Από όλα τα χαρτοφυλάκια της νέας ευρωπαϊκής επιτροπής που ορίστηκαν από τη νέα πρόεδρο της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, εκείνο που συζητήθηκε περισσότερο ήταν του Μαργαρίτη Σχοινά, ο οποίος ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο της «Προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». Οι αντιδράσεις έχουν να κάνουν τόσο με τον πολιτικά φορτισμένο όρο της ονομασίας, όσο και της σύνδεσης του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου με το μεταναστευτικό.
Ο όρος «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής» δεν θα μπορούσε να αναφέρεται σε κάτι ενιαίο καθότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί ένα ομοσπονδιακό έθνος-κράτος. Υπάρχουν αρκετές διαφορές μεταξύ της κουλτούρας και του τρόπου ζωής ανάμεσα στα κράτη μέλη. Παρόλα αυτά ο λεγόμενος «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής» υποδηλώνει κάτι που είναι κοινά αποδεκτό, αποτελεί σκοπό και κατεύθυνση της ευρωπαϊκής οικογένειας. Δεν είναι τίποτα παραπάνω από τις βασικές αρχές και αξίες πάνω στις οποίες στηρίζεται η ΕΕ: Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, κράτος δικαίου, σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σεβασμός των μειονοτήτων, προστασία του περιβάλλοντος, ανάπτυξη και ευημερία μέσα από τη συνεργασία.
Γιατί εξεγείρονται λοιπόν ορισμένοι στην προστασία αυτών των θεμελιωδών αρχών της ΕΕ που αποτελούν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής; Η Ευρώπη παρά τα προβλήματα και τις παραλείψεις της είναι το μέρος του πλανήτη όπου τα δικαιώματα του ανθρώπου γίνονται σεβαστά περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Ο λόγος που εκατομμύρια άνθρωποι μεταναστεύουν στην Ευρώπη είναι ακριβώς επειδή αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον που μόνο ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής μπορεί να τους εξασφαλίσει. Δεν αξίζει να λοιπόν να τον προστατέψουμε; Θα δεχόμασταν π.χ. για χάρη της αναγνώρισης μια διαφορετικής πολιτισμικής κουλτούρας και ταυτοτήτων, την καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών όπως αυτά αποτυπώνονται στον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής; Σίγουρα όχι.
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας. Η φράση «προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής» θα είχε περάσει απαρατήρητη αν δεν είχε συνδεθεί με το ζήτημα της μετανάστευσης. Η διαφωνία έγκειται στο κατά πόσο η ανεξέλεγκτη μετανάστευση από πληθυσμούς εκτός ΕΕ αποτελεί πρόβλημα ή όχι. Αν δεν αποτελούσε πρόβλημα σίγουρα η Ευρώπη δεν θα ξόδευε δισεκατομμύρια ευρώ προς την Τουρκία για να σταματήσει τις ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές. Από εκεί και πέρα η γενικότερη διαχείριση του προσφυγικού από την ΕΕ σαφώς και επιδέχεται κριτικής και αυτή η κριτική αποτυπώνεται και στην κοινή γνώμη των κρατών μελών. Ο όρος «προστασία» δεν υποδηλώνει απαραίτητα μια αμυντική στάση έναντι κάποιου εξωτερικού εχθρού, αλλά μπορεί να αποτελεί μια διατύπωση με όρους ταυτότητας και περηφάνιας για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.
Στο παρελθόν μια ονομασία ενός χαρτοφυλακίου με τον τίτλο «Προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής», θα προκαλούσε τις αντιδράσεις της ριζοσπαστικής Δεξιάς καθώς θα συνδέονταν με μια προσπάθεια αλλοίωσης της εθνικής ταυτότητας και σαλαμοποίησης της διαφορετικότητας των εθνών- κρατών. Σήμερα η Αριστερά, αλλά δυστυχώς και ένα μέρος του φιλελεύθερου ευρωπαϊκού πολιτικού κόσμου, χαρίζουν με την στάση τους την έννοια της προστασίας του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής στην ριζοσπαστική Δεξιά. Όπως η ίδια η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν δήλωσε: «Αυτός ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής έχει κερδηθεί με τίμημα μεγάλες θυσίες. Είναι σημαντικό να μην θεωρείται δεδομένος. Δεν είναι δοσμένος ούτε εγγυημένος. Η απόδειξη είναι ότι κάθε μέρα, αυτός ο τρόπος ζωής αμφισβητείται από τους αντιπάλους της Ευρώπης που έρχονται τόσο μέσα όσο και έξω από τα σύνορά μας. Έχουμε δει ξένες δυνάμεις να παρεμβαίνουν στις εκλογές μας και οι λαϊκιστές προσπαθούν να μας αποσταθεροποιήσουν από μέσα με χαμηλού επιπέδου εθνικιστικά συνθήματα. Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτές τις δυνάμεις να υποκλέψουν τον ορισμό του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής προς όφελός τους».
* Ο Γεώργιος Νάστος είναι ιδιωτικός υπάλληλος – Πολιτικός επιστήμονας