Ένα πολύτιμο αρχειακό υλικό που περιλαμβάνει οτιδήποτε αφορά το αρχαίο θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα από τον 5ο αιώνα μέχρι και τα υστερορωμαϊκά χρόνια συγκεντρώνεται από το Ινστιτούτο Πληροφορικής και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ Κρήτης, καθώς τα ινστιτούτα των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του νησιού θέλησαν να συνεχίσουν την προσπάθεια που ξεκίνησε την δεκαετία του 80 από τον διεθνούς φήμης ομότιμο καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιο, Γρήγορη Σηφάκη.
Ο κ. Σηφάκης ξεκίνησε την παραπάνω πρωτοβουλία το 1985, όταν ήταν διευθυντής του ινστιτούτου του νησιού συγκεντρώνοντας σε φωτοτυπίες όλες τις πληροφορίες που είχαν να κάνουν με την τραγωδία και την κωμωδία, επιστήμες που ο ίδιος υπηρετεί μέχρι και σήμερα με εξαιρετικό ζήλο και πάθος.
Αξιοποιώντας πλέον τις δυνατότητες της ψηφιακής εποχής, όλο το υλικό αυτό πλέον ψηφιοποιείται με απώτερο στόχο να εισέλθει στο διαδίκτυο και να είναι προσβάσιμο σε οποιονδήποτε θέλει να μελετήσει και να αντλήσει πληροφορίες για το Αρχαίο Θέατρο.
Για την παραπάνω πρωτοβουλία και συνολικά για την προσφορά και το έργο του το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών διοργάνωσε σχετική εκδήλωση με τίτλο «Ο Θησαυρός του Αρχαίου Θεάτρου» το απόγευμα της Τετάρτης προς τιμήν του ομότιμου καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και επίτιμου μέλους του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ, Γρηγόρη Σηφάκη.
Στο πλαίσιο της επιστημονικής συνάντησης παρουσιάστηκε το πρόγραμμα «Θησαυρός του Αρχαίου Θεάτρου» με κύριους ομιλητές, εκτός από τον τιμώμενο, τους συνεργάτες του ερευνητικού προγράμματος.
Το ερευνητικό πρόγραμμα έχει στόχο να συγκεντρώσει σε μια βάση δεδομένων κάθε δυνατή πληροφορία για το αρχαίο δράμα μέσα στα ευρύτερα γεωγραφικά όρια του ελληνόφωνου κόσμου.
Ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας, Γρηγόρης Σηφάκης, που παραβρέθηκε στην εκδήλωση, εμφανίστηκε συγκινημένος για την τιμή που του έγινε αλλά και για το ενδιαφέρον νέων επιστημόνων να ασχοληθούν με το αρχαίο θέατρο.
Ο ίδιος μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε χαρακτηριστικά: «Είμαι πολύ συγκινημένος για την εκδήλωση που γίνεται προς τιμήν μου. Είναι κάτι απροσδόκητο για μένα, ήταν μια έκπληξη όλο αυτό το ξαφνικό ενδιαφέρον για την ιστορία του αρχαίου θεάτρου που εγώ υπηρέτησα τα τελευταία 50 χρόνια ως φιλόλογος. Είναι κάτι που με ενθαρρύνει και μου δίνει μια ικανοποίηση», ενώ μιλώντας για την σημασία του αρχαίου θεάτρου, υποστήριξε: «Με το αρχαίο θέατρο υπάρχουν δυο διαφορετικές προσεγγίσεις. Η μια είναι οι παραστάσεις του σύγχρονου αρχαίου θεάτρου που ο καθένας κάνει ότι θέλει. Δεν έχουν καμία ιστορική αξία. Ούτε καν οι παραστάσεις που έκανε ο Σικελιανός στους Δελφούς τη δεκαετία του ’20 έχουν ιστορική αξία. Ενδεχομένως να έχουν άλλη αξία. Ποτέ κανείς δεν κατάλαβε ή δεν έλαβε υπόψη του ότι ο λόγος του αρχαίου δράματος είναι έμμετρος, ότι είναι θέατρο μουσικό και χορευτικό μαζί. Ποιος είναι ο ρόλος του χορού, γιατί υπάρχει ο χορός, τι εκπροσωπεί, ποια είναι η σχέση του ουρανού και της γης, τι είναι οι από μηχανής θεοί που εμφανίζονται ή δίνουν εντολές ή ρυθμίζουν τη ζωή των ανθρώπων. Το αρχαίο θέατρο δηλαδή θεωρείται ότι είναι πολύ μεγάλο θέατρο με μόνο αντίπαλο ή μόνο με ισοδύναμο τον Σαίξπηρ είναι αλήθεια. Ο Σαίξπηρ είναι ο μεγαλύτερος ποιητής της Ευρώπη, του κόσμου ίσως, αλλά άμα το συγκρίνουμε με τον Όμηρο είναι συζητήσιμο το θέμα. Με τον Αισχύλο δεν ξέρω. Οι φοιτητές μου στην Αμερική -όπου δίδασκα πολλά χρόνια- όταν έλεγα ότι ο Όμηρος είναι μεγάλος ποιητής με ρωτούσαν πώς το ξέρουμε αυτό, αφού δεν μπορούμε να τον διαβάσουμε. Τους έλεγα τότε να πάνε στο βιβλιοπωλείο κοντά στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης που είχε ένα δωμάτιο για ποίηση. Εκεί τους έλεγα να δουν ποιοι ποιητές είχαν τα περισσότερα ράφια με τα έργα με μεταφράσεις με σχόλια κλπ. και τους είπα να έρθουν να μου πουν ποιος είναι μεγαλύτερος ποιητής. Πήγαν λοιπόν και βρήκαν ότι ο Όμηρος ειδικά, έχει διπλάσιο χώρο από τον Σαίξπηρ. Αυτό δεν είναι απόδειξη λογική, όμως δείχνει την απήχηση που έχει η αρχαία ελληνική ποίηση μέσα από μεταφράσεις -και στο πρωτότυπο βέβαια. Μια φορά έγινε κάτι σαν φεστιβάλ στην Νέα Υόρκη που ήρθαν τέσσερις πολύ σημαντικοί θίασοι από την Ουάσιγκτον, την Νέα Υόρκη και την Φιλαδέλφεια και έπαιζαν αρχαίο δράμα. Και μου είπαν να τους εξηγήσω γιατί συμβαίνει αυτό. Λέω τι να σας εξηγήσω. Εσείς να μου πείτε. Ένας από αυτούς μισοαστειευόμενος μου είπε: «μήπως υπάρχει και τίποτα άλλο;». Αυτό είναι υπερβολή. Φυσικά και υπάρχουν και άλλα πράγματα. Κάτι όμως που να αντέχει στο χρόνο χιλιετίες ολόκληρες και να μην παύει ποτέ αν όχι η επικαιρότητα, η σημασία του για το σύγχρονο κόσμο δεν υπάρχει. Όταν διαβάσουμε Αισχύλο ή Ευριπίδη σαστίζουμε από τις ιδέες τους και από τον τρόπο που αντιμετώπιζαν τα προβλήματα και ο λόγος είναι λίγο απλός. Η αρχαία τραγωδία ξεκινά από τη μυθολογία αλλά δίνει ερμηνείες. Και είναι άλλες οι ερμηνείες που δίνει ο Αισχύλος, άλλες ο Σοφοκλής, άλλες ο Ευριπίδης. Ανάλογα με την κοινωνία της εποχής του ο καθένας. Αυτή είναι η μοναδικότητα της αρχαίας τραγωδίας. Ότι αντιμετωπίζουν τα δικά τους σύγχρονα προβλήματα μέσα από τη δομή του δράματος. Ενός δράματος που επιτρέπει τα σχόλια και την ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων. Αυτό δεν είναι εύκολο να το βρεις με το λατινικό θέατρο, ούτε καν με το Μολιέρο ή με την όπερα την ιταλική. Η αρχαία τραγωδία είναι βαθυστόχαστη».
«Ψηφιακή καταγραφή με στόχο την πρόσβαση στο διαδίκτυο»
Ο Γρήγορης Σηφάκης θυμάται όταν ξεκίνησε η συγκέντρωση του υλικού για το αρχαίο θέατρο, όταν ήταν διευθυντής στο ινστιτούτο το 1985. Όπως μας λέει τότε είχε αγοράσει ένα μεγάλο φωτοτυπικό και όλο το υλικό ήταν αρχειοθετημένο σε φωτοτυπίες, οι οποίες όμως με το πέρας του χρόνου ξεφτίζουν. Για τον λόγο αυτό θεωρεί ιδιαίτερης σημασίας την ψηφιοποίηση του υλικού που αφορά την ιστορία του αρχαίου θεάτρου και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτό, με απώτερο στόχο, όπως λέει, αυτή να είναι προσβάσιμη στο διαδίκτυο. Χαρακτηριστικά, μας λέει: «Η ψηφιακή αναγραφή -σύνθεση έχει να κάνει με τη σύγχρονη εποχή, με τα νέα εργαλεία. Όταν ξεκίνησε η ιστορία του νεώτερου θεάτρου με το Θεόδωρο Χατζηπανταζή, υπήρχε μόνο η φωτοτυπία. Αγοράσαμε, -τότε ήμουν διευθυντής- ένα φωτοτυπικό μηχάνημα και μάζευε από την Κωνσταντινούπολη μέχρι την Αλεξάνδρεια και από την Μικρά Ασία μέχρι τη Σικελία ότι ελληνική εφημερίδα και ότι πληροφορία υπήρχε για ελληνικούς θιάσους που ξεκίνησαν οι περισσότεροι από την Πόλη. Για παράδειγμα ο Αιμίλιος Βεάκης ή και η Κοτοπούλη ακόμα, Κωνσταντινουπολίτες ήταν και έκαναν περιοδείες. Το γεγονός ότι δεν υπήρχαν τότε υπολογιστές κατέληξε σε ένα τεράστιο αρχείο από φωτοτυπίες. Οι φωτοτυπίες αυτές όμως σήμερα κοντεύουν να εξαφανιστούν. Με τα ηλεκτρονικά συστήματα δίνεται η δυνατότητα διαρκούς ανανέωσης και επεξεργασίας των δεδομένων. Η ψηφιακή βάση ξεκίνησε στο τέλος της δεκαετίας του 80 και συνεχίζεται. Τώρα έχουμε ένα καινούριο σύστημα που έχει εκπονηθεί στο Ινστιτούτο Πληροφορικής στο Ηράκλειο που το λένε «Θησαυρός». Για παράδειγμα θησαυρός είναι ένα λεξικό μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, ένα τεχνικό λεξικό που έχει να κάνει με πλήρες λεξιλόγιο του θεάτρου, του κινηματογράφου. Το θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα αρχίζει από τον 8ο αιώνα και παραστάσεις κανονικές αρχίζουν το 5ο αιώνα μέχρι και ύστερα ρωμαϊκά χρόνια».
«Η βάση της επιστήμης είναι η περιέργεια» είπε αναφερόμενος στην εσωτερική του ανάγκη να βάλει μια τάξη στο υλικό του: «Κάποια στιγμή όλο αυτό το υλικό θα περάσει στο διαδίκτυο» είπε.
Από την πλευρά της η Τζελίνα Χαρλάυτη, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθύντρια του Ινστιτούτου του Μεσογειακών Σπουδών στο Ρέθυμνο, μιλώντας στα «Ρ.Ν.», είπε: «Ο καθηγητής Γρήγορης Σηφάκης υπήρξε πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης τη δεκαετία του ’80 και ήταν από αυτούς που συνέλαβε την ιδέα να δημιουργήσει Ερευνητικό Κέντρο στο Ρέθυμνο -τμήμα του ΙΤΕ και ήταν από τους συνιδρυτές του ΙΤΕ και του οφείλουμε χάριτας που έφτιαξε ένα θεσμό και το ΙΤΕ και το Ινστιτούτο που υπηρετεί τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες και με τη χρήση τω νέων τεχνολογιών. Ο Γρηγόρης Σηφάκης ήταν ο πρώτος διευθυντής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών 1985-1992 και μετά πήγε στην Αμερική. Ένας άνθρωπος με μια τρομερή πορεία που «αγκάλιασε» επιστήμες ανθρωπιστικές, θετικές, είδαμε σε μια πρώιμη εποχή τη χρήση νέων τεχνολογιών για την καταγραφή των αρχαίων θεάτρων και επιγραφών κτλ. Συνεργάστηκε με το Ινστιτούτο πληροφορικής για να φτιαχτεί η βάση δεδομένων, η οποία ξεκίνησε από το ΙΤΕ και το κάνουμε μαζί με το Ινστιτούτο Πληροφορικής. Το ονομάσαμε θησαυρό γιατί όταν οι αρχαιολόγοι βρίσκουν νομίσματα τα λένε θησαυρός και αυτός είναι ο θησαυρός του αρχαίου θεάτρου, μια βάση δεδομένων των θησαυρών του αρχαίου θεάτρου στην Αρχαία Ελλάδα. Υπάρχουν τέτοιες βάσεις δεδομένων για άλλα θέματα της αρχαιότητας, τα οποία χρησιμοποιούνται διεθνώς, είναι ένα διαρκές πρόγραμμα με αυτοχρηματοδότηση μέσω του Ινστιτούτου πληροφορικής και θέλουμε να του δώσουμε μια ακόμα μεγαλύτερη ώθηση γιατί δεν είχε συνεχιστεί για ένα διάστημα στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και προχωρούσε μόνο από το Ινστιτούτο Πληροφορικής και τώρα ενώνουμε πάλι δυνάμεις να συνεχίσουμε σε μια κοινή πορεία».