από την πόρτα σου περνώ, βήχω και ξεροβήχω,
κι αν δέ γυρίσεις να με δεις, σηκώνομαι και φεύγω!
(ασμάτιο των μοναχικών και μεμονωμένων αριστερών του νότου)
1. Η οργανωτική πολιτική της κυβέρνησης (ή αλλιώς, η δόξα του παραγοντισμού)
Είναι γνωστοί οι λόγοι της επίπτωσης του ΣΥΡΙΖΑ ως χιονοστιβάδας στην καθημερινότητα αυτού του τόπου. Διαβλέποντας όμως τους κινδύνους μία κυβέρνηση με βασικό κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ να καταντήσει απλός διαχειριστής της οικονομικής κρίσης και (κυρίως) του συστήματος, είχα επιχειρήσει να συμβάλω με τρεις μικρές εργασίες στον υποτιθέμενο εσωκομματικό διάλογο για το οργανωτικό μας ζήτημα. Αυτός ο διάλογος δεν έγινε ποτέ και φυσικά, αγνοείται η τύχη εκείνων των εργασιών.
Για την ιστορία, με την πρώτη εργασία (Οκτώβρης του 2012) προτείνεται η προσέγγιση προς ένα μοντέλο λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ που θα τον αποκαθιστά ως θεσμό μεικτού τύπου, ενώ η δεύτερη (Αύγουστος του 2015), επιχειρεί να φωτίσει το τεράστιο κατά την κρίση μου έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας που χαρακτηρίζει τις δομές και την λειτουργία του κόμματός μας.
Για το ζήτημα που διαπραγματεύομαι σ’ αυτό το άρθρο, θα αντιγράψω ορισμένα αποσπάσματα από την τρίτη εργασία που αφορά στην σχέση κόμματος, κυβέρνησης και κράτους (Οκτώβρης του 2016):
…αυτή η κυβέρνηση (η μόνη ίσως στον κόσμο αυτή τη στιγμή) θα μπορούσε να δοκιμάσει επιλεκτικά και πιλοτικά την αλλαγή της σχέσης κάποιων κρατικών οργανισμών με άλλους σχηματισμούς (κοινωνικούς, κρατικούς, πολιτικούς) στην κατεύθυνση μετατροπής τους σε θεσμούς μεικτού τύπου. Θα μπορούσε δηλαδή να προσεγγίσει σταδιακά το «παράδειγμα» για μιαν άλλη σχέση κόμματος, κράτους, κυβέρνησης και κοινωνικών σχηματισμών.
Και οι δύο όμως κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ, αντί να δοκιμάσουν την βήμα-βήμα μετατροπή ενός ιδιαίτερα αυταρχικού και γραφειοκρατικού κράτους σε μεικτού τύπου οργανισμό, φαίνεται ότι έχουν απολύτως ενσωματωθεί σε ένα σύστημα το οποίο υποτίθεται ότι φιλοδοξούν να αλλάξουν.
Αυτή η απόλυτη αλλαγή συμπεριφορών του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ ως προς τη σχέση του με το κράτος και την κοινωνία, έχει ως αποτέλεσμα θεσμοί έμμεσης δημοκρατίας όπως είναι η κυβέρνηση και οι μηχανισμοί του κράτους, να απαξιώνουν συστηματικά το κόμμα ως θεσμό μεικτού τύπου, και να μετατρέπουν τα κομματικά μέλη σε χειροκροτητές και ψηφοφόρους, πρακτική που φαίνεται να οδηγεί τα πιο δραστήρια μέλη του ΣΥΡΙΖΑ στην απομάκρυνση και αποξένωση από οποιαδήποτε δράση κινηματικού τύπου, τόσο μέσα όσο και έξω από τον κομματικό οργανισμό…
…η δημοκρατία δι’ αντιπροσώπων και μόνο (διαμεσολαβητών, εντολοδόχων, κλπ.), συνιστά την ουσία, όχι μόνο του καπιταλισμού, αλλά και του δεσποτισμού, και των μονοθεϊστικών θρησκειών, και του φασισμού, και του σταλινισμού…
…θεωρώ επαναστατική, κάθε πράξη που συμβάλλει στην μετατροπή με την μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση, ενός θεσμού έμμεσης δημοκρατίας, σε θεσμό μεικτού τύπου…
2. Η τυπικά ανισόμετρη ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Κρήτη
Ένα από τα αποτελέσματα των θηριωδών ρυθμών και μεγεθών «ανάπτυξης» της Κρήτης από τη δεκαετία του ’60 και μετά, ήταν η μετατροπή της πόλης του Ηρακλείου σε μικρή Αθήνα (και της Κρήτης σε μικρή Ελλάδα).
Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι, ο υδροκεφαλισμός του «κέντρου», οι διαφορές των τύπων και των ρυθμών «ανάπτυξης» όπως αυτές μεταξύ βόρειων και νότιων παραλίων ή μεταξύ παραλίων και ενδοχώρας, αλλά και η ανισοκατανομή έργων και επενδύσεων ανά Νομό, δηλαδή οι αντιθέσεις μεταξύ των λεγόμενων «επενδύσεων» από την μία μεριά και της προστασίας ποιότητας ζωής και περιβάλλοντος από την άλλη, αποκρύπτονται ή διαστρέφονται για λόγους ανεξάρτητους από τις πραγματικές ανάγκες της Κρήτης ως συνόλου. Αντίθετα, οι συμφωνίες μεταξύ «φορέων» και «επενδυτών», συνομολογούνται σε κακοφωτισμένα δωμάτια απρόσιτα για τους «λοιπούς» ενδιαφερόμενους που είναι -όλως τυχαίως!- συντριπτικά περισσότεροι και που μάταια προσδοκούν κάποια έγκαιρη ενημέρωση για την «υπόθεσή» τους. Με σοφά χορηγούμενες δόσεις ελπίδας, αφήνονται να ξεροσταλιάζουν έξω από κάθε λογής κομματικά και κυβερνητικά γραφεία, έξω δηλαδή από αυτούς τους ελέω θεού λαμπρούς θεσμούς έμμεσης δημοκρατίας.
Για το πώς οραματίζονται την ανάπτυξη της Κρήτης εντολοδόχοι και διαμεσολαβητές κάθε απόχρωσης και κάθε επιπέδου, θα μπορούσε κανείς να διερευνήσει ενδεικτικά:
α) ποιες σκοπιμότητες εξυπηρετεί η κατασκευή μεγάλων φραγμάτων (Αποσελέμη, Φανερωμένης, Πλατύ Ποταμού κλπ.) και ποιοι αποφασίζουν για έργα τέτοιου μεγέθους.
β) ποιοι και με ποιο σκεπτικό αποφασίζουν για τον αριθμό και την κατανομή ανά νομό των γιγαντιαίων ανεμογεννητριών που έχουν ήδη κατασκευαστεί αλλά και εκείνων που προβλέπεται (από ποιους άραγε;) να κατασκευαστούν.
γ) με ποια διαδικασία και με ποια οικονομικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, με ποια μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού εντέλει, έγινε η επιλογή της θέσης αλλά και των υπηρεσιών που θα προσφέρει ένα εμπορικό λιμάνι στα νότια παράλια της Κρήτης (το οποίο φαίνεται ότι κάποιοι έχουν ήδη αποφασίσει να κατασκευαστεί στον απόλυτα ακατάλληλο αμμώδη αιγιαλό του κόλπου της Μεσαράς).
δ) από ποιους και με ποιον τρόπο «λύθηκαν» προβλήματα ζωνών που, για διαφορετικούς οπωσδήποτε λόγους, δέχονταν οικιστική πίεση (Ατσιπόπουλο και Περβόλια στο Ρέθυμνο αλλά και Ηράκλειο, Μάλια και Χερσόνησος στον νομό Ηρακλείου) και ποιοι και με ποιο σκεπτικό αποφασίζουν σήμερα για την «λύση» του προβλήματος της βόρειας παραλιακής ζώνης στον νομό Ρεθύμνου.
Αν πάρουμε υπόψη μαζί με τα παραπάνω ερωτήματα
Ι) τις πρόσφατες αποφάσεις του (ιδιαίτερα γνωστού στους μηχανικούς) Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών κ. Σπίρτζη
α) να δημιουργήσει την Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) Κρήτης-Δωδεκανήσου (άρθρο 59 του ΠΔ 123/2017) ως κρατικό αντίβαρο στον Οργανισμό Ανάπτυξης Κρήτης (Ο.Α.Κ.)
β) να αφαιρέσει από τον Ο.Α.Κ. αμέσως μετά (Ν 4519/2018 άρθρο 22), τον σχεδιασμό, την μελέτη, την κατασκευή κλπ. του βασικού οδικού δικτύου του νησιού, με το εκπληκτικό σκεπτικό της ανεπάρκειας αυτού του οργανισμού (λες και δεν μπορούσε το Υπουργείο «του» να συνδράμει με έμψυχο δυναμικό αλλά και με την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή, ώστε να καταστεί ο Ο.Α.Κ. ικανός να αναλάβει την εκτέλεση έργων τέτοιου μεγέθους)
ΙΙ) την απόφαση (ΥπΑ 27656/09-06-2017) του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταθάκη για την «αποκατάσταση» των καταργηθέντων ορίων 65 οικισμών του νομού Ρεθύμνου (σε αγαστή σύμπνοια με τους τοπικούς άρχοντες και σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις απαιτήσεις των «επενδυτών»)
θα διαπιστώσουμε ότι ο κρατισμός σοσιαλιστικής λεγόμενης κοπής όχι μόνο δεν έχει αποβιώσει, αλλά επιστρατεύεται στα δύσκολα για να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά του γνωστού μας πλέον νεοφιλελευθερισμού.
3. Το αντιπαράδειγμα του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης (Ο.Α.Κ.)
Στην ίδια εργασία, είχα επιλέξει τον Ο.Α.Κ. ως παράδειγμα για την διερεύνηση της δυνατότητας να μετατραπεί σε θεσμό μεικτού τύπου επειδή ο ρόλος που είχε αναλάβει θεσμικά αυτός ο οργανισμός (Ν4138 της 19-03-2013), ήταν πολύ σημαντικός για το αναπτυξιακό μέλλον που επιφυλάσσει το «σύστημα» στην Κρήτη.
Ενδεικτικά, κάποιες από τις αρμοδιότητες του Ο.Α.Κ. σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, είναι:
– εκπόνηση των πάσης φύσεως προγραμμάτων ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης
– σχεδιασμός, μελέτη, κατασκευή, εκμετάλλευση, διοίκηση και επίβλεψη του Β.Ο.Α.Κ. αλλά και του υπολοίπου Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών Κρήτης
– σχεδιασμός κλπ. του Νότιου Οδικού Άξονα Κρήτης (Ν.Ο.Α.Κ.)
– ανάληψη, συντήρηση, λειτουργία, διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση έργων εγγείων βελτιώσεων και αξιοποίηση και εκμετάλλευση υδάτινων πόρων και υγρών αποβλήτων
– σχεδιασμός, μελέτη, κατασκευή, λειτουργία, εκμετάλλευση και διαχείριση κάθε έργου υποδομής μεταφορών ή επικοινωνιακών δικτύων στην Κρήτη
– σχεδιασμός, μελέτη, κατασκευή, λειτουργία, εκμετάλλευση και διαχείριση παρόδιων εκτάσεων που έχουν προκύψει από απαλλοτριώσεις του Ελληνικού Δημοσίου, κλπ., κλπ.
Βάσει του νόμου ίδρυσής του, ο Ο.Α.Κ. ορίστηκε να λειτουργεί ως πυροσβέστης και εξομαλυντής συγκρούσεων μεταξύ της Περιφέρειας και της Κυβέρνησης. Όπως κάθε θεσμός έμμεσης δημοκρατίας, δεν θα μπορούσε να υπάρξει ως θεσμός μεικτού τύπου, δηλαδή ως πεδίο ανάδειξης αντιθέσεων μεταξύ κοινωνικών και οικονομικών ομάδων με αντιτιθέμενα συμφέροντα και κατ’ επέκταση ως χώρος διαλόγου και συνθέσεων. Η παντελής απουσία κινημάτων, ομάδων και ατόμων από τα κέντρα που παίρνονται οι αποφάσεις, αποτελεί τον καλύτερο μάρτυρα για του λόγου το αληθές.
4. Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα του κοτσυφού
Αντιγράφω ένα ακόμη απόσπασμα από την ίδια τρίτη εργασία μου:
Είναι τελικά σαφές ότι, η μετάλλαξη κάθε οργανισμού όπως ο Ο.Α.Κ. σε θεσμό μεικτού τύπου, θα υποχρεώσει στην αλλαγή των στόχων, της λειτουργίας, αλλά και των βαθμών ελευθερίας του. Θα μετατραπεί δηλαδή, σε πεδίο όπου ενδεχόμενα θα συγκρούονται τα συμφέροντα κράτους, αυτοδιοικητικών φορέων, οικονομικών παραγόντων και κινημάτων, και θα διεκπεραιώνει το ιδιαίτερα σημαντικό έργο της σύνθεσης όλων αυτών των απόψεων και συμφερόντων, έχοντας ως επιπλέον όπλο την επιστημοσύνη των υπηρεσιών του και την καλή γνώση των προβλημάτων του νησιού.
Προβλήματα όπως, η ερημοποίηση της υπαίθρου, η πύλη του Νότου, η ανάπτυξη των νότιων παραλίων, μεγάλα και μικρά φράγματα κλπ., «φωνάζουν» για την ανάγκη να συμμετάσχουμε όλοι, μέσα στους θεσμούς, έξω από αυτούς αλλά και εναντίον (όταν και όπου χρειάζεται), ώστε αυτά να επιλύονται κάθε φορά, με θετικό πρόσημο για τις αδύναμες κοινωνικά και οικονομικά ομάδες.
Ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης, φαίνεται ότι μπορεί να γίνει ο θεσμός που οραματιζόμαστε για την επίλυση των προβλημάτων αυτού του τύπου, και το παράδειγμα για τον μετασχηματισμό των κρατικών μηχανισμών.
Δυστυχώς όμως τα πράγματα δεν πήγαν καλά. Ο κ. Σπίρτζης (πολιτική μετριότητα μεν, οργανωτική γάτα δε), διαμόρφωσε εν πλήρει συνεργασία με τον κ. Αρναουτάκη (τον Περιφερειάρχη μας!), το απαραίτητο νομικό πλαίσιο υποβιβασμού του Ο.Α.Κ. στην γ’ κατηγορία. Πριν τρία τουλάχιστον χρόνια, είχα επανειλημμένα προειδοποιήσει τα τοπικά κομματικά μας όργανα ότι η κεντρική μας ηγεσία οδεύει σε συμφωνία συνεργασίας με τον κ. Αρναουτάκη για την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Συμπληρώνω σήμερα αυτή μου την πρόβλεψη, με την προσθήκη ότι το κατακρεουργημένο σώμα του Ο.Α.Κ. (όσο απέμεινε), θα ενταχθεί ως εξάρτημα στις Υπηρεσίες του κ. Περιφερειάρχη με την συνενοχή των κομματικών μας στελεχών που θα «κλείσουν» τις συμφωνίες, αλλά και εκείνων που θα πλαισιώσουν το ψηφοδέλτιό του. Οι κατά καιρούς κάθοδοι στην Κρήτη του κ. Σπίρτζη και της κ. Δούρου για αποκλειστικές συναντήσεις με τον κ. Αρναουτάκη, δεν αφήνουν περιθώρια για παρερμηνείες.
5. Υστερόγραφο
Ελπίζω ότι δεν θα μου ζητηθούν κάποια ρέστα επειδή δηλώνω αθεράπευτα συμμετοχικός δημοκράτης και κομμουνιστής. Προς άρση κάθε παρεξήγησης, θεωρώ υποχρέωσή μου να εκφράσω την απέχθειά μου στον κρατισμό κάθε τύπου και φυσικά, στα μέσα επιβολής του. Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσω τον πλέον επικίνδυνο τύπο κρατισμού, θα διάλεγα χωρίς πολλή σκέψη τις ευέλικτες δομές και λειτουργίες του καπιταλισμού σε όλες τις μορφές και τις αποχρώσεις του. Τέλος, στο ενδεχόμενο ερώτημα γιατί παραμένω στον ΣΥΡΙΖΑ, αυτόν τον ΣΥΡΙΖΑ, έχω μία απάντηση που με ικανοποιεί απολύτως: Είναι κατά κακή μου τύχη, ο μοναδικός πολιτικός χώρος που, σύμφωνα με το καταστατικό ίδρυσής του, είναι υποχρεωμένος να φιλοξενεί κάποιες χιλιάδες περίεργους τύπους οι οποίοι, σε συνθήκες άγριου καπιταλισμού, συνεχίζουν να μου παραδίδουν μαθήματα αριστερής πολιτικής, αλλά κυρίως, πολιτικού ήθους. Και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό.
Γιώργος Οικονόμου (Μπελατσάος)
Ιούνιος του 2018 Ρέθυμνο