Της ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ ΓΙΑΝΝΟΥΣΗ*
Η άδικη καταδίκη της συναδέλφου και συνεργάτη έγινε η αιτία μαζικών κινητοποιήσεων του ιατρικού χώρου της πόλης μας και συγκινητικών δηλώσεων συμπαράστασης. Έγινε ταυτόχρονα και η αφορμή για ουσιαστική συζήτηση, με σκοπό να προσεγγιστεί η νομική διάσταση της ιατρικής πράξης και να ζητηθεί επιτακτικά η δρομολόγηση θεσμικών αλλαγών.
Η τοποθέτηση της Παιδιατρικής Κλινικής δεν μπορεί παρά να αρχίζει με το αυτονόητο: με όλη τη δύναμη της φωνής μας και καθαρή τη συνείδηση, η παιδίατρός μας είναι ΑΘΩΑ, όπως και οι άλλοι τρεις γιατροί που κατηγορήθηκαν, αλλά αθωώθηκαν.
Το χρονικό της υπόθεσης ξεκινά με τον θάνατο του 4χρονου αγοριού στην παιδιατρική κλινική πριν 4 χρόνια. Ενός αγοριού που εξετάσθηκε συνολικά από 6 παιδιάτρους (νοσοκομειακούς και ιδιώτη), όλοι διέγνωσαν ιογενή λοίμωξη (με κλινικά και εργαστηριακά δεδομένα), έδωσαν τις κατάλληλες οδηγίες και όταν τα συμπτώματα της ίωσης συνέχισαν να το ταλαιπωρούν για κάποιες ημέρες κρίθηκε σκόπιμη η εισαγωγή του στην παιδιατρική κλινική για παρακολούθηση, διασφάλιση επαρκούς ενυδάτωσης και ταυτόχρονα προγραμματισμό περαιτέρω διαγνωστικού ελέγχου, δηλαδή εξετάσεις για ταυτοποίηση του ύποπτου ιού. Λίγες ώρες μετά την εισαγωγή του παρουσίασε αιφνίδια επιδείνωση με ραγδαία εξέλιξη σε shock και παρά τις αγωνιώδεις και συντονισμένες προσπάθειες της παιδιάτρου που καταδικάστηκε, αλλά και όλων των γιατρών του νοσοκομείου που εφημέρευαν, το αγόρι κατέληξε. ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΕΧΑΣΑΝ ΤΗ ΜΑΧΗ.
Ο χειρότερος εφιάλτης!!! Ένα παιδί χάθηκε. Η ύψιστη ανατροπή της λογικής για την οικογένεια: τα παιδιά πρέπει να επιβιώνουν των γονέων.
Ο εφιάλτης κάθε μάχιμου γιατρού: η αιφνίδια επιδείνωση, η σοβαρή επιπλοκή, ο θάνατος εκεί που κανένα δεδομένο ως τότε δεν τον προέβλεπε. Αλλά και η οδυνηρή υπενθύμιση ότι οι δυνατότητες ανατροπής της ασθένειας είναι πεπερασμένες.
Από εκείνη τη βραδιά ένα ΓΙΑΤΙ βασανίζει τις ζωές όλων.
Της οικογένειας που δικαιωματικά ζητά απάντηση για την αιτία θανάτου
Των γιατρών, που αγωνιούν να διευκρινίσουν την αιτία της νόσου, αλλά και το μονοπάτι που ακολούθησε για να οδηγήσει στον θάνατο, ώστε να βρουν τρόπους να το ανακόψουν.
Στην περίπτωσή μας κανένα κλινικό ή εργαστηριακό δεδομένο δεν προμήνυε τη ραγδαία εξέλιξη. Και δυστυχώς η ραγδαία εξέλιξη δεν έδωσε τον χρόνο για εργαστηριακή επιβεβαίωση της διάγνωσης, ώστε να δώσουμε απαντήσεις πρωτίστως στους δυστυχείς γονείς.
Έτσι, το έργο της αναζήτησης αιτίας θανάτου ανατέθηκε στην ιατροδικαστική υπηρεσία και περιμέναμε με αγωνία: ποιες -δυνητικά θανατηφόρες- βλάβες διαπιστώθηκαν, που ίσως δεν κατάφερε να εντοπίσει η κλινική μας εξέταση; Μας ξέφυγε κάτι; Περιμέναμε μια ιατροδικαστική διερεύνηση ανάλογη της σοβαρότητας του περιστατικού, που θα εξαντλούσε όλες τις τεχνικές δυνατότητες και θα έδινε σαφείς απαντήσεις , ΣΥΝΤΟΜΑ!
Εκεί ήρθε η πρώτη απογοήτευση!
Πέρασαν οκτώ ολόκληροι μήνες για να δοθεί η απάντηση του ΑΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η έκθεση ήταν γεμάτη ασάφειες και αντικρουόμενες καταγραφές που άφηναν περιθώρια για αυθαίρετα συμπεράσματα. Αδιανόητη εξέλιξη!
Όλους αυτούς τους μήνες που χρειάστηκε ο ιατροδικαστής για να δώσει το πόρισμά του, εμείς ως κλινικοί γιατροί βάζαμε κάτω ξανά και ξανά τα διαγνωστικά και θεραπευτικά μας πρωτόκολλα σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να εντοπίσουμε κάποιο λάθος στην αντιμετώπιση. ΔΕΝ ΒΡΗΚΑΜΕ. Μιλήσαμε με τους δασκάλους μας, με διαπρεπείς συναδέλφους. ΔΕΝ ΜΑΣ ΥΠΕΔΕΙΞΑΝ ΛΑΘΟΣ. Ξεσκονίσαμε τη διεθνή βιβλιογραφία. ΤΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΑ. Σε όλο τον κόσμο, όμως, είναι καταγεγραμμένα περιστατικά με ασυνήθιστα δυσμενή εξέλιξη κοινών ιώσεων και αυτό πιστεύουμε ότι συνέβη και στην περίπτωση του μικρού αγοριού.
Δυστυχώς απόδειξη για την αιτία θανάτου που πιστεύουμε, δεν ήταν πια δυνατόν να έχουμε. Τη δυνατότητα αυτή μας τη στέρησε η ελλιπής ιατροδικαστική εξέταση. Είχαμε όμως αποδείξεις για το ποια δεν ήταν η αιτία θανάτου. Παιδίατροι-πραγματογνώμονες εντός και εκτός Κρήτης, που ορίστηκαν από τον εισαγγελέα, δεν διαπίστωσαν καμία αμέλεια ή παραβίαση ιατρικών πρωτοκόλλων.
Παρ’ όλα αυτά ήρθε η παραπομπή σε δίκη 4 παιδιάτρων με την κατηγορία της λάθος διάγνωσης και πλημμελούς αντιμετώπισης. Όλοι αυτοί οι γιατροί δεν κατάλαβαν ότι το παιδί έπασχε από στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα, νόσημα καθημερινό στα παιδιά, δεν του έδωσαν αντιβίωση, η αμυγδαλίτιδα έγινε σηψαιμία και ο ασθενής πέθανε αβοήθητος! Επιπλέον δεν αντιμετώπισαν τον ασθενή με τη δέουσα προσοχή, δεν τον εξέτασαν σωστά, αδιαφόρησαν μπροστά στην σοβαρότητα των συμπτωμάτων, δεν έκαναν καμία θεραπευτική παρέμβαση και άφησαν τη νόσο να οδηγήσει στον θάνατο «σφυρίζοντας αδιάφορα».
Η απόφαση παραπομπής σε δίκη ήταν κεραυνός. Δεν είμαστε νομικοί και δεν καταλαβαίναμε πώς είναι δυνατόν να παραπέμπονται σε δίκη γιατροί για έναν θάνατο του οποίου δεν διευκρινίστηκε η αιτία και οι πραγματογνωμοσύνες δεν τους καταλογίζουν ευθύνες. Ο παθολογικός θάνατος απαιτεί πάντα κάποιον ποινικά ένοχο;
Πιστέψαμε τελικά ότι η δίκη, όσο δυσβάστακτη και αν είναι ηθικά για τους κατηγορούμενους, ίσως είναι ο μόνος τρόπος για να δοθούν απαντήσεις στους γονείς και να απαλυνθεί σε έναν βαθμό η οδύνη για την απώλεια του παιδιού τους. Οι συνάδελφοι σήκωσαν με αξιοπρέπεια το βάρος της κατηγορίας, χωρίς να αμφισβητήσουν ποτέ ότι στόχος της δικαιοσύνης είναι η αναζήτηση της αλήθειας.
Και ζήσαμε έτσι τη δεύτερη και μεγαλύτερη απογοήτευση!
Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.
Ποια ήταν η αντιμετώπιση που είχαν και που την εισπράξαμε όλοι οι γιατροί στο ακροατήριο ως προσωπική προσβολή στο καθένα από εμάς;
1. Οι γιατροί, κατηγορούμενοι και μάρτυρες υπεράσπισης, βίωσαν απαξίωση, επιθετικότητα και ειρωνεία, ως στυγνοί εγκληματίες
2. Καλλιεργήθηκε η εντύπωση ότι όλοι οι γιατροί δρουν ως συντεχνία και δεν διστάζουν ψευδορκώντας να καλύψουν ακόμη και οφθαλμοφανή λάθη των συναδέλφων τους.
3. Aκούστηκαν παραποιημένοι ιατρικοί όροι, διαβάστηκαν επιλεκτικά αποσπάσματα συγγραμμάτων έτσι ώστε να αλλοιώνεται το πραγματικό νόημα του κειμένου. Ειπώθηκαν ασύστολα ψεύδη και εξωφρενικές ανακρίβειες για ασθένειες , πρωτόκολλα, φάρμακα. Τόσο εξωφρενικές που μας έκαναν σαν ιατρικό σώμα να εξοργιστούμε. Ακούσαμε και την απίστευτη δήλωση: τώρα θα δούμε ποιος έχει πτυχίο ιατρικής και ποιος δεν έχει! Προφανώς έχει η πολιτική αγωγή και εμείς όχι!
4. Παρέλασαν μάρτυρες κατηγορίας που στερούνταν σοβαρότητας με αποκορύφωμα τον (σε εισαγωγικά) «συνάδελφο» επαγγελματία τηλε-ιατροδικαστή που μας έκανε μάθημα παιδιατρικής (γιατί απευθύνθηκε και στο ακροατήριο) ως μη όφειλε και μάλιστα με τέτοια σφάλματα, που μας οδήγησαν σε καταγγελία του στον ιατρικό σύλλογο που ανήκει, με απαίτηση την πειθαρχική του δίωξη.
5. Από τη μεριά της έδρας ήταν εμφανής η δυσκολία κατανόησης ιατρικών όρων, πρωτοκόλλων και διαφοροδιαγνωστικής σκέψης.
Απέναντι σε αυτήν τη λαίλαπα
1. Οι κατηγορούμενοι κατέθεσαν ογκώδη σύγχρονη βιβλιογραφία για την υπεράσπιση της ορθής ιατρικής πράξης
2. Κατέθεσαν ως μάρτυρες υπεράσπισης γιατροί αδιαμφισβήτητου κύρους, από την Κρήτη και την Αθήνα, γιατροί που αβίαστα ήρθαν να υπερασπιστούν την ιατρική επιστήμη και τους συνεπείς λειτουργούς της. Κατηγορηματικά κατέθεσαν ότι και αυτοί θα έπρατταν ακριβώς όπως οι κατηγορούμενοι. Κατέθεσαν και το προφανές: οι ασθένειες σκοτώνουν, και σκοτώνουν πολλές φορές αιφνίδια και ανεξήγητα και οι γιατροί δεν είναι θεοί!
3. Κατατέθηκε η προανακριτική εξέταση που διέταξε ο σημερινός διοικητής του Νοσοκομείου και δεν αποδίδει ευθύνες στις γιατρούς.
4. Καταρρίφθηκαν μία προς μία όλες οι θέσεις του κατηγορητηρίου με αδιαμφισβήτητα στοιχεία.
5. Οι κατηγορούμενοι από την αρχή μέχρι το τέλος υπέμειναν τη δίκη με αξιοπρέπεια και απολογήθηκαν με ειλικρίνεια, χωρίς να αλλάξουν το παραμικρό από τις αρχικές τους καταθέσεις και στο τέλος, ενώ ο κάθε λογικός ακροατής πίστευε ότι η εξέλιξη θα ήταν αθωωτική, αφού το κατηγορητήριο είχε καταπέσει παταγωδώς, η εισαγγελέας μας άφησε άφωνους:
Το παιδί πέθανε από ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ και είναι ένοχες οι 2 από τις 4 παιδιάτρους γιατί δεν αντιμετώπισαν εγκαίρως και σωστά την ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ!!! Άφησε στην άκρη (πείστηκε ίσως από τα επιχειρήματά μας;) και την αμυγδαλίτιδα, και τη σηψαιμία, και το πύον, και τα «μακροφάγα», και τα «πολυμορφοπύρηνα», και την «κεφτριαξόνη» (όρους που έδωσε αγώνα να κατανοήσει, αλλά ακόμα και να προφέρει σωστά) και ανακάλυψε ως «από μηχανής ιατρός» την ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ. Αυτή που δεν ανακάλυψε ούτε η μια εκ των πραγματογνωμόνων που είναι παιδονεφρολόγος- η εξ ορισμού ειδικός στην αφυδάτωση και την νεφρική λειτουργία.
Η απόφαση των δικαστών ήρθε αμέσως μετά να επιβεβαιώσει τον τρόμο μας: ένοχη η τελευταία κατηγορουμένη: άφησε το παιδί να πεθάνει από αφυδάτωση!
Άδικος κόπος!!! Κανείς τους δεν κατάλαβε τίποτα ή δεν θέλησε να καταλάβει τίποτα.
Το πρώτο είναι σε έναν βαθμό αναμενόμενο: δεν είναι γιατροί. Όσο και να γκουγκλάρεις, όσο και να συζητήσεις ιατρικά θέματα, όσο και να διαβάσεις ιατρικά συγγράμματα τον τελευταίο μήνα, δεν είσαι σε θέση να κρίνεις την ορθότητα μιας ιατρικής απόφασης ούτε βέβαια να κάνεις διαγνώσεις και να προτείνεις θεραπείες. Αυτά είναι αντικείμενο άλλης επιστήμης και αποτέλεσμα χρόνων βασάνου και εμπειρίας. Την γνώμη σου πρέπει να την βασίσεις στις ειδικές πραγματογνωμοσύνες και όχι να τις πετάξεις στον κάλαθο των αχρήστων.
Το δεύτερο, το να μην θέλεις να καταλάβεις, οδηγεί σε σκοτεινά συμπεράσματα. Ποιους πρέπει να ικανοποιήσεις, καταδικάζοντας, ακόμη και χωρίς αποδείξεις; Αδυνατείς να σηκώσεις το βάρος μιας δύσκολης, αλλά σωστής απόφασης;
Παρακαλώ τους νομικούς να μας δώσουν εξηγήσεις! Η πίστη μας στη δικαιοσύνη κλονίζεται.
Η καταδίκη αυτή ήρθε να συμπληρώσει το puzzle 2 προηγούμενων δικών, όπου 6 γιατροί του νοσοκομείου μας καταδικάστηκαν πρωτόδικα. Η τοξική δράση του αλκοόλ, η επιπλοκή της ασθένειας οδήγησαν σε ποινικές διώξεις και καταδίκες.
Φαίνεται, τελικά, ότι η κοινωνία και το δικαστικό σώμα δυσκολεύονται να δεχθούν τον θάνατο ως αποτέλεσμα της νόσου και ζητούν την κάθαρση με καταδίκη αυτού που πασχίζει να τον αποτρέψει.
Η ανάγκη ανακούφισης της οικογένειας, ικανοποίησης μιας αδηφάγου κοινής γνώμης που καλλιεργείται με τέχνη από κουτσομπολίστικες εκπομπές και λίγους ανήθικους δημοσιογράφους, η αγωνία για μετακύλιση της ευθύνης σε επόμενη βαθμίδα, οδηγεί σε εξιλαστήρια θύματα και κατάργηση κάθε έννοιας δικαιοσύνης.
Αναγνωρίζουμε ότι το συναισθηματικό βάρος τέτοιων υποθέσεων είναι δυσβάστακτο στις πλάτες του δικαστικού λειτουργού.
Για τον λόγο αυτό, σύσσωμο το ιατρικό σώμα πιστεύει ότι είναι πια αναγκαία η θέσπιση δικλείδων ασφαλείας. Απαιτεί μια δίκαιη αντιμετώπιση. Προσοχή: δίκαιη, όχι προνομιακή.
Οι ίδιοι οι νομικοί παραδέχονται πόσο δύσκολες είναι οι υποθέσεις ιατρικής ευθύνης, όταν από μια ογκώδη δικογραφία γεμάτη ιατρικούς όρους και γνωματεύσεις, πρέπει να προσδιορίσεις εάν αμέλεια του ιατρού οδήγησε στον θάνατο ή απέτυχε να τον προλάβει. Πόσο μάλλον σε περιπτώσεις που δεν δίνεται με σαφήνεια η αιτία θανάτου!
Η καθημερινή ιατρική πράξη είναι ένα σύνολο αποφάσεων. Ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να εκμαιεύσει ένα αναλυτικό ατομικό και κληρονομικό ιστορικό, να καταγράψει και να αξιολογήσει τα συμπτώματα της νόσου, να εκτελέσει ενδελεχή κλινική εξέταση, να διαμορφώσει μια αρχική διάγνωση και στη συνέχεια να αποφασίσει εάν χρειάζεται εργαστηριακό ή παρακλινικό έλεγχο για εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου ή για την ανάγκη διαφοροδιάγνωσης. Η διάγνωση, ιδίως στα παθολογικά περιστατικά, είναι αποτέλεσμα πολύπλοκης συνθετικής σκέψης, που βασίζεται στα δεδομένα του ασθενούς από την μία και πώς αυτά ερμηνεύονται από την ιατρική επιστήμη από την άλλη. Η θεραπευτική προσέγγιση στην συνέχεια πρέπει να ακολουθεί τεκμηριωμένα πρωτόκολλα και η παρακολούθηση της πορείας του ασθενούς πρέπει να συνεχίσει έως την ανάρρωση, ώστε να αναγνωριστούν έγκαιρα επιπλοκές της νόσου ή της αγωγής ή νέες εκδηλώσεις που ανατρέπουν την αρχική διάγνωση. Απαραίτητη σε κάθε βήμα είναι η με τρόπο κατανοητό ενημέρωση του ασθενή για την κατάστασή του.
Ο συνετός γιατρός που έχει κάνει όλα τα παραπάνω βήματα σωστά, αλλά τελικά αποδείχθηκε ότι η αρχική του διάγνωση ήταν εσφαλμένη ή η νόσος πήρε μια λιγότερη αναμενόμενη πορεία, με αποτέλεσμα βαριά βλάβη του ασθενούς ή θάνατο, είναι ένοχος ποινικά; Υποστηρίζει κανείς ότι ο γιατρός έχει υποχρέωση στο αλάθητο; Η σύμβαση που δημιουργείται μεταξύ ιατρού και ασθενούς απαιτεί την ίαση ή την προσπάθεια ίασης;
Πιστεύουμε ότι σήμερα έχουν δημιουργεί τέτοιες συνθήκες που απαιτούν άμεση θεσμοθέτηση προδικαστικού συμβουλίου κρίσης από εμπειρογνώμονες ιατρούς και δικαστές, που θα ερευνούν σε βάθος τις καταγγελίες και θα γνωμοδοτούν για την παραπομπή ή μη σε ποινικό δικαστήριο. Μόνο έτσι θα διασφαλιστεί το αίσθημα δικαίου και θα μπει ένας φραγμός στην εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου πόνου με στόχο αστρονομικές αστικές αποζημιώσεις.
Εάν υπήρχε αυτός ο θεσμός είμαστε πεπεισμένοι ότι η υπόθεσή μας θα είχε κλείσει άμεσα.
Η παιδιατρική κλινική του νοσοκομείου μας λειτουργεί ως ομάδα, ακόμη και σε εποχές που η στελέχωσή της ήταν οριακά χαμηλή. Αντιμετωπίζουμε με αποτελεσματικότητα και ήπια και σοβαρά επείγοντα περιστατικά και έχουμε άριστη συνεργασία με τα τριτοβάθμια νοσοκομεία της Κρήτης και της Αθήνας. Εκπαιδεύουμε με συνέπεια και εγκυρότητα ειδικευόμενους παιδιάτρους που διαπρέπουν στην πορεία. Η επιστημονική επάρκεια, η αξιοπιστία και η ευαισθησία των γιατρών της δεν είχε ποτέ έως τώρα αμφισβητηθεί.
Η καταδίκη μας πεισμώνει ακόμη περισσότερο. Είμαστε περήφανοι που εξασκούμε την Ιατρική στο Νοσοκομείο Ρεθύμνου και στην Παιδιατρική κλινική του και δίνουμε την υπόσχεση ότι δεν θα κάνουμε την παραμικρή υποχώρηση στην Ηθική και την Επιστήμη μας, για να προστατέψουμε τους εαυτούς μας από νομικές περιπέτειες.
Η άσκηση αμυντικής ιατρικής θα ήταν για τους ασθενείς μας η χειρότερη απόφαση.
Καλούμε την κοινωνία να σταθεί στο πλευρό των γιατρών που τιμούν το λειτούργημά τους.
Καλούμε τους νομικούς σε δημιουργικό διάλογο.
Απαιτούμε την ενεργοποίηση των πειθαρχικών μας οργάνων, ώστε να μην επιτρέπουν τη σπίλωση του ιατρικού κλάδου στο σύνολό του από συναδέλφους που δρουν πέρα από οποιαδήποτε δεοντολογία.
Απαιτούμε από την πολιτεία την θεσμική θωράκιση του νοσοκομειακού ιατρού.
Απαιτούμε δίκαιη κρίση!
(Το παραπάνω κείμενο είναι η ομιλία της κ. Γιαννούση στην εκδήλωση «Η ιατρική στο εδώλιο» που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή)
* Η Ελισάβετ Γιαννούση είναι Παιδίατρος, επιμ.Α΄ΕΣΥ-Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου