Για πρώτη φορά ολόκληρη η ιστορία του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού προβάλλεται σε μια ταινία μιάμισης ώρας με απόλυτα ακριβή και έγκυρα στοιχεία.
Είναι το αποτέλεσμα πολύχρονου μόχθου της καλής συναδέλφου Εύας Λαδιά, που ασχολείται με την τοπική ιστορία εδώ και τρεις δεκαετίες καλύπτοντας πολλές ενότητες. Απορίας άξιον είναι όμως γιατί ένα τόσο σημαντικό έργο μένει αναξιοποίητο.
Απαντήσεις σε κάθε μας απορία πήραμε από την Εύα στη διάρκεια μιας φιλικής κουβέντας. Και πρώτα ζητήσαμε να μάθουμε από πότε ξεκίνησε η ερευνητική της δραστηριότητα και με ποια αφορμή; Μας είπε λοιπόν:
– Θα γυρίσουμε αρκετά πίσω στο χρόνο. Είναι 1972. Ζούνε και δραστηριοποιούνται στην πόλη όλοι εκείνοι που έγραψαν ιστορία. Η γνωριμία μαζί τους με οδηγεί σε πολύτιμες πηγές γνώσης για την ιστορία του Ρεθύμνου. Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης με ξεναγεί στην παλιά πόλη και στο κτήριο του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου όταν ήταν ακόμα ερείπιο. Ο Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκις μου μιλά ώρες για τις έρευνές του ιδιαίτερα γύρω από το ολοκαύτωμα της Λαμπηνής. Μαρία Παπαϊωάννου, Ιωάννα Βαλαρή και Μαρία Τσιριμονάκη με βάζουν στα ενδότερα δράσης των σωματείων. Και το 1977 ξεκινώ να γράφω για τις γυναίκες του Ρεθύμνου από το 1900. Η Ειρήνη Γρηγοριάδου με αφορμή τα ΜΟΥΣΙΚΑ ΝΕΙΑΤΑ, σπάνια ευκαιρία μουσικής παιδείας που οφείλουμε στον Βαγγέλη Στεφανάκη μου μιλά για την πορεία της μουσικής στο Ρέθυμνο και τη δημιουργία του Κέντρου Νεότητας αλλά και του Κέντρου Εργαζομένου Κοριτσιού. Ο Γιάννης Κυριακάκης, ο Ιωσήφ Χομπίτης και ο Κώστας Ξεξάκης με διδάσκουν χρήσιμα κεφάλαια από την Εθνική Αντίσταση. Ο Μανόλης Βογιατζάκης μου μιλά συχνά για τον τρόπο ζωής σε άλλες εποχές και αρκετές νύχτες από τη γωνία που βρίσκεται το ιατρείο Ανδρουλάκη μου δείχνει τον ουρανό και μου εξηγεί τους σχηματισμούς των άστρων. Δεν είχε η Λεωφόρος τότε τη σημερινή της λάμψη.
Ήρθε μετά ο Σπύρος Μαρνιέρος να με εντάξει στη ερευνητική ομάδα για τα καμένα χωριά του Κέντρους ενώ ο αείμνηστος επίσης Γιώργος Εκκεκάκης παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του ο υπομονετικός καθοδηγητής μου πρόθυμος να απαντήσει σε κάθε μου απορία και στο λεπτό να μου βρει τις φωτογραφίες για να συμπληρώσω τα κείμενά μου. Η πολύτιμη θητεία μου πλάι στον σπουδαίο μας Μπάμπη Πραματευτάκη με ώθησε να μαζεύω αρχειακό υλικό από κάθε δραστηριότητα. Έτσι βρέθηκα με ένα πολύτιμο αρχείο στην κατοχή μου στο οποίο ο Γιάννης Κεφαλογιάννης είχε προσθέσει αφηγηματικά την βιογραφία του αν και ήξερε πως μας χωρίζουν ιδεολογικές διαφορές.
– Και πως αξιοποιείται αυτό το υλικό;
– Όταν πια κουράστηκα να κυνηγώ τις τεχνολογικές εξελίξεις για να διαφυλάττω το υλικό μου από τη φθορά του χρόνου ήρθε η χρυσή εποχή να λύνει το πρόβλημά μου το Youtube. Συγκεντρώνω υλικό, δραματοποιώ γεγονότα με την πολύτιμη βοήθεια μελών θεατρικών ομάδων και ετοιμάζω ταινίες. Ήδη έχω ανεβάσει αρκετές. Είναι όλες στο Youtube και είναι ελεύθερη η πρόσβαση σε όποιον το επιθυμεί δίνοντας απλά το όνομά μου. Εύα Λαδιά με ελληνικούς χαρακτήρες.
– Πως όμως καλύπτεται όλο αυτό; Με ποια μέσα;
– Εγώ το ξέρω. Αλλά δεν γίνεται διαφορετικά. Οι πόρτες ανοίγουν σε παρέες και συμφέροντα. Με μένα θ’ ασχοληθούν; Εδώ ενημέρωσα και μέσω Facebook τους πολιτιστικούς συλλόγους ότι μπορούν να πάρουν τις ταινίες για το αρχείο τους και ΟΥΔΕΙΣ ενδιαφέρθηκε. Σκέψου να τους ζητούσα και λεφτά. Δεν με απασχολεί. Καθένας για την προβολή του νοιάζεται και για το ποιος θα τον βραβεύσει. Αυτά είναι χωρίς σημασία για μένα. Μου αρκεί ότι για τα χωριά του Κέντρους υπάρχει η ταινία μου «Το Κέντρος έχει καταχνιά» με αυθεντικές μαρτυρίες από τους ίδιους τους ΑΥΤΟΠΤΕΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ των γεγονότων και όχι από τα δισέγγονά τους. Για τη Μάχη της Κρήτης το ίδιο και για το ΑΡΚΑΔΙ, έχω συμπληρώσει την ταινία που περιέχει σημαντικά ιστορικά στοιχεία αλλά πρόσθεσα και περισσότερα. Τώρα με την ΩΡΑ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ θα αναδείξω και σημαντικά στοιχεία για την έκρηξη της επανάστασης του 21 στο Ρέθυμνο.
– Υπάρχει αρκετή πικρία όπως αφήνεις να εννοηθεί;
– Ναι πικρία γιατί στερούμαι της υποδομής να κάνω κι εγώ μια άρτια παραγωγή με όλο αυτό το σημαντικό υλικό που διαθέτω. Πικρία γιατί στο κενό είχε πέσει το αίτημά μου να εξασφαλίσουν κάποιοι φορείς μια αμοιβή για επεξεργασία μοντάζ και για δακτυλογράφηση επειδή δεν μπορώ με το πρόβλημα του χεριού μου να ασχοληθώ και με αυτό. Στο κάτω της γραφής για θέσεις εργασίας πρόκειται. Εγώ παίρνω μια σύνταξη. Την αμοιβή τι να την κάνω; Ενώ κάποιοι νέοι άνθρωποι θα είχαν δουλειά για χρόνια. Είναι τεράστιο το υλικό…
– Η πρόσφατη ταινία που είδαμε για το Καρναβάλι πότε άρχισε να προετοιμάζεται;
– Από χρόνια μάζευα υλικό για τα περιοδικά που ετοιμάζαμε με την «Γραφοτεχνική». Είχαμε παρουσιάσει δυο περιοδικά σε αντίστοιχα Καρναβάλια. Επειδή όμως το υλικό είχε μεγάλο ενδιαφέρον δημιούργησα έναν τεράστιο φάκελο με δημοσιεύματα. Βλέπετε τότε δεν είχαμε ακόμα την τεράστια προσφορά της ΑΝΕΜΗΣ που με ένα κλικ έχεις ό,τι ζητάς από παλιές εφημερίδες. Ας είναι καλά η κ. Αγγελική Ρήγα με βοήθησε πολύ στη δακτυλογράφηση και της είμαι ευγνώμων. Στο μεταξύ είχα αρχίσει να γεμίζω την ιστοσελίδα μου politistiko-rethymno.org με υλικό. Θα το βρίσκει κάθε ενδιαφερόμενος στην ενότητα ΑΠΟΚΡΙΕΣ. Μέχρι που δυο εκλεκτοί Ρεθεμνιώτες, πολύτιμες παρουσίες στον τόπο, ο Μπάμπης Πραματευτάκης και ο Βαγγέλης Στεφανάκης με ρώτησαν ξέροντας το πάθος μου για συλλογή αν με ενδιαφέρουν κάποιες ταινίες που είχαν με τη μορφή της πομπίνας. Μια κουβέντα ήταν μετά από τόσα χρόνια που θα βρίσκαμε τρόπο μετεγγραφής. Τελικά μας εξυπηρέτησε η AYLON PRODUCTION ένα εργαστήριο στην Αθήνα και οποία έκπληξη. Είχαμε δυο παρελάσεις από Καρνάβαλους της Περιηγητικής 1977 και 1982 αντίστοιχα. Στη συνέχεια ο Ανδρέας Καλλέργης μας έδωσε ακόμα ένα ντοκουμέντο με Σπύρο Λούπη και Κώστα Κανά. Τα υπόλοιπα ήταν εύκολα. Η ταινία μας αρχίζει από το 1899. Παρουσιάζουμε αυτούς που αποτελούσαν το περίφημο κομιτάτο. Ερχόμαστε στα πρώτα Καρναβάλια με την υπέροχη Αιμιλία Μιχελιδάκη που τελειώνει τώρα τη διατριβή της για το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι κι έχει κοπιάσει πολύ για το θέμα.
Κοντά μας βέβαια και ο Νίκος Δερεδάκης ο πολυσήμαντος και πολυγραφότατος που έχει επίσης κάνει μια σοβαρή εργασία πληρέστατη. Υπάρχει στο blog του με άλλες εξαιρετικές εργασίες του.
Η πρώτη ενότητα με το παλιό Καρναβάλι περιλαμβάνει μαρτυρίες Αλκιβιάδη Μαυράκη, Λεωνίδα Καούνη, Ανδρέα Κούνουπα, Βασιλείας Καζαβή και διανθίζεται με παραδοσιακό τραγούδι από την Συλβάνα Μαρνέλου και το χορό του Σιδερή Μαρίνου.
Στη συνέχεια η Ευρυδίκη Τζιράκη μας συνδέει με την περίοδο της Περιηγητικής για την οποία μας μιλούν Ελένη Τζέτζου, Μανόλης Καρνιωτάκης, Κώστας Κανάς, Μπάμπης Πραματευτάκης και Βαγγέλης Στεφανάκης. Είναι κι άλλοι βέβαια. Ο Μιχάλης Καράς ακολουθεί με το Στέλιο Σαλβαράκη και έπονται οι σύγχρονοι. Όπως διαπιστώνετε αυτοί που αναφέρονται είναι οι πρωτεργάτες. Δεν είναι απλοί καρναβαλιστές. Λέμε πως καταγράφουμε την ιστορία και το εννοούμε.
-Ποια είναι η προοπτική της ταινίας;
– Ήδη ο καλός συνεργάτης Ιμπραήμ Ζαμπία ετοιμάζει τις ενότητες για να βλέπει κάθε ενδιαφερόμενος την ταινία στο Youtube.
– Με την ταινία αυτή «Κομφετί μνήμης …» έχει εξαντληθεί το υλικό;
– Κάθε άλλο. Αν το παρουσίαζα σε μια ταινία θα έπρεπε να καθηλώσω το κοινό για οκτώ ώρες τουλάχιστον. Ακολουθούν λοιπόν άλλες ταινίες με τους πρωτεργάτες του Καρναβαλιού, γεγονότα με μεγάλο ενδιαφέρον, Καρναβάλια και θύελλες, Χοροί, Ήθη κι έθιμα, Καρναβάλι και ομάδες κ.α. Υγεία να έχουμε όλα θα προβληθούν.
– Επόμενη ταινία;
– Είναι η ΩΡΑ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ, ενώ πρέπει να αναρτηθεί και η άλλη με τίτλο «Θυμάμαι τον Παντελή Πρεβελάκη». Θα δούμε ….Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συντελεστές της προχθεσινής εκδήλωσης για τις συγκινήσεις που μου πρόσφεραν. Με έκαναν να νοιώσω ευτυχισμένη. Συνεχίζω να οφείλω επομένως στον τόπο αυτό που με αγκάλιασε με τόση στοργή. Θέλω να του προσφέρω όσα μπορώ περισσότερα Μακάρι να τα καταφέρω….
Φωτογραφίες: Αρχείο Περιηγητικής Λέσχης