Α. Ο άξονας Ηράκλειο-Μοίρες-Τυμπάκι εναντίον του άξονα Ρέθυμνο-Σπήλι-Αγ. Γαλήνη
Η σύγκριση του δέντρου με το δάσος είναι πάντοτε ένα καλό παράδειγμα για να αναδειχθεί η σημασία που πρέπει να έχουν στις αναλύσεις μας τόσο η καθολικότητα μιας έννοιας ή ενός γεγονότος, όσο και τα επιμέρους στοιχεία από τα οποία συντίθεται αυτή η έννοια ή αυτό το γεγονός. Επομένως παράλληλα με το προφανές και απόλυτα αναγκαίο για την δημοκρατία που ονειρευόμαστε (ότι δηλαδή οφείλουμε να διακρίνουμε και να αναδεικνύουμε βαθμούς ελευθερίας του επιμέρους σε σχέση με το όλο), είναι επίσης ανάγκη να συνθέτουμε το τοπίο στο σύνολό του για να προσεγγίσουμε την λεγόμενη γενική μας γραμμή.
Ας μεγαλώσουμε λοιπόν τον ορίζοντά μας και ας ρίξουμε μια ματιά στην λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου. Θα διαπιστώσουμε εύκολα αυτό που γνώριζαν (και εκμεταλλεύτηκαν εμπορικά) οι Μινωίτες, ότι δηλαδή το νησί μας βρίσκεται στο κέντρο αυτής της λεκάνης. Επομένως θα μπορούσε η Κρήτη να αναδειχθεί άλλη μια φορά στον βασικό θαλάσσιο κόμβο της ανατολικής Μεσογείου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για εμάς αλλά και για ολόκληρη την Ελλάδα.
Πριν καταλήξουμε όμως σε κάποια γενικά συμπεράσματα και προτάσεις ας δούμε αναλυτικά ορισμένα επιμέρους στοιχεία του προβλήματος.
Όπως γνωρίζουμε, μόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκε η κατασκευή του νέου άξονα Ηράκλειο-Μοίρες-Τυμπάκι, που εκτός από την αναβάθμιση της σύνδεσης του κάμπου της Μεσαράς με την πόλη του Ηρακλείου, θα συνδέσει μοιραία και το Ηρακλειώτικο λιμάνι με την προς κατασκευή Πύλη του Νότου στον Κόκκινο Πύργο.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι έχει κατασκευαστεί αυτή η Πύλη όχι στον Κόκκινο Πύργο, αλλά δυτικά από την Αγία Γαλήνη. Ας υποθέσουμε ακόμη ότι έχει ολοκληρωθεί και η αναβάθμιση του Αγιοβασιλιώτικου δρόμου που θα συνδέει το νέο λιμάνι με το λιμάνι του Ρέθυμνου.
Αν συγκρίνουμε αυτές τις δύο διαδρομές θα διαπιστώσουμε τα εξής προφανή πράγματα:
α) και οι δύο διαθέτουν από ένα λιμάνι στα βόρεια παράλια
β) και οι δύο απαιτούν ένα λιμάνι στον νότο
Έχουν όμως και κάποιες σημαντικές διαφορές:
α) ο καινούριος Μεσαρίτικος δρόμος έχει μήκος 70 χλμ. από λιμάνι σε λιμάνι, ενώ το μήκος του αντίστοιχου Αγιοβασιλιώτικου θα ήταν μικρότερο από 45 χλμ.
β) ο κόλπος της Μεσαράς είναι απόλυτα ακατάλληλος για κατασκευή και λειτουργία λιμανιού για πολλούς λόγους (προστασία της θαλάσσιας χελώνας, προστασία των εξαιρετικών παραλιών του κόλπου της Μεσαράς από την ρύπανση) σε αντίθεση με τα παράλια δυτικά από την Αγία Γαλήνη τα οποία είναι βραχώδη στο μεγαλύτερο μήκος τους, και επιπλέον τα θαλάσσια ρεύματα αυτής της περιοχής δεν επηρεάζουν ούτε κατ’ ελάχιστο τον κόλπο.
γ) παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε πρόσφατες αξιόπιστες μετρήσεις για τους φόρτους κυκλοφορίας σ’ αυτούς τους δύο δρόμους (τον Αγιοβασιλιώτικο και τον Μεσαρίτικο), μπορούμε εύκολα και με σιγουριά να υποθέσουμε ότι το ύψος των φόρτων που παραλαμβάνει ο ένας, απέχει πάρα πολύ από τους αντίστοιχους φόρτους κυκλοφορίας του άλλου. Επομένως η ενδεχόμενη παραλαβή από τον Μεσαρίτικο δρόμο της βαριάς κυκλοφορίας του άξονα Αφρική-Κρήτη-Πειραιάς, θα δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στην κυκλοφορία των οχημάτων σ’ ένα δρόμο που ήδη, σε ώρες αιχμής, κάποια τμήματά του δεν είναι προσπελάσιμα.
Το μοναδικό συμπέρασμα που μπορεί να βγει από τα παραπάνω, είναι ότι ο ενδεχόμενος άξονας Αφρική-Κρήτη-Πειραιάς θα ήταν σαφώς φθηνότερος, ανετότερος, ασφαλέστερος και ταχύτερος με τη χρήση του Αγιοβασιλιώτικου δρόμου και του Ρεθεμνιώτικου λιμανιού, παρά με τη χρήση του καινούριου Μεσαρίτικου δρόμου και του λιμανιού του Ηρακλείου.
Β. Δήμος Ρεθύμνου, ΒΟΑΚ και Αγιοβασιλιώτικος δρόμος
Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει κι άλλα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της Πύλης του Νότου δυτικά της Αγίας Γαλήνης όπως άλλωστε είχε προβλέψει η μελέτη του Πολυτεχνείου της Πάτρας (1989) αλλά και η νεότερη ανάλογη μελέτη του ΤΕΕ Ρεθύμνου. Εκτιμώ ότι είναι πια καιρός να ζητήσουμε να μας εξηγήσουν όλοι ανεξαιρέτως οι «θεσμοί» που κατοικοεδρεύουν στο Ηράκλειο (από τον Περιφερειάρχη μέχρι τον τελευταίο βουλευτή και δήμαρχο) πώς αντιλαμβάνονται τον συγκρητισμό και την αποκέντρωση στην περίπτωση της Πύλης του Νότου.
Προκύπτουν όμως ορισμένα ερωτήματα και προς τους νυν και (κυρίως) τους επίδοξους δικούς μας τοπικούς διαμεσολαβητές, στα οποία καλούνται να απαντήσουν σαφώς:
Θέλουν ή όχι την Πύλη του Νότου στον Νομό Ρεθύμνου, και για ποιους λόγους;
Αντιλαμβάνονται ότι άλλο σχεδιασμό θα κάνουν για τους Δήμους και τον Νομό αν η Πύλη του Νότου κατασκευαστεί δυτικά από την Αγία Γαλήνη και άλλο αν οριστικοποιηθεί η επιλογή του Κόκκινου Πύργου; Ποιες είναι οι προτάσεις τους;
Έχουν κατανοήσει ότι ο σχεδιασμός του πρωτεύοντος οδικού δικτύου του Δήμου έχει να κάνει με τον σχεδιασμό του πρωτεύοντος οδικού δικτύου του Νομού, δηλαδή με τον σχεδιασμό και τις προτεραιότητες που θα επιλέξουν η περιφερειακή και η κεντρική διοίκηση με απολύτως δικά τους κριτήρια; Πώς αντιλαμβάνονται την παρέμβασή τους;
Ο μισός Αγιοβασιλιώτικος δρόμος και το μεγαλύτερο τμήμα του ΒΟΑΚ στο Ρέθυμνο εντάσσονται χωρικά στην επικράτεια του μητροπολιτικού μας Δήμου. Έχουν κάποιο σχέδιο, κάποιες εναλλακτικές προτάσεις, για τις ζώνες διέλευσης αυτών των δρόμων;
Φοβάμαι ότι ο παραγοντισμός και ο λαϊκισμός που έχουν περισσέψει σ’ αυτόν τον τόπο, σε συνδυασμό με την ημιμάθεια, κάνουν εκρηκτικό μείγμα που θα οδηγήσει αυτή την πόλη σε εικόνες και καταστάσεις όπως αυτές που έζησα ως υπεύθυνος της πολεοδομίας του Δήμου Ηρακλείου την δεκαετία του ’80.
Και ένα τελευταίο αλλά ιδιαίτερα κρίσιμο ερώτημα: Φαίνεται ότι ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ) οδεύει προς λουκέτο (όπως έχω προβλέψει εδώ και καιρό), με απόλυτη ευθύνη του κ. Σπίρτζη και απόλυτη συνενοχή του κ. Αρναουτάκη. Επειδή η συνεργασία των έμπειρων στελεχών αυτού του Οργανισμού με τα διορισμένα μέλη του διοικητικού του συμβουλίου έχει αποδώσει εξαιρετικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αναρωτιέμαι αν κάποιοι από τους διαμεσολαβητές μας έχουν αντιληφθεί τι θα συμβεί με την διάλυση ενός πολύτιμου οργάνου που έχει λειτουργήσει μέχρι σήμερα στην πραγματικά αυτοδιοικητική λογική της αποκέντρωσης των υπηρεσιών.
Οι παράγοντες του Δήμου μας, έχουν πολλά να μας απαντήσουν, γιατί το δάσος (που είναι όντως το άνοιγμα του νησιού μας προς τον αφρικάνικο νότο αλλά και προς την ασιατική ανατολή), έχει πολλά κρυμμένα μυστικά. Η διαχείριση της κρίσης, όχι της οικονομικής, αλλά δυστυχώς της κρίσης πολιτισμού και ποιότητας ζωής που τα τελευταία σαράντα χρόνια έχω βιώσει σ’ αυτή την πόλη, δεν ικανοποιεί πλέον κανέναν. Είναι πια μονόδρομος η διεκδίκηση εδώ και τώρα μιας πρότασης που θα διεκδικεί για τον Δήμο μας την περιβαλλοντική και κοινωνική του αειφορία. Και δυστυχώς τέτοια πρόταση που θα συνοδεύεται με γενναία μέτρα για την εφαρμογή αυτής της θαυμάσιας Συνταγματικής μας επιταγής δεν έχει ούτε κατά κεραία κατατεθεί από το αυτοδιοικητικό κατεστημένο του Δήμου Ρεθύμνου.
* Ο Γιώργος Οικονόμου είναι τοπογράφος μηχανικός-συγκοινωνιολόγος, υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό «Οι πολίτες μπροστά-Ένας δήμος για όλους»