Tης ΠΑΝΩΡΑΙΑΣ ΓΚΑΜΑΡΗ*
Α. Τι με εμποδίζει να πάω σε ψυχολόγο
Η απόφαση να απευθυνθεί κάποιος σε έναν ψυχολόγο, ακόμη και όταν μοιάζει αναγκαίο και αναπόφευκτο, μπορεί να είναι δύσκολη. Αρκετοί είναι οι λόγοι που θα αναβάλλουμε την απόφαση για το ραντεβού μας με τον ψυχολόγο. Η ιδέα του να ζητήσει ραντεβού και να πάει σε αυτό, ίσως, είναι δύσκολο να γίνει πράξη. Οι κυριότεροι λόγοι είναι κάποιες πεποιθήσεις, αντιλήψεις και φόβοι:
• «Θα τα καταφέρω μόνος/η μου αλλιώς σημαίνει ότι έχω αποτύχει/είμαι αδύναμος/η»
Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο βέβαια πως πολλοί από εμάς κουβαλάμε την πεποίθηση ότι πρέπει να είμαστε τέλειοι, δυνατοί και να προσπαθούμε μόνοι μας να επιλύσουμε ό,τι παρουσιάζεται. Η αντίληψη αυτή, όμως, δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που φαινομενικά λύνει. Υπάρχει μια εκκρεμότητα, η οποία, όπως και κάθε εκκρεμότητα, είναι αρκετά βασανιστική και αγχωτική και μια αγωνιώδης, ενίοτε μοναχική προσπάθεια και αντιμετώπισης των δυσκολιών. Η ανάγκη του ανθρώπου να αποφύγει κάτι είναι τόσο δυνατή που μπορεί όντως να οδηγήσει στην εξαφάνιση ή την απώθηση του προβλήματος, η οποία φυσικά είναι εντελώς προσωρινή. Η δυσκολία θα επανεμφανιστεί, συχνά και δριμύτερη.
Στην πραγματικότητα το να παραδεχθεί κάποιος ότι χρειάζεται βοήθεια αποτελεί ένδειξη δύναμης και θάρρους και σε καμία περίπτωση αδυναμίας και παθητικότητας.
• «Στον ψυχολόγο πηγαίνουν μόνο οι σοβαρά διαταραγμένοι»
Το να ζητήσει κάποιος βοήθεια από ψυχολόγο δεν τον κάνει ούτε τρελό, ούτε προβληματικό. Ο καθένας μπορεί να απευθυνθεί σε ψυχολόγο με σκοπό να διευθετήσει θέματα που τον απασχολούν και δυσκολεύουν την καθημερινότητά του, τη σχέση του με τον εαυτό του ή με τους άλλους.
• «Ο φόβος της αλλαγής, ο φόβος για το άγνωστο»
Το άγνωστο, το μη οικείο μας τρομάζει όλους. Δεν είναι απαραίτητο, όμως, ότι θα κάνει κάποιος μεγάλες αλλαγές, αν επισκεφθεί ψυχολόγο. Ούτε ότι θα αλλάξει η ζωή του μαγικά από την μια μέρα στην άλλη. Μπορεί απλώς να δει κάποια πράγματα από διαφορετική, οπτική γωνία. Μπορεί να γνωρίσει λίγο καλύτερα τον εαυτό του και το πώς λειτουργεί σε σχέση με τους άλλους. Μπορεί, εάν θελήσει, να βρει νέους τρόπους για να πετύχει ένα αποτέλεσμα.
«Έχω την οικογένεια και τους φίλους μου. Δε χρειάζομαι ψυχολόγο»
Σίγουρα η οικογένεια και οι φίλοι αποτελούν σημαντικά, υποστηρικτικά πλαίσια και μπορεί να προσφέρουν ανακούφιση. Ο ψυχολόγος, όμως, είναι κάποιος με γνώσεις, εξειδίκευση, κατάρτιση και εμπειρία, που παρατηρεί τα πράγματα αντικειμενικά και μπορεί να βοηθήσει μακροπρόθεσμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρά τις καλοπροαίρετες προθέσεις της οικογένειας και των φίλων μας, ενδεχομένως να βρεθούμε σε ακόμη πιο δυσμενή θέση. Επιπλέον έχουμε την δυνατότητα να απευθυνθούμε στον ψυχολόγο χωρίς το άγχος των ενοχών ή της κριτικής που πιθανόν να φοβόμαστε ότι θα έχουμε από τα προσφιλή μας άτομα.
• «Η ψυχοθεραπεία θα μου κοστίσει μια περιουσία. Είναι πολυτέλεια»
Το κόστος αποτελεί πράγματι ανασταλτικό παράγοντα. Δε χρεώνουν, όμως, όλοι οι ψυχολόγοι το ίδιο. Επιπρόσθετα, υπάρχει η δυνατότητα να υποστηριχθούμε από τις υπάρχουσες, δημόσιες δομές παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπεία σε κάθε περίπτωση είναι ανάγκη για όποιον πιστεύει ότι την χρειάζεται και μέσο αντιμετώπισης των δυσκολιών. Εξάλλου, το να προσέχει και να φροντίζει κάποιος την ψυχική του ευεξία και ισορροπία δεν είναι πολυτέλεια αλλά επένδυση ζωής.
• «Η ψυχοθεραπεία θα κρατήσει πολύ καιρό»
Η διάρκεια της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως: τα κίνητρα του ατόμου, το είδος της δυσκολίας, καθώς και την ψυχοθεραπευτική μέθοδο, που ακολουθεί ο ψυχολόγος.
• «Θα χάσω τον εαυτό μου, θα πρέπει να κάνω ό,τι λέει ο ψυχολόγος μου»
Η σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου δεν είναι μια σχέση εξάρτησης, ούτε εξουσίας, όπου ο θεραπευτής υποβάλλει στο θεραπευόμενο τι να κάνει. Ρόλος του ψυχολόγου δεν είναι να δώσει συμβουλές και έτοιμες λύσεις, αλλά να τον βοηθήσει να διερευνήσει και να ανακαλύψει το δικό του δρόμο αναλαμβάνοντας ο ίδιος τον εαυτό του.
• «Θα μιλήσω για τραυματικές εμπειρίες και θα χειροτερεύσω»
Η αυτογνωσία, που προκύπτει μέσω της ψυχοθεραπείας, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η αναζήτηση των αιτιών, η αμφισβήτηση των δυσλειτουργικών σκέψεων και προτύπων συμπεριφοράς είναι συχνά μια δύσκολη δουλειά. Ωστόσο, είναι άκρως χρήσιμη και ωφέλιμη διαδικασία διότι οδηγεί σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
• «Την ξέρω εγώ τη μοίρα μου, μια ζωή άτυχος/η είμαι»
Τη μοίρα μας τη δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι μέσα από τις επιλογές μας. Συχνά, λόγω παλαιότερων, τραυματικών εμπειριών εμπλεκόμαστε μη συνειδητά σε δύσκολες και αδιέξοδες καταστάσεις με αποτέλεσμα να αναπαράγουμε τα δυσλειτουργικά μοτίβα σχέσεων, που έχουμε μάθει, αναζητώντας μ’ αυτό τον τρόπο «το γνώριμο», όσο δυσάρεστο και επώδυνο κι αν είναι. Μέσω της ψυχοθεραπείας αναγνωρίζει κανείς τα μη λειτουργικά πρότυπα συμπεριφοράς και σκέψης και είναι σε θέση να τα αντικαταστήσει με άλλα πιο βοηθητικά και εντέλει πιο υγιή.
Β . Ψυχίατρος και ψυχολόγος: είναι το ίδιο; Όχι, είναι διαφορετικοί
• Η πρώτη ουσιαστική τους διαφορά, έγκειται στην εκπαίδευσή τους. Ο ψυχίατρος έχει σπουδάσει ιατρική ενώ ο ψυχολόγος έχει σπουδάσει την επιστήμη της ψυχολογίας.
• Η δεύτερη διαφορά τους έγκειται στην προσέγγισή τους. Η επιστημονική κατάρτιση του ψυχιάτρου είναι βασισμένη στην κλασική ιατρική και την ψυχιατρική, τη μελέτη, δηλαδή, της παθολογίας, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών και παθήσεων. Η ψυχιατρική προσέγγιση βασίζεται στο ιατρικό μοντέλο. Ο ψυχολόγος έχει ειδικευτεί σε μία ολιστική προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης, η οποία περιλαμβάνει τόσο τη βιολογική λειτουργία του εγκεφάλου καθώς επίσης και τη γνωσιακή, συναισθηματική, συμπεριφορική, κοινωνική, υπαρξιακή και πνευματική φύση του ανθρώπου.
• Ο ψυχολόγος δεν είναι γιατρός και συνεπώς δε χορηγεί φάρμακα. Εάν χρειάζεται οπωσδήποτε το άτομο τη φαρμακοθεραπεία, τότε ο ψυχολόγος θα τον παραπέμψει σε ψυχίατρο παράλληλα με τη ψυχοθεραπεία που του προσφέρει.
• Μια άλλη, βασική διαφορά αφορά την εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία. Αρκετοί ψυχίατροι δεν έχουν ειδικευτεί σε κάποιο, ψυχοθεραπευτικό μοντέλο. Συνεπώς δεν μπορούν να κάνουν ψυχοθεραπεία. Αντίθετα, ο κατ’ εξοχήν ρόλος του ψυχολόγου είναι η ψυχοθεραπεία. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι έχουν εκπαιδευτεί σε ένα ή περισσότερα μοντέλα ψυχοθεραπείας.
• Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο ψυχίατρος και ο ψυχολόγος είναι συνεργάτες και όχι ανταγωνιστές. Η επιστήμη της Ψυχολογίας και η επιστήμη της Ψυχιατρικής είναι δυο ξεχωριστές επιστήμες, οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονται. Καθεμία έχει τον δικό της ξεχωριστό, χρήσιμο και πολύτιμο ρόλο στο πεδίο της ψυχικής υγείας.
* Η Πανωραία Γκάμαρη, είναι ψυχολόγος του Κ.Ε.Σ.Υ. Ρεθύμνου
(Το παραπάνω κείμενο είναι η εισήγησή της στην Εσπερίδα του Συλλόγου Ψυχολόγων Ρεθύμνου που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο, στο Σπίτι του Ρεθύμνου, στις 31 Οκτωβρίου 2018).