Πολλά είναι τα καθημερινά προβλήματα που απασχολούν όλους τους ανθρώπους. Προβλήματα σχετικά και με τη δημόσια και την προσωπική ζωή τους που εμποδίζουν την αρμονική κοινωνική συμβίωση.
Πέρα από τη συνεργασία που είναι επιβεβλημένη στην εποχή μας, για την εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων στα προβλήματά του το ανθρωπολόι πρέπει να ‘χει στο νου του πάντοτε μια σειρά από παράγοντες που εξαρτώνται άλλος λιγότερο και άλλος πιο πολύ από το φυσικό και το ανθρωπογενές μας περιβάλλον.
Όλοι οι παράγοντες αυτοί θεωρώ ότι σχετίζονται και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προσέγγισης των προβλημάτων, ώστε πλησιάζοντάς τα να τα γνωρίζουμε καλύτερα και όσο γίνεται πιο κοντά, και έτσι θα βρούμε και τον τρόπο επίλυσής τους. Ας ιδούμε, στη συνέχεια, τρεις διαφορετικούς τρόπους που συναντούμε συχνά στην καθημερινότητά μας, αν και έχουμε τα ίδια προβλήματα ν’ αντιμετωπίσουμε.
Ένας πρώτος τρόπος προσέγγισης είναι η ανίχνευση της προέλευσης των προβλημάτων μέσα σε μιαν κοινωνία, του τι ευνοεί τη διαμόρφωσή τους και της κοινωνικής σημασίας τους. Έτσι, τα εξετάζει κοντά στο εκάστοτε κοινωνικοπολιτικό και πνευματικό περιβάλλον και, ως λογικό συνεπακόλουθο, προσπαθεί να προτείνει λύσεις περιορισμένου μόνον χωροχρονικού χαρακτήρα.
Ο δεύτερος τρόπος προσέγγισης είναι να εντοπίσουμε τα ουσιώδη γνωρίσματα και τη θεμελιώδη δομή των καθημερινών μας προβλημάτων και ν’ απομακρύνουμε όλα τα εξωτερικά τους στοιχεία που τυχόν τα διαφοροποιούν ανά κοινωνία ή/και εποχή. Αυτός, όμως, ο τρόπος απαιτεί αντικειμενικότητα και λογική χωρίς συναισθηματισμούς και θεωρείται ότι δύναται να επιλύει διαχρονικά ή διαφόρων κοινωνιών προβλήματα με τον ίδιο τρόπο.
Ο τρίτος και τελευταίος τρόπος είναι η παρατήρηση. Η τυχαία ή συστηματική, η ατομική ή ομαδική παρατήρηση πράξεων ή παραλείψεων και των κοινωνικοπολιτιστικών γεγονότων μιας κοινωνίας θα μπορούσε να βοηθήσει στο να βρούμε λύσεις στα αποτελέσματά της, εφόσον παρατήρηση σημαίνει προσεκτική μελέτη όσων γίνονται γύρω μας. Ενεδρεύει, όμως, πάντα ο κίντυνος της υποκειμενικότητας όχι τόσο στη συλλογή των δεδομένων όσο στην αξιολόγηση και την αποτίμησή τους στη ζωή μας.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την κρίση μας και ποιον τρόπο θα επιλέξουμε από τους παραπάνω θα μπορούσαν συνοπτικά να αναζητηθούν ανάμεσα στους εξής: παιδεία και μόρφωση, οικογένεια, αξίες και ιδεολογία, ηλικία και φύλο και φυλή, οικονομική και κοινωνική κατάσταση, γραφτοί και άγραφοι νόμοι, ήθη και έθιμα και θρησκεία. Είναι, νομίζω, οι ίδιοι ακριβώς παράγοντες που προσαρμόζουν τις λύσεις κάποιων κοινωνιών ή εποχών σε διαφορετικές από αυτές χωρικά ή χρονικά και βοηθούν τα κοινωνικά σύνολα και όσους τ’ απαρτίζουν στις καθημερινές τους δυσκολίες ή στο να συνυπάρχουν αρμονικά.
Αλήθεια, εσείς για όλα τούτα τι γνώμη έχετε; Πριχού απαντήστε, ξαναθυμηθείτε πώς άνθρωποι περασμένων εποχών ή άλλων κοινωνιών αντιμετώπιζαν προβλήματα δημόσια και ατομικά και πώς προσεγγίζοντάς τα έφταναν στις λύσεις τους…
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι φιλόλογος