Ροές προσκυνητών που θα οδεύσουν πεζή σήμερα το βράδυ στα Μυριοκέφαλα, θα επαναφέρουν στο επίκεντρο της επικαιρότητας το όμορφο χωριό. Εκεί θα τιμηθεί με κάθε μεγαλοπρέπεια σήμερα και αύριο Κυριακή το γενέθλιο της Θεοτόκου στον πανηγυρίζοντα ιερό ναό.
Άτομα κάθε ηλικίας προερχόμενα από το Ρέθυμνο αλλά και τα χωριά πραγματοποιούν κάθε χρόνο αυτό το προσκύνημα στην «Τήνο» της Κρήτης όπως χαρακτηρίζεται ο ναός της Αντιφωνήτριας στα Μυριοκέφαλα.
Η Μονή της Παναγίας της Αντιφωνήτριας, σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε κατά τη δεύτερη δεκαετία του 11ου αιώνα από τον όσιο Ιωάννη τον Ξένο και Ερημίτη. Πρόκειται για ένα λόγιο μοναχό, που έδρασε στην περιοχή της δυτικής Κρήτης κατά τα τέλη του 10ου και το πρώτο μισό του 11ου αιώνα. Ίδρυσε εννέα μονές στην περιοχή των σημερινών νομών Ρεθύμνου και Χανίων, όπως πληροφορούμαστε από τη χειρόγραφη παράδοση του βίου και της διαθήκης του. Το σπουδαιότερο από τα ιδρύματα του Ξένου, που αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά προσκυνήματα της Κρήτης, είναι η Μονή της Παναγίας της Αντιφωνήτριας, στην οποία μετά το θάνατό του αφιέρωσε όλα τα άλλα ιδρύματά του. Σε επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη, γύρω στα 1030 φρόντισε για την εξασφάλιση αυτοκρατορικών και πατριαρχικών προνομίων και έφερε κατά την επιστροφή του στην Κρήτη εικόνες χειρόγραφα και άλλα πολυτελή κειμήλια.
Από τα κτίσματα του Ξένου σήμερα μόνο το μικρό καθολικό, που περιβάλλεται από το υπόλοιπο μοναστηριακό συγκρότημα του 18ου και 19ου αιώνα στο κέντρο του σύγχρονου οικισμού. Ο αρχικός ναός, στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο, χρονολογείται στις αρχές του 11ου.
Ο ναός της Μονής είναι μικρός σε μέγεθος, παρόλο που έχει γίνει προσθήκη του δυτικού τμήματος. Πληροφορίες μέσα από παραδόσεις και θρύλους αναφέρουν ότι είναι το θέλημα της Μεγαλόχαρης να παραμείνει σ’ αυτό το μέγεθος ο ναός γι’ αυτό και όταν κατά το παρελθόν είχαν γίνει προσπάθειες να μεγαλώσει ο χώρος του ναού, τα σχέδιά τους ανατρέπονταν διότι την επόμενη μέρα βρισκόταν ξανά χτισμένο το μέρος του ναού που είχε γκρεμιστεί για να δοθεί πλάτος στο ναό…
Αναρίθμητα είναι τα θαύματα που καταθέτουν ευλαβείς προσκυνητές.
Θεία τύχη για τη συνεχή αναβάθμιση του ιερού προσκυνήματος ο π. Ιωάννης Λελεδάκης που με τις φροντίδες του διατηρείται ο ναός με παρεμβάσεις απαραίτητες για να αντέξει το ιστορικό κτίσμα στη φθορά του χρόνου.
Το προσκύνημα αυτό φέρνει στο επίκεντρο μια από τις ιστορικότερες περιοχές του νομού. Τα Μυριοκέφαλα που βρίσκονται 33 χλμ. νοτιοδυτικά του Ρεθύμνου, στις παρυφές του όρους Κρυονερίτης. Χτισμένο το χωριό σε υψόμετρο 500 μέτρα προσφέρει μια μοναδική θέα προς τη μεγάλη κοιλάδα της Ασή Γωνιάς.
Τα Μυριοκέφαλα κατοικούνταν από το 10ο αιώνα μ.Χ. Για το όνομα του χωριού ακούγονται δύο εκδοχές. Η πρώτη αναφέρεται στις σφαγές των Χριστιανών επί Τουρκοκρατίας, «όταν οι Τούρκοι έκοψαν τα κεφάλια πολλών Χριστιανών, μύρια κεφάλια…».
Η άλλη εκδοχή έχει σχέση με τη μορφολογία του εδάφους που περιβάλλει το χωριό. Αναρίθμητα «κεφάλια», δηλαδή λόφοι και κορφές.
Η περιοχή εδώ μαζί με την επαρχία Σφακίων παρέμεινε απρόσβλητη από την αραβική, φραγκική και τουρκική επίδραση. Ιδιαίτερα την εποχή της Τουρκοκρατίας ήταν σημείο συνάντησης των επαναστατών.
Το μοναστήρι που λειτουργούσε σε όλη τη διάρκεια της βενετικής κυριαρχίας και της τουρκοκρατίας ατόνησε από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Αναδείχθηκε σε σημαντικό προσκύνημα τόσο από την ιερότητα του χώρου όσο και από την ευλάβεια των χριστιανών στη θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς της Αντιφωνήτριας.
Η εικόνα της Παναγίας Αντιφωνήτριας
Η παράδοση αναφέρει ότι μια μέρα ο Ιωάννης ο Ξένος περνούσε από την περιοχή και ένας τεράστιος ακανθώδης θάμνος του έκλεινε τον δρόμο. Για να μπορέσει να περάσει έβαλε φωτιά για να τον κάψει, αλλά μέσα από τις φλόγες άκουσε μια φωνή «Εδώ Είμαι!». Έσβησε τη φωτιά και βρήκε την κρυμμένη εικόνα της Παναγίας.
Στο σημείο αυτό ο Ιωάννης ίδρυσε την μονή της Παναγίας, την οποία ονόμασε Αντιφωνήτρια. Οι κάτοικοι της περιοχής πιστεύουν ότι αυτή η εικόνα είναι που φυλάσσεται στη μονή σήμερα.