Παραμονές εκλογών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και όλοι οι συνδυασμοί αναφέρονται σε ορισμένα βασικά προβλήματα που απαιτούν επειγόντως λύση. Ένα από αυτά τα ζητήματα, το σπουδαιότερο κατά την κρίση μου, έχει να κάνει με τις θρυλούμενες εδώ και δεκαετίες, επεκτάσεις του Σχεδίου Πόλης Ρεθύμνου. Για να αναδείξω καλύτερα το μέγεθος αυτού του προβλήματος, θα αναφερθώ σε δύο παραδείγματα, ένα παλαιό, αυτό των Περιβολίων, και ένα πρόσφατο, αυτό του Αδελιανού Κάμπου.
1. Περιβόλια
Όταν εκπονούσα την Πράξη Εφαρμογής στην πολεοδομική ενότητα Περιβολίων πριν είκοσι πέντε χρόνια, γνωστός αυτοδιοικητικός παράγων είχε προτείνει να εκληφθούν τα Περβόλια ως οικισμός κάτω των δύο χιλιάδων κατοίκων. Πράγματι, μέχρι και το 1951, η πολεοδομική ενότητα Περιβολίων λειτουργούσε ως χωριστός οικισμός από την πόλη Ρεθύμνου και μάλιστα, σύμφωνα με την απογραφή εκείνης της χρονιάς, 805 άτομα είχαν δηλώσει κάτοικοι Περιβολίων. Όμως από το 1961 και μετά, τα Περβόλια αλλά και τα Μισίρια και ο Πλατανές, δεν απογράφονται πλέον ως αυτόνομοι οικισμοί σε σχέση με την κυρίως πόλη Ρεθύμνου. Έχουν ενσωματωθεί στην πόλη και μάλιστα, όπως όλοι γνωρίζουμε, από το τέλος της δεκαετίας του ’70 και για πολλά χρόνια, ειδικά τα Περβόλια, ήταν η καρδιά της καθαυτό τουριστικής ζώνης των βόρειων παραλίων του Νομού.
Ο συγκεκριμένος παράγοντας είχε δώσει μεγάλη μάχη για να επιτύχει αυτήν την «ρύθμιση», διότι αν τα Περιβόλια εντάσσονταν στην κατηγορία οικισμών με πληθυσμό κάτω των δύο χιλιάδων κατοίκων, οι ιδιοκτήτες θα πλήρωναν πολύ μικρότερη εισφορά σε γη και χρήμα, και ο ίδιος πιθανότατα θα μεγάλωνε την εκλογική του πελατεία κατά αρκετές εκατοντάδες ψήφους. Όταν όμως με νομικίστικα τερτίπια και παραθυράκια, καταργήθηκαν τρεις τουλάχιστον πλατείες του εγκεκριμένου Σχεδίου Πόλης Περιβολίων, δεν αντιλήφθηκα κανέναν, μα κανέναν αυτοδιοικητικό παράγοντα, να διεκδικεί με το ίδιο πάθος την προστασία των προβλεπόμενων κοινόχρηστων χώρων. Το ζήτημα δηλαδή ποτέ δεν ήταν η προστασία της ποιότητας ζωής των μόνιμων κατοίκων και των (πολλαπλάσιων) θερινών επισκεπτών, αλλά η ελαχιστοποίηση του κόστους λειτουργίας, ανθηρών κατά τεκμήριο, μικρών και μεγάλων τουριστικών επιχειρήσεων. Αυτή η χωρίς αρχές δίψα για γρήγορο κέρδος οδήγησε όχι μόνο σε κακή ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών στους χιλιάδες παραθεριστές, αλλά και στην συνακόλουθα κακή ποιότητα ζωής των μόνιμων κατοίκων αυτής της γειτονιάς, ιδιαίτερα στη βόρεια ζώνη μεταξύ της παραλίας και του παλιού εθνικού δρόμου.
Ειδικά τα Περιβόλια, είχαν την «τύχη» να δεχθούν και μία άλλου τύπου οικιστική πίεση, όχι πλέον θερινή αλλά χειμερινή, αυτήν των επίσης χιλιάδων φοιτητών, που αναζητούσαν στέγη κοντά στο Πανεπιστήμιο το οποίο στεγαζόταν εκείνη την περίοδο στις πρώην Τεχνικές Σχολές. Αυτή η ζήτηση έθαψε οριστικά τις λιγοστές ελπίδες για συναινετική αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού προβλήματος της περιοχής, με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα.
1. Αδελιανός Κάμπος
Αντίθετα, ο Αδελιανός Κάμπος εξελίχθηκε διαφορετικά: Ενώ μέχρι και το 1971 απλώς δεν υπήρχε, εμφανίζεται πρώτη φορά στην απογραφή του 1981, σύμφωνα με την οποία ο πραγματικός του πληθυσμός ανέρχεται στους 628 κατοίκους.
Αν παρατηρήσουμε τους χάρτες που συνοδεύουν την πρόσφατα εγκεκριμένη αναθεώρηση του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Κρήτης (ΦΕΚ 260 τεύχος Α.Α.Π. 08-09-2017), θα διαπιστώσουμε ότι τριάντα έξη χρόνια μετά την πρώτη καταγραφή του Αδελιανού Κάμπου ως αυτόνομου οικισμού, μία παραλιακή ζώνη πλάτους από 500 έως 1000 μέτρα που εκτείνεται από τα Μισίρια μέχρι την Σκαλέτα χαρακτηρίζεται ως περιοχή αστικών-τουριστικών δραστηριοτήτων και ενσωματώνεται στην κυρίως Πόλη Ρεθύμνου (χάρτης Π.2α).
Φαίνεται δηλαδή ότι ο Αδελιανός Κάμπος αλλά και όλοι οι παραλιακοί οικισμοί μέχρι τη Σκαλέτα, δεν αναγνωρίζονται πλέον ως αυτόνομοι οικισμοί, αλλά έχουν ενταχθεί ήδη από το 2017 στην ευρύτερη οικιστική ζώνη της κυρίως πόλης Ρεθύμνου.
Υπάρχει όμως και μία επιπλέον μελέτη που παρά το γεγονός ότι έχει προηγηθεί χρονικά, τα συμπεράσματά της βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τις κατευθύνσεις του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Κρήτης: Η Χωροτάκτης-Πολεοδόμος κ. Χουσιανάκου Μάρθα, είχε εκπονήσει για λογαριασμό του πρώην Δήμου Αρκαδίου, μελέτη του Σχεδίου Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) στην οποία το παραλιακό μέτωπο αυτής της Δημοτικής Ενότητας είχε τον πρώτο λόγο (Νοέμβριος 2004). Ήδη στη σελ. 2 αυτής της μελέτης, διαβάζουμε τα εξής:
…Ο Δήμος Αρκαδίου αποτελεί σημαντική περιοχή της ευρύτερης χωρικής Ενότητας της πόλης του Ρεθύμνου…
…Η εξαιρετική συγκριτικά θέση του Δήμου και των οικισμών του ως προς το «τοπίο» και το οικιστικό περιβάλλον όσο και το οδικό δίκτυο περιφερειακού τοπικού (στη χωρική ενότητα Ρεθύμνου) και ενδο-δημοτικού επιπέδου έχει οδηγήσει σε οικιστική έκρηξη πολλές από τις περιοχές του Δήμου…
2. Περβόλια και Αδελιανός Κάμπος: βίοι παράλληλοι;
Πριν προχωρήσουμε σε κάποιες ερωτήσεις προς κάθε κατεύθυνση, είναι ίσως χρήσιμο να θυμηθούμε ένα απόσπασμα της πιο πάνω Υπουργικής Απόφασης από την σελ. 2607 της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως: …Η ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων αστικοποιημένων ζωνών προϋποθέτει εξειδικευμένο φυσικό χωροταξικό/πολεοδομικό σχεδιασμό, με σαφή κατεύθυνση την καταλληλότητα και την συμβατότητα των χρήσεων, την απόκτηση χώρων για κοινόχρηστους και κοινωφελείς σκοπούς, την προστασία και ανάδειξη των στοιχείων του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος…
Ας δούμε λοιπόν τι έκαναν οι αυτοδιοικητικοί μας παράγοντες για το πρόβλημα του Αδελιανού Κάμπου: Πρώτα-πρώτα έθαψαν την ομολογουμένως εμπεριστατωμένη μελέτη Χουσιανάκου λες και δεν υπήρξε ποτέ. Βεβαίως οι λόγοι είναι κατανοητοί. Το ζήτημα όμως είναι (και εδώ δεν υπάρχουν τρόποι να ξεφύγει κανείς), συμφωνούν ο Δήμαρχος, ο κ. Νίνος, ο εκπρόσωπος του τοπικού ΤΕΕ κ. Μ. Αυγενάκης, αλλά και ο οικονομικός παράγοντας που τους συνόδευε στις επαφές τους με το Υπουργείο, συμφωνούν με τις διαπιστώσεις και εκτιμήσεις των καθ’ ύλην αρμοδίων και κυρίως, συμφωνούν ή όχι με το πιο πάνω απόσπασμα της Υπουργικής Απόφασης για το χωροταξικό της Κρήτης;
Είμαι όμως υποχρεωμένος να θυμίσω ότι και οι λεγόμενοι προοδευτικοί δημοτικοί σύμβουλοι σήκωσαν το χεράκι τους με άνεση στην πρόταση της πλειοψηφίας (με μοναδική μοναχική εξαίρεση τον Μ. Ανδρουλάκη), ώστε να πάει στην Αθήνα η πιο πάνω επιτροπή εξοπλισμένη με την τουλάχιστον περίεργη ομοφωνία δεξιών και αριστερών για ένα ζήτημα εξόχως πολιτικό, όπως αυτό της αειφορίας στην ανάπτυξη του μητροπολιτικού Δήμου του Νομού μας.
Είναι πολύ εύκολο το επιχείρημα ότι οι πολεοδομήσεις είναι χρονοβόρες. Η μελέτη Χουσιανάκου παραδόθηκε δεκαπέντε χρόνια πριν και εξαφανίστηκε. Αντί να συζητάμε γι’ αυτό, αποδεχόμαστε ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα υποχρεώνει στην επαναφορά των οικισμών στο παλιό καλό καθεστώς με τις γνωστές διευκολύνσεις στους επίδοξους επενδυτές.
Και ένα ακόμη ερώτημα όπως το έθεσε ο Μ. Ανδρουλάκης σε κάποιο Δημοτικό Συμβούλιο: Είναι ο Αδελιανός Κάμπος οικισμός κάτω ή άνω των 2000 κατοίκων; Διότι, οι απογραφές γίνονται άνοιξη όπου καταγράφονται πληθυσμοί των εξακοσίων ατόμων, ενώ το καλοκαίρι μαζεύονται δέκα χιλιάδες και οι φωτιές ό μή γένοιτο, μπαίνουν καλοκαίρι.
Ειλικρινά με θλίβει η κομπορρημοσύνη του δημάρχου για την φοβερή επιτυχία να επανέλθουν στο προηγούμενο καθεστώς τα όρια και οι όροι εκμετάλλευσης της γης στη βίαια αστικοποιημένη περιοχή του Αδελιανού Κάμπου αλλά και η υποκριτική θέση του κ. Νίνου, ότι, ναι μεν είναι σωστές οι πολεοδομήσεις σε περιοχές που δέχονται οικιστική πίεση, αλλά τι να κάνουμε, πρέπει να υπάρξει εδώ και τώρα περιβάλλον που δεν θα εμποδίζει την επιχειρηματική δραστηριότητα οπότε οι πολεοδομήσεις αναγκαστικά θα περιμένουν.
Δυστυχώς η διαφορά του Αδελιανού Κάμπου από τα Περβόλια βρίσκεται στο γεγονός ότι οι θεσμοθετημένες πλατείες στο Σχέδιο Πόλης Περιβολίων εξαφανίστηκαν με προσωπικούς χειρισμούς των ιδιοκτητών, ενώ στην περίπτωση του Αδελιανού Κάμπου έχουν συρθεί όλοι οι θεσμικοί διαμεσολαβητές στην χωρίς αρχές στήριξη των επενδυτικών λεγόμενων συμφερόντων.
Αν αντιμετωπίζουμε τα παιδιά μας καλύτερα από τα οικόσιτα ζώα μας, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η κληρονομιά που θα τους παραδώσουμε δεν είναι μόνο και κυρίως τα ακίνητα και τα χρήματά μας, αλλά η ποιότητα ζωής σε ένα περιβάλλον για το οποίο θα είμαστε αποκλειστικά υπεύθυνοι, αφού εμείς, με τις δικές μας αξίες, θα το έχουμε διαμορφώσει.
* Ο Γιώργος Οικονόμου είναι τοπογράφος μηχανικός, υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Ρεθύμνου με τον συνδυασμό «Οι πολίτες μπροστά, ένας δήμος για όλους» του Θωμά Κρεβετζάκη