμιστοκλής Βαλαρής ήταν στις δόξες του επίσης ανοίγοντας πάντα το χορό.
– Συνόδευαν οι γονείς;
– Όχι ο καβαλιέρος εκτός από τη σύζυγο ή την αδελφή συνόδευε και κάποιες εξαδέλφες. Είχαν όλοι ένα επίπεδο υψηλό. Πρόσεχαν τις λεπτομέρειες. Δεν έκανε κανένας καμιά υπερβολή.
Όσο ακούμε τις γλαφυρές περιγραφές του εκλεκτού συνομιλητή μας έρχεται στο νου και σχετική περιγραφή από τον αείμνηστο Μανόλη Βογιατζάκη. Ήταν ευκαιρία μας έλεγε να συναντήσει κάποιος την αγαπημένη του. Γιατί εκείνες τις εποχές οι ερωτευμένοι έτρεμαν και τον ίσκιο τους στην ιδέα του σκανδάλου. Να συζητήσει μια κοπέλα στο δρόμο με έναν άνδρα χωρίς να υπάρχει συγγενική σχέση. Μέγα σκάνδαλο. Μπορούσε να στοιχίσει στην κοπέλα την τιμή και την υπόληψή της.
Φρόντιζαν λοιπόν οι νέοι, όλοι στην πένα, κομψοί και προσεκτικοί στην κάθε τους κίνηση φρόντιζαν να βρεθούν στο ύψος που καθόταν η καλή τους. Μόλις άρχιζε ο χορός πλησίαζαν με σεβασμό και ζητούσαν από το συνοδό την άδεια να χορέψουν με την κοπέλα. Αυτή ήταν μια στιγμή ανείπωτης ευδαιμονίας που κρατούσε τη φλόγα ζωντανή μέχρι την επόμενη ευκαιρία κάποιου άλλου χορού.
– Μεγάλο ήταν το πρόβλημα να βρεθεί αίθουσα, μας λέει ο κ. Καούνης. Την περίοδο που θυμάμαι αγωνιζόταν τα σωματεία Σύλλογος Κυριών και Λύκειο να βρουν αίθουσα. Κάποια χρονιά μάλιστα ο σύλλογος Κυριών χρειάστηκε να κάνει το χορό του στο τέμενος εκεί στην πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων. Χρησιμοποίησαν επίσης κι ένα μαγαζί στην Αρκαδίου που είχε έξοδο και στην παραλία. Βρισκόταν λίγο πριν από την ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ πηγαίνοντας από βορρά προς νότον.
Ο κ. Καούνης μας δίνει και μια εικόνα του μπουφέ. Όλα τα εδέσματα ήταν ποιήματα των χειρών άξιων κυριών που διέπρεπαν και στη μαγειρική. Οι κυρίες του Διοικητικού Συμβουλίου επωμίζονταν αυτό το καθήκον φροντίζοντας να ετοιμάζουν φαγητά χωρίς σάλτσες κατάλληλα για μπουφέ αλλά και με τέτοιο τρόπο μαγειρευμένα, ώστε να κρατήσουν κάποιες μέρες. Από τα συνήθη εδέσματα ήταν τα σκορδομπούτι που έκοβαν σε φέτες και άπλωναν σε μεγάλες πιατέλες, εξαίρετος μεζές και τα τρίγωνα με τυρί ή κιμά.
Στα τρίγωνα έβαζαν μέσα μπεσαμέλ και πατάτα για να κρατήσουν.
Έκαναν και πιττούλες. Στεγνά πάντως. Φαντάζεστε με πόσο κόπο γινόταν όλη η προετοιμασία.
Βέβαια κάθε οικογένεια έπαιρνε με το ποτό και ένα πιάτο αλλά κρατούσε και τα δικά της φαγητά. Από γλυκά τώρα οι τζεβρεμέδες κυριαρχούσαν την εποχή των Απόκρεω. Έκαναν και την ξυγκόπιττα. Υπέροχο γλυκό. Μόλις το έπαιρναν από το φούρνο είχαν έτοιμο και το σιρόπι και το έριχναν από πάνω. Ειλικρινά δεν ήξερες τι τρως.
Οι χοροί τώρα κρατούσαν μέχρι το πρωί. Και δεν ήταν περίεργο εκείνοι μόλις τέλειωνε ο χορός να επιστρέφουν στο σπίτι τους τραγουδώντας. Συνέχιζαν ακόμα το γλέντι. Αξέχαστες εποχές.
Στη συνέχεια ο κ. Καούνης μας μιλά για τα άρματα που είχε προσέξει σε αποκριάτικες εκδηλώσεις. Γυναίκες απαγορευόταν αυστηρά να συμμετέχουν σε άρματα. Κάποιος νέος ονόματι Δράγασης παρίστανε τη βασίλισσα του Καρναβαλιού πάνω σε ένα περίτεχνο άρμα εξαιρετικής κατασκευής.
Ευχαριστούμε για μια ακόμα φορά τον κ. Λεωνίδα Καούνη που μοιράστηκε μαζί μας τις αναμνήσεις του. Πολύτιμες οι πληροφορίες του για να γνωρίσουμε κάποιες άλλες Απόκριες τόσο διαφορετικές από αυτές που ζούμε.